Metni Anlama ve Çözümleme

1. Şahmeran ve Lokman Hekim adlı efsanede verilmek istenen mesaj nedir? Açıklayınız.

Sırrınızı kimseye açmayın.

2. Metindeki olağanüstülükleri tespit ediniz.

Yılanların başının Şahmeran olması ( Yarı insan yarısı yılan olması)

Yılanın konuşması

Adamın vücudunun pul pul dökülmesi

Şahmeran’ın öldükten sonra kuyruğunun kaynatılması, vezrin ölmesi kızın iyileşmesi.

3. Şahmeran ve Lokman Hekim adlı hikâyede hangi anlatım biçimi ön plandadır? Açıklayınız.

Öyküleyici anlatım – Betimleyici anlatım ön plandadır.Bu iki anlatım biçimi de olay çevresinde gelişen edebi metinlerde en çok kullanılan anlatım biçimidir.Aynı zamanda düşsel (fantastik) anlatım da kullanılmıştır.

4. Efsanedeki kahramanla Şahmeran arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.

Şahmeran öldükten sonra kuyruğunu kaynatıp içerek Lokman Hekim’e dönüşmüştür.

5. Metinde olay örgüsünde eksik kalan noktalar nelerdir? Açıklayınız.

Şahmeran neden izin vermiştir adamın gitmesine,

Kız neden hastalanmış,

Adamın ile kızın evlenip evlenmediği,

Şahmeran tekrar gelip gelmediği… gibi noktalar eksik kalmıştır.

6. Metinden yola çıkarak efsane türünün özelliklerini açıklayınız.

Bir olay örgüsü etrafında şekillenmiştir. İçerisinde olay örgüsü vardır. Kahramanları insanlardan ya da insan dışındaki varlıklardan oluşabilir. Hayal gücü ve olağanüstülükler ön plandadır. Mitolojik ögeler önemli yer tutar. Anonim olarak yazılıp günümüze kadar nesilden nesile aktarılarak gelmiştir.

7. Metinde anlatılan Şahmeran’la görseldeki Şahmeran arasındaki benzer ve farklı yönleri söyleyiniz.

Anadolu’da eskiden beri Şahmeran figürü bilinir ve halı, kilim gibi eşyalara aynı resimdeki gibi dokunur.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Okuduğunuz destandaki ahengi sağlayan unsurları tespit ediniz. Bu ögelerin destana katkısını söyleyiniz.

Nazım birimi, kafiye, ölçü, uyak , aliterasyon, asonans gibi dış ahenk unsurları vardır. Bu ahenk unsurları metni estetik olarak ahenkli ve etkileyici olmasını sağlar.

2. Destandan alınan aşağıdaki mısralarda kafiye ve kafiye örgüsünü tespit ediniz. Bu mısralar, kafiye örgüsü bakımından hangi divan edebiyatı türünü andırmaktadır? Söyleyiniz.

Dünya bir deniz idi, ne gök vardı, ne bir yer,

Uçsuz bucaksız, sonsuz sular içindeydi her yer!

Tanrı Ülgen uçuyordu, yoktu bir yer konacak,

Uçuyordu, arıyordu, katı bir yer, bir bucak

Olay anlatımına dayalı olduğu için divan edebiyatındaki mesnevileri andırmaktadır. İlk iki dizede –r’ler yarım uyak diğer iki dizede –cak’larsa zengin uyak olarak karşımıza çıkmaktadır. Kafiye örgüsü aabb şeklindedir.

3. Okuduğunuz destandaki mitolojik unsurları tespit ediniz.

Tanrı’nın yeryüzünü yaratması, dağları, tepeleri yaratması, gökleri yaratması gibi kainatın yaratılışı ile ilgili Türklerin mitolojik unsurları vardır.

4. Erlik’in Ülgen’i kıskanmasının temelinde yatan duygu nedir? Açıklayınız.

Kibir( büyüklenme) duygusudur.

5. May-Tere’nin yaratılmasındaki temel ihtiyaç nedir? Açıklayınız.

Dünyayı belli düzene, sisteme koyması için yaratılmıştır.

6. Ülgen neden insan yaratmayı seçmiştir? Açıklayınız.

Tanrı Ülgen suyun üstünde çamur görünce bir insan yaratmak ve insana baba olmasını düşünürken çamur insan şekline dönüşür.

7. Ülgen’in insanları korumak için birini görevlendirmek istemesinin nedeni nedir?

Erlik’in insanlara vereceği zararlardan korumak için.

8. Okuduğunuz metinde tasvir edilen Bay-Ülgen’e ait özellikler nelerdir? Açıklayınız.

Saf ve temiz bir kişiliğe sahiptir.

9. Okuduğunuz destan hangi bakış açısıyla yazılmıştır? Açıklayınız.

Hakim ( İlahi-Tanrısal ) bakış açısıyla yazılmıştır.

10. “Yaratılış Destanı”nda zaman ve mekân var mıdır? Açıklayınız.

Mekan henüz yaratılma aşamasında olan yeryüzü ve gökyüzüdür. Zamansa henüz bilinmemektedir.

Etkinlik

1. Okuduğunuz destandaki yaratılış tezini diğer yaratılış tez ve düşünceleri ile karşılaştırarak değerlendiriniz.

2. Yaratılış destanı ve diğer birçok destanın manzum olarak yazılmasının nedeni nedir? Tartışınız.

En eski  anlatım yöntemi manzumdur. Düz yazı olarak ele alan metinlerde anlatımın insanların aklında kalması kolay değildir ama şiir olarak anlatıldığında insanların aklında kalması daha kalıcı olur.

1. Okuduğunuz metinde geleneksel Türk tiyatrosuyla benzerlik ve farklılık gösteren yönlere örnekler veriniz.

Geleneksel Türk tiyatrosunda metin yoktur. İrticalen (doğaçlama ) olarak oynanır. Okuduğumuz metindeyse yazılı oyun vardır. Önceden replikler bellidir. Geleneksel Türk tiyatrosunda sahne ,dekor, kostüm yokken burada hepsi vardır. Benzerliklerse okuduğumuz metin de ortaoyunundan etkilenerek oradaki konunun aynısı alınarak yazılmıştır. Konu, karakterler bakımından benzerdir.

2. Okuduğunuz metindeki olay nedir?

Görücü usulüyle evlilik. Müştak Bey, Kumru Hanımı sever ve onunla evlenmek ister. İstemeye giderler fakat ona Kumru Hanım’ı değil yaşa büyük , çirkin ve evde kalmış ablasını verip nikah yaparlar. Duruma itiraz eder ve ortalık karışır. Durumu ise Müştak Bey’in arkadaşı Hikmet Bey mahalle imamına rüşvet vererek çözer.

3. Okuduğunuz metinden aşağıda verilen tiplerin özelliklerini yazınız.

Ebüllaklaka : Mahalle imamıdır, sinsi, rüşvetçidir. Her şeye karışan bir yapısı vardır.

Batak Ese : Mahalle bekçisidir. Her duyduğuna inanan saf tiptir.

Müştak Bey : Şair ve aşık bir tiptir.

Ziba Dudu : Çok konuşan kılavuz kadınlardan biridir. Ortalığı karıştıranlardan biridir.

4. Aşağıda verilen bilgilerin hangi tiyatro türüne ait olduğunu tabloda gösteriniz.

5. I. ……………………….: Bu bölüm Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirleriyle tanıdık çıktıkları tanışma

konuşmasıyla başlar. Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirinin sözlerini ters anlamaları bir gülmece oluşturur ki buna arzbar denir. Arzbardan sonra tekerleme başlar.

1. ……………………….: Oyunun asıl bölümüdür. Pişekâr zenne takımına bir ev bulur, onları eve

yerleştirir, sonra Kavuklu’nun iş araması ve Pişekâr’ın ona yardımcı olması anlatılır.

Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Muhavere – Fasıl

B) Mukaddime – Muhavere

C) Fasıl – Mukaddime

D) Mukaddime – Bitiş

E) Muhavere – Mukaddime