Cenap Şahabettin Kimdir, Hayatı, Biyografisi, Eserleri, Özellikleri, Edebi Kişiliği…
Servetifünun sanatçıları içinde Halit Ziya ile birlikte ansiklopedik nitelikli bir sanatçı olan Cenap, hayatının tamamını çalışarak, edebî konularda kendini geliştirmeye gayret ederek geçirmiştir. Başta Fransızca, Almanca ve İngilizce olmak üzere İtalyanca, Farsça, biraz da Arapça bilirdi. Çok okuyan, sadece edebiyat alanında değil mesleki sahada da literatürü takip eden geniş kültürlü bir şairdi.
Edebiyata başladığı yıllardan itibaren sadece kendi doğruları içinde kalmış, kendi kendine geliştirdiği bir şiir estetiğinin sürdürücüsü olmuştur. Ülkede ortaya çıkan dil hareketlerine kayıtsız kalmış, hatta yenileşmenin karşısında olmuştur. Bu yüzden çağının gelişmelerini kendi kalıplaşmış sanat anlayışının penceresinden seyretmiş ve birkaç kez fırsat doğduğu hâlde halkın diliyle şiir söyleme gereğini duymamıştır. Ancak ömrünün sonlarına doğru bir aşk öyküsünün heyecanını yansıtan “Senin İçin” adlı şiirinde yeni şiir dilini yakalayacak fakat yenileşme çabalarını sürdüremeyecektir.
Kişilik olarak kendinden emin ve başkalarını hafif alaycı bir tavırla gören bir yapıya sahip olan Cenap, bu özelliği yüzünden çeşitli konularda giriştiği tartışmaların çoğundan yenilmiş olarak çıkacaktır. Bunun en önemli göstergelerinden biri, onun Millî Mücadele’ye karşı oluşu ve Damat Ferit hükümetinin yarı resmî yayın organı olan Ali Kemal’in çıkardığı “Peyam-Sabah” gazetesinde ısrarla sürdürdüğü zehir zemberek yazılarıdır. Ali Kemal’in ortadan kaybolmasından sonra bile yazılarını sürdürmeye devam etmiş Kuva-yı Millîye’nin tepkilerini üzerinde toplamıştır. Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasından sonra herhangi bir kovuşturmaya uğramamış ve resmî görevine devam etmiştir.
Hayat ve olaylar karşısında kayıtsız kalışı, kullandığı dilin daha yaşarken eskimesi ve hayatı boyunca yaptığı edebî kavgalar şairi haklı çıkarmamıştır. Servetifünun şiir estetiğinin oluşumunda büyük emeği geçen Cenap, şiirlerinde deruni ahenk (iç ahenk)i işleyen sembolist bir şairdir. Daha çok aşk ve tabiatın değişen hâlleri üzerine şiirlerini oluşturan ve pek nadir olarak bu temaların dışına çıkan şair; ölümü, intiharı (Son Arzu) ve santimantalizmi (aşırı duygusallık) değişik şiirlerinde ele almayı da ihmal etmez. Cenap, Fikret’in duygularıyla yazmasına karşılık geniş kültürü ile şiirlerine hayat verir. Fikret gibi pamasizme sıcak bakmış ve bu yolda şiirler kaleme almıştır.
Millî Mücadele’ye karşı olduğu gibi Millî edebiyata da karşı çıkmış, Ali Canip’le giriştiği tartışmalarda zamana dire-nemeyen görüşler ileri sürerek bir bakıma kendi sanat ve edebiyat kaderini belirlemiştir.
BAŞLICA ESERLERİ
- Şiirleri
Cenap, on yedi yaşında yazdığı “Tâmât” adlı ilk kitabını 1887’de yayımlamıştır. Zaman içinde yazdığı manzumelerini “Evrak-ı Leyâl” adı altında bir araya getirmeyi düşündüyse de bunu gerçekleştirememiştir. Şiirlerinin büyükbir kısmı “Saadettin Nüzhet Ergun” tarafından, “Cenap Sahabettin, Hayatı ve Seçme Şiirleri” adı altında 1934’te yayımlanmıştır. Daha sonra 1984’te Mehmet Kaplan ve öğrencilerinin iş birliği ile “Cenap Şahabettin’in Bütün Şiirleri” adıyla Cenap’ın yayımlanmış ve yayımlanmamış şiirleri bir araya getirilmiştir.
- Nesirleri
Şiirdeki titizliği ve üslupçuluğunu nesirde de gösteren Cenap, Servetifünun nesir estetiğinin öncüsü olmuştur, denilebilir. Ahenge dayalı bir nesrin peşinde olan Cenap’a göre içinde yaşanılan devir ile yazarın eserine yön veren üslup arasında şaşmaz bir ilişki vardır. Duygu ve düşüncelerdeki değişiklikleri sanat için gerekli gören Cenap, buna bağlı olarak dil ve anlatım tarzının değişmesini de olağan karşılar.
Çok geniş bir alanda yazı yazan Cenap’ın bazı yazıları bir araya getirilmiş ise de çoğu gazete ve dergi sayfalarında dağınık bir hâldedir.
- Gezi Yazıları
“Hac Yolunda”, 1986’da Servetifünun dergisinde yayımlandıktan sonra kitap olarak yayımlandı. Bu eser; Hac izlenimlerinden çok, sanatlı Osmanlı nesrinin güzel örneklerini içerir.
- Âfak-ı Irak
Cemal Paşa’nın davetlisi olarak bulunduğu Irak ve Suriye hakkındaki izlenimlerini kaleme aldığı bu eser, Tasvir-i Efkâr gazetesinde yayımlanan 13 makaleyi içerir.
- Suriye Mektupları
1918 – 1918 tarihleri arasında “Sabah” gazetesinde yayımlanan 10 mektuptan oluşmaktadır.
- Avrupa Mektupları
Şairin Avrupa seyahatiyle ilgili izlenimlerini içerir.
- Makaleleri
“Evrâk-ı Eyyam” (İst. 1915), Hasan Akay tarafından 1998’de yeni harflerle yayımlanmıştır, Nesr-i Harp, Nesr-i
Sulh (I. Dünya Savaşı sırasında yazılmış yazılardan oluşmuştur. Yazarın “Tiryaki Sözleri” adlı kitabı ile birlikte basılmıştır.)
- Vecizeleri
“Tiryaki Sözleri (İst. 1978; Haz: Orhan Köprülü ve Reyan Erben)” ile “Cenap Sahabettin ve Vecizeleri (1959; Haz: Mehmet Saka, Vasfi Şensözen)”
- Piyesleri
“Yalan”, 1911’de yazılmasına rağmen ancak 1913’te sahnelenir. “Körebe”, görücü usulüyle evlenmenin eleştirisini yapan bir komedidir.
- Sözlük
“Türkçe Sözlük”, şairin ömrünün son yıllarında hazırlamaya çalışıp da bitiremediği sözlük taslağıdır.
Büyük Türk Klasikleri ve Ali İhsan Kolcu, Servetifünun Edebiyatı
