METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME
1. Mohaç Meydan Savaşı, şiirde nasıl tasvir edilmektedir? Yapılan tasvirler, savaş meydanını zihninizde canlandırmaya yetiyor mu? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. ETKİNLİK
Gül yüzlü bir âfetti ki, her bûsesi lâle;
Girdik zaferin koynuna, kandık o visâle.
Bu dizelerde “gül yüzlü” ifadesiyle teşbih sanatı yapılmıştır. Teşbihin ana unsurlarından “benzeyen ve kendisine benzetilen” söylenmiş, yardımcı unsurları ise (benzetme yönü ve benzetme edatı) söylenmemiştir. Bu tür teşbihlere teşbihibeliğ denir.
Bu dizelerde yine “zafer” sevgiliye benzetilmiş ancak “sevgili” söylenmemiştir. İstiare adı verilen bu sanatta benzetmenin ana unsurlarından sadece biri bulunur (benzeyen ya da kendisine benzetilen). Bu dizede sadece kendisine benzetilen (zafer) söylendiği için açık istiare yapılmıştır.
Sizce şair söz sanatlarına yer vererek neyi amaçlamış olabilir? Açıklayınız.
Söz sanatlarının anlatıma olan katkılarını şu şekilde sıralayabiliriz:
1 .Anlatımı kişinin zihninde canlı kılar.
2.Anlatımı kalıcı yapar.
3.Verilmek istenen mesajın daha çabuk yerine ulaşmasını sağlar.
4.Anlatımı ilgi çekici hale getirir.
5. Anlatımı sıradanlıktan kurtarır.
ö.Kisinin havai dünvasım canlı kılar.
2. “Gül yüzlü bir âfetti ki her bûsesi lâle;” dizesinde geçen “âfet” kelimesi “güzelliği ile insanı şaşkına çeviren, aklını alan kadın” anlamına gelmektedir. Şiirlerde geçen, her şair tarafından ortak olarak kullanılan kalıplaşmış ve nükteli sözlere mazmun denir. Siz de okuduğunuz şiirdeki mazmunları bulunuz. Bunların şiirin anlamına nasıl katkı sağladığını tartışınız.
Bir bahçedeyiz şimdi şehitlerle berâber > Cenneti bahçeye benzetmiş
3. “Mohaç Türküsü” şiirinde geçen “âfet, bûse, dünyâ, hücûm, lâle, meşhûr, vedâ” gibi kelimelerde düzeltme işaretinin uzatma işleviyle kullanıldığı görülmektedir. Türkçe kökenli kelimeler yerine şairin bu yabancı kökenli kelimeleri kullanma amacının ne olabileceğini tartışınız.
Bu şiir aruzla yazılmış olup Türkçe kelimeler açıklık kapalılık noktasında aruza uygun değildir. Aruzla yazmak isteyen şairlerimiz açıklık kapalılık noktasında sıkıntıya düşünce Arapça-Farsça kelimeleri kullanmayı tercih etmişlerdir. Fakat unutmamak lazımdır ki Yahya Kemal de aruzu Türkçeye uyarlayan en önemli şairlerden biridir.
4. Okuduğunuz şiirin kafiyelerini ve kafiye örgüsünü gösteriniz.
Uyak örgüsü : Mesnevi nazım şekli
1.Beyit: -at >Tam kafiye
2. Beyit:-es >Tam kafiye
3. Beyit: -ündü >Zengin Kafiye
4.Beyit: -âle> Zengin Kafiye –Düzeltme işaretinden dolayı
2. ETKİNLİK
Lâkin kalacak doğduğumuz toprağa bizden;
Şimşek gibi bir hâtıra nal seslerimizden.
Dizelerinde şair, dış dünyadan aldığı zihinsel uyarımları benzetme, mecaz, istiare vb. söz sanatlarına başvurarak yeni bir biçimde ifade etmiştir. “Nal seslerinden şimşek gibi bir hatıra” ifadesi, şairin zihninde dış dünyayı yorumlama biçimidir. Dilin dış dünyayı anlatmaya yetmediği durumlarda şairin başvurduğu bu imgeler, şiiri diğer yazı türlerinden ayırır. Şair, dış dünyada gözlemlediği nesneleri seçer, sanatçı duyarlılığı ve hayalgücüyle seçilen bu nesneler arasında değişik ilişkiler ve bağlantılar kurar. Gözlemlediği nesnelerin kopyası olmayan yeni bir tasarım oluşturur. Etkileyici, heyecan verici, hayranlık uyandırıcı bu kullanımlara imge denir. Soyut tasarımlardan oluşan imge, bir kelime olabileceği gibi bir kelime grubu, ipuçları verilmiş ancak açıkça söylenmemiş birim şeklinde de olabilir.
Şiirdeki diğer imgeleri de siz bulunuz. Şiirin imge bakımından zengin olup olmadığını söyleyiniz.
Bir bir açılırken göğe, son def’a yarıştık;
Allâha giden yolda meleklerle karıştık.
Savaşta şehit düşen akıncıların durumu anlatılmıştır.
Yukarıdaki dizelerde “ç, t, k, f, h, s, ş” gibi sızıcı, sert sesler kullanılarak âdeta savaş meydanındaki ok, kılıç, kalkan, at kişneme sesleri hissettirilmiştir. Şiirde bu şekilde temaya uygun seslerin kullanılmasına ses akışı denir. “Mohaç Türküsü” adlı şiirdeki diğer ses akışı örneğini bulunuz.
Bizdik o hücûmun bütün aşkıyle kanatlı;
Bizdik o sabâh ilk atılan safta yüz atlı.
l sesi
Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle,
Canlandı o meşhûr ova at kişnemesiyle!
y ve l sesi
