Halk Hikâyelerinin Şekil Özellikleri
Nazım-nesir karışımı bir yapıya sahiptir.
- Sözlü örneklerinde sade ve anlaşılır bir dil kullanılırken yazma nüshalarında dil işlenerek ağırlaştırılır.
- Sözlü örneklerde, yazılı nüshalara göre şiirler daha az ve daha kısadır.
- Masal, efsane, fıkra, dua, beddua, atasözü, deyim gibi sözlü kültür ortamında oluşturulan diğer türlerden örnekler barındırır.
- Sanatsal şekilde oluşturulmuştur. Bu nedenle tasvirlere, şiirlere, kalıplaşmış ifadelere yer verir.
Halk Hikâyelerinin İçerik Özellikleri
- Konusu temelde bir aşk ya da kahramanlıktır. Bazı hikâyeler bu iki konuyu birlikte işler.
- Ortaya çıktığı dönemdeki tarihî olayları da konu olarak alabilir. Bu durum, hikâye gerçekliği içinde işlenir.
- Kahramanların doğumu destanlardaki kadar olağanüstü unsurlar içermemekle birlikte, çocuksuzluk sonrasında çeşitli dinî ve büyüsel işlemlere başvurarak dünyaya geldikleri görülmektedir. Bu durum uzun mesafelerin kısa zamanda, olağanüstü bir şekilde aşılmasında da söz konusudur.
- Hikâyelerde pir, derviş, Hızır gibi tabiatüstü güçlere sahip kişiler kahramanın doğumuyla ilgili ya da diğer bölümlerde yardımcı unsur olarak yer alır.
- Kahramanlar veya yardımcı şahıslar, çeşitli tabiat varlıklarıyla veya hayvanlarla konuşup dertleşirler ve bazen onlarla sevdiklerine haber gönderirler.
- Kahramanlar genellikle dört şekilde âşık olur: 1) Bade içme, 2) Resme bakarak âşık olma, 3) İlk görüşte âşık olma, 4) Aynı evde büyüyen kahramanlar kardeş olmadıklarını öğrenince.
- Dua ve beddualar önemli bir yer tutar. Kahramanların yaptığı dua ve beddualar mutlaka kabul edilir. Kahramanın en büyük yardımcısı Hz. Hızır, ondan sonra atıdır.
- Yerleşik hayata geçtikten sonra oluşturulsa da göçebe hayatının bazı unsurlarını içlerinde barındırır. Genellikle mutlu bir sonla biter.
Halk hikâyeleri konularına göre üçe ayrılır:
1) Aşk Hikâyeleri: Toplumun belleğinde çok uzun süre yaşayan aşkların hikâyeleştirildiği sevgi temalı halk hikâyeleridir. Bu hikâyelere Elif ile Mahmut, Derdiyok ile Zülfü-siyah, Âşık Garip, Kerem ile Aslı, Arzu ile Kanber, Ta-hir ile Zühre, Ercişli Emrah ile Selvihan vb. örnek verilebilir.
2) Dinî Temalı Kahramanlık Hikâyeleri: Tarihe mal olmuş kahramanları veya dinsel açıdan önemli kabul edilen erdemli kişileri konu edinen halk hikâyeleridir. Bu hikâyelere Danişment Gazi ile ilgili hikâyeler, Hayber Kalesi, Van Kalesi gibi Hz. Ali ile ilgili hikâyeler örnek verilebilir.
3) Destansı halk hikâyeleri: İçinde destana ait bazı özellikleri barındıran halk hikâyeleridir. Bu hikâyelere Dede Korkut Hikâyeleri ve Köroğlu Hikâyesi örnek gösterilebilir.
