DİL BİLGİSİ
7. ETKİNLİK
Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık;
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar.
İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık;
Biri benim, biri de serseri kaldırımlar.
Bu dizelerde altı çizili kelime (kara, iki, serseri) ve kelime grupları (kül rengi) önlerindeki isimleri (gökler, bulutlar, yoldaş, kaldırımlar) nitelemiştir. İsimlerin önüne gelerek onları renk, biçim, durum bakımından niteleyen ya da sayı, işaret, belgisizlik ve soru yoluyla belirten bu tür kelimelere sıfat denir.
Siz de aşağıdaki dizelerde geçen sıfatları bularak bunların türlerini ve şiire katkısını söyleyiniz.
• Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında;
kimsesiz>Niteleme sıfatı
bir> Belgisiz Sıfat
• Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum.
bir> Belgisiz Sıfat
beni bekleyen > Niteleme sıfatı
• Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
içimde yaşamış > Niteleme sıfatı
bir> Belgisiz Sıfat
• Bana düşmez can vermek, yumuşak bir kucakta;
bir> Belgisiz Sıfat
yumuşak > Niteleme sıfatı
• Ben bu kaldırımların emzirdiği çocuğum!
bu>işaret sıfatı
kaldırımların emzirdiği> Niteleme sıfatı
• Aman sabah olmasın bu karanlık sokakta;
bu>işaret sıfatı
karanlık > Niteleme sıfatı
• İki yanımdan aksın bir sel gibi fenerler.
iki >sayı sıfatı
Bir> Belgisiz Sıfat
sel gibi > Niteleme sıfatı
• Tak, tak ayak seslerimi aç köpekler işitsin:
aç > Niteleme sıfatı
• Alsa buz gibi taşlar alnımdan bu ateşi.
buz gibi> Niteleme sıfatı
bu>işaret sıfatı
• Dalıp sokaklar kadar esrarlı bir uykuya,
bir> Belgisiz Sıfat
sokaklar kadar esrarlı > Niteleme sıfatı
• Islak bir yorgan gibi sımsıkı bürüneyim;
ıslak > Niteleme sıfatı
bir> Belgisiz Sıfat
• İçimde damla damla bir korku birikiyor;
bir> Belgisiz Sıfat
• Sanıyorum her sokak başını kesmiş devler…
her > Belgisiz Sıfat
• Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler.
gözüne mil çekilmiş âmâ gibi > Niteleme sıfatı
• Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;
çilekeş> Niteleme sıfatı
• Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
içimde yaşamış >Niteleme sıfatı
bir> Belgisiz Sıfat
8. ETKİNLİK
“Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum.” dizesinde virgül cümleleri ayırmak için, “Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;” dizesinde de özneyi ayırmak için kullanılmıştır.
Siz de şiirde virgülün bu görevlerini örnekleyen dizeler bulunuz.
Cümleleri ayırmada kullanılan örnekler:
İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık
Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları!
Örtün, üstüme örtün, serin karanlıkları.
Ne sabahı göreyim, ne sabah görüneyim;
Özneleri ayırmada kullanılan örnekler:
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
Kaldırımlar, duyulur ses kesilince sesi;
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.
