METİN VE TÜR İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
ŞİİR
Duygu, hayal ve düşüncelerin bir düzene bağlı olarak etkileyici bir dil ve ahenkli mısralar içinde aktarılmasına şiir denir. Edebiyat türlerinin en eskisi olan şiirin bugüne kadar birçok tanımı yapılmıştır. Bu tanımlamalar çağdan çağa, kişiden kişiye değişmiş; kesin bir tanıma ulaşılmamıştır. Çünkü şiir türü, öznel nitelikleri ağır basan bir türdür. Şiirler konularına göre lirik, pastoral, satirik, epik, didaktik ve dramatik gibi adlar alır.
Lirik Şiir
Aşk, ayrılık, hasret, özlem konularını işleyen duygusal şiirlerdir. Okurun duygularına, kalbine seslenir. Divan edebiyatında gazel, şarkı; halk edebiyatında güzelleme türündeki koşma, semai lirik şiire girer.
Okuduğunuz şiir, Necip Fazıl Kısakürek’in lirik şiirlerinden biridir. “Kaldırımlar” adlı şiir, Necip Fazıl’ın tanınmasını, “Kaldırımlar Şairi” olarak anılmasını sağlamıştır. Büyük şehirdeki insanların yalnızlığını işleyen “Kaldırımlar” şiiri üç bölümden oluşmaktadır. Okuduğunuz bölüm, şiirin birinci bölümüdür.
Bir edebî eserde iletilmek istenen temel duygu veya kavrama tema denir. Tema yoğun olarak işlenen duygular ve hayallerdir. Şiirde işlenen temalar soyut bir kavram veya düşüncedir. “Kaldırımlar” şiirinde yoğun olarak yalnızlık teması işlenmiştir.
Bir şiirin dizelerinde aynı ünlünün tekrarlanmasıyla oluşan ahenge asonans, aynı ünsüzün tekrarlanmasından oluşan ahenge de aliterasyon denir. Okuduğunuz şiirde “a” ünlüsü sıkça tekrarlanarak asonans; “k” ünsüzü tekrarlanarak da aliterasyon ortaya çıkmıştır.
METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME
1. Okuduğunuz şiirde şair nasıl bir ruh hâli içindedir? Şiirde çizilen atmosfer, şairin ruh hâlini nasıl etkilemiştir?
Şiirde şair yalnızlığını dile getirmiştir.Karanlık ve sokakta kalan birinin yalnızlığını ve kaldırımlara sığınışını anlatmıştır.
2. İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklara verilmesine teşhis, bu varlıkların konuşturulmasına da intak denir. Okuduğunuz şiirden teşhis sanatına örnekler veriniz.
Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum: Hayallerin insan gibi beklemesi
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar.:Kollamak yani gözetlemek insana ait özelliktir.
Biri benim, biri de serseri kaldırımlar.: Kaldırımların serseri olması
Ben bu kaldırımların emzirdiği çocuğum!:
3. Şairin kaldırımlarla kendisini özdeşleştirdiği bölümleri bulunuz. Şairin neden kendini böyle hissetmiş olabileceğini tartışınız.
Biri benim, biri de serseri kaldırımlar.
Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
Kaldırımlar, duyulur ses kesilince sesi;
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.
Kaldırımlar da gece olunca yalnızlığa, sessizliğe bürünür. Şair burada yalnızlığını kaldırımlarla özdeşleştirmiştir.
4. Bir şiirde aliterasyon ve asonans gibi unsurların kullanılması şiire nasıl bir katkı sağlar? Açıklayınız.
Aliterasyon ve asonanslar şiirin ahenk unsurlarıdır. Şiirde anlam kadar şiirin ahenk unsurları da önemlidir. Bu nedenle aliterasyon ve asonans şiiri müzikalitesi açısından çok önemlidiri.
1. ETKİNLİK
“İki yanımdan aksın, bir sel gibi fenerler.”
Bu dizede fenerler akma yönüyle “sel”e benzetilmiştir. Aralarında türlü yönlerden benzerlik ilgisi bulunan iki şeyden zayıf olanı, nitelikçe daha üstün olana (güçlü olana) benzetmeye teşbih denir. Teşbihte kelimeler gerçek anlamda da kullanılabilir.
Bir benzetmede dört öge bulunur. Başka bir şeye benzetilen varlığa benzeyen, nitelikçe daha güçlü olan varlığa kendisine benzetilen, benzetmenin hangi yönden yapıldığını anlatan ifadeye benzetme yönü denir. Benzetmede benzerlik, eşitlik, karşılaştırma gibi ilişkiler kuran “gibi, sanki, kadar, tıpkı vb.” kelimelere benzetme edatı denir.
Siz de aşağıda verilen dizelerdeki teşbih sanatını gösteriniz.
a. Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler.
Evleri gözüne mil çekilmiş âmâya benzetmiştir.
b. Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları!
Islak bir yorgan gibi, sımsıkı bürüneyim;
Karanlıkları ıslak olan yorganlara benzetmiştir.
c. Yolumun zafer tâkı, gölgeden taş kemerler.
Yolda gördüğü kemerleri zafer takısına benzetmiştir.
