Divan Edebiyatı ve Şiirinin Özellikleri
Medreseden yetişmiş aydınların Arap ve özellikle Fars edebiyatını örnek alarak meydana getirdikleri bir yazılı edebiyattır.
Her şair; kendi şiirlerini, adıyla birlikte divan denilen eserde topladığı için bu edebiyata da “Divan edebiyatı” denilmiştir. Bu edebiyat ilim ve sanat adamları gibi seçkin insanlar tarafından anlaşılabildiği için “Yüksek Zümre Edebiyatı”, belli kurallara bağlı olduğu için “Klasik Türk Edebiyatı” olarak da adlandırılır.
Bu edebiyat (11–12. yüzyıldan başla-tanlar varsa da) 13. yüzyıldan başlayarak verilen eserlerde kendini göstermiştir. 19. yüzyıl ortalarına kadar sürmüştür. Bu yüzden dünyanın en uzun süren edebiyatıdır. Divan edebiyatının temel anlatım aracı nazım olduğu için önce divan şiirinin özellikleri üzerinde durmak gerekir.
Divan Şiirinin Özellikleri:
- Nazım birimi beyittir. (Rubai, Tuyuğ, Şarkı, Murabba’da nazım birimi dörtlüktür.)
- Anlam beyitte tamamlanır. Bir nazım parçasının her beytinde ayrı düşünce ve duygular dile getirilebildiği için anlam ve konu birliği taşıyan pek az ürün vardır. Divan şiirinde konu değil konuyu işleyiş önemlidir.
- Aruz vezni (Açık ve kapalı hecelerin alt alta dizilmelerinden elde edilen ahenk sebebiyle tercih edilmiştir.) kullanılmıştır.
- Göz kafiyesi esas tutulmuştur. Genellikle tam ve zengin kafiye kullanılmıştır.
- Gazel, Kaside, Mesnevi, Terkib-i Bent, Terci-i Bent, Rubai, Şarkı, Murabba gibi nazım şekilleri kullanılmıştır. Bu nazım şekilleri (Şarkı ve Tuyuğ dışında) Arap ve Fars edebiyatından alınmıştır.
- Dil; Arapça, Farsça ve Türkçenin karışımından oluşan Osmanlı Türkçesidir.
- Duygular, düşünceler, hayaller, mazmunlarla(ince sanatlı, klişeleşmiş söz) anlatılmıştır. (boy-servi, ağız-gonca, kaş-yay, göz-nergis, diş-inci, saç-gece, gül-sevgilinin yanağı)
- Edebi sanatlara çokça yer verilmiştir. (boy-servi, ağız-gonca, kaş-yay, göz-nergis, diş-inci, saç-gece, gül-sevgilinin yanağı)
- Divan şiirinde ‘sanat sanat içindir’ anlayışı esas alınmıştır.
- Aşk, şarap, tabiat, rindlik, ölüm gibi konulara yer verilmiştir
- Divan şairleri münacat, naat, methiye, mersiye ve tasavvuf gibi mesnevi konularını ortaklaşa işlemişlerdir.
