İrsalimesel
Anlatıma güç kazandırmak için söz, yazı veya şiirde; atasözü, özdeyiş ve çok bilinen yaygın bir sözü kullanma sanatıdır.
Örnek
Çağır Karac’oğlan çağır / Taş düştüğü yerde ağır
Gönül sevdiğinden soğur / Görülmeyi görülmeyi.
Karacaoğlan
Bu dizelerde “Taş düştüğü yerde ağır (kalır).” atasözü kullanılmıştır.
Tezat
Anlamı güçlendirmek için karşıt kavramların bir arada kullanılmasıdır. Tezat sanatının olabilmesi için zıt kavramlardan birinin gerçek, diğerinin mecaz anlamda kullanılması gerekir.
Örnek
Çın çın ötüyor sessizlik / Gerilmiş kolum bacağım
Faltaşı gibi bekliyorum / Tıkanacağım.
Melih Cevdet Anday
Bu dizede “sessizlik” ve “çın çın ötmek” karşıt sözleriyle tezat sanatı yapılmıştır.
Tenasüp (Uygunluk)
Anlamca birbiriyle ilgili kelimelerin bir arada kullanılması sanatıdır.
Örnek
Yine bahar geldi, bülbül sesinden / Sada verip seslendi mi yaylalar
Çevre yanın lale sümbül bürümüş / Gelin olup süslendin mi yaylalar
Ruhsati
Bu dörtlükte kullanılan “bülbül, sada, seslenme”, “bahar, bülbül, lale, sümbül”, “gelin olma, süslenme” kelimeleri anlamca birbiriyle ilgili olduğundan tenasüp sanatı yapılmıştır.
Kinaye
Bir kelimenin veya sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını düşündürecek biçimde birlikte kullanılmasıdır. Burada asıl olan kelimenin mecaz anlamdır.
Örnek
Şu karşıma göğüs geren
Taş bağırlı dağlar mısın?
Yunus Emre
Bu dizelerdeki “taş bağırlı” sözü hem gerçek (dağların bağrında taşlar olması) hem de mecaz (acımasız) anlamda kullanılmıştır.
