Metni Anlama ve Çözümleme

1. Gazele hâkim olan duygu nedir? Açıklayınız.

Aşk duygusu dile getirilmiştir.

2. Okuduğunuz gazelde teşbih ve mübalağa sanatlarına örnek gösteriniz.

Müjgan müjgan üstüne derken sevgilinin kirpikleri oka benzetilmiştir.Yani sevgilin her bakışını bir ok atışa benzetmiştir.

Her bakışına sürekli yaptığı için mübalaga yapmıştır. Yani baakışları sürekli yaralar.

3. Okuduğunuz gazelin sizce en güzel beyti hangisidir? Açıklayınız.

Süzme çeşmin, gelmesün müjgân müjgân üstüne

Urma zahm-i sîneme, peykân peykân üstüne

Sevgilinin gözleriyle ki özellikle süzerek bakışı aşığı yaralayan bir ok gibidir. Bunu da sürekli yaparsa ok üstüne ok atmış gibi olur.

4. Okuduğunuz beyitte kullanılan redifin anlatıma katkısını değerlendiriniz.

Divan edebiyatında redif önemlidir. Zaten şiirler şairlerin divanına rediflerin alfabetik sırasına göre dizilir. Şiirde de sürekli tekrarlanan bölüm olduğu için anlatımı etkili kılmaktadır.

Hazırlık

Aşağıdaki metinlerin dil ve anlatım yönünden farklarını belirleyiniz.

105

Hazırlık

Aşağıdaki metinlerin dil ve anlatım yönünden farklarını belirleyiniz.

Uçun Kuşlar

Uçun kuşlar, uçun doğduğum yere;

Şimdi dağlarında mor sünbül vardır.

Ormanlar koynunda bir serin dere,

Dikenler içinde sarı gül vardır.

O çay ağır akar, yorgun mu bilmem?

Meh-tâbı hasta mı, solgun mu bilmem?

Yaslı gelin gibi mahzûn mu bilmem?

Yüce dağ başında siyâh tül vardır.

Orda geçti, benim güzel günlerim;

O demleri anıp bu gün inlerim.

Destân-ı ömrümü okur dinlerim,

İçimde oralı bir bülbül vardır.

Uçun kuşlar, uçun burda vefâ yok;

Öyle akarsular, öyle hava yok;

Feryâdıma karşı aks-i sedâ yok;

Bu yangın yerinde soğuk kül vardır.

Hey Rızâ, kederin başından aşkın,

Bitip tükenmiyor elem-i aşkın,

Sende -deryâ gibi- dâimâ taşkın,

Dâimâ çalkanır bir gönül vardır.

Rıza Tevfik Bölükbaşı

 Batılı dil âlimleri, filologlar yazılı veya sözlü kültür eserlerini incelerken, bir arkeolog gibi hareket ederler. Bir nevi “dil arkeolojisi” yaparlar. İlkin inceledikleri metnin tarihini tespite çalışırlar. Zira, her metin dil tarihinin bir kesitini verir. O kesitte, o anda bulunan ve o ana kadar dile girmiş olan her kelimenin, yerli, yabancı ayırmaksızın yazılışı, söylenişi, mânası dikkatle tespit edilir. Zira en küçük bir işaret, bir ses değişmesi, o kelime hatta bütün metnin mânasını değiştirebilir. Eğer Sümerce bir metinde Tanrı ve at kelimeleri Türkçe Tanrı ve at mânalarına geliyorsa, bu, bütün insanlık tarihine yeni bir gözle bakmayı gerektirir. Bundan dolayı dil âlimleri, filologlar eski metinleri incelerken kılı kırk yararlar. Kelimelerin menşeleri, onları dil ve kültür tarihi bakımından ilgilendirir. Göktürk harfleriyle yazılmış bir mezar taşında görülen Çince, Hintçe bir kelime, dil ve kültür tarihi bakımından önemli bir mâna taşır. Türklere ait eski metinlerde sade, Türkçe kelimelere önem vererek, yabancıları bir kenara atmak, hem kültür kavramına hem de ilmî düşünceye aykırıdır. Dili bir milletin medeniyet tarihinin aynası olarak inceleyenler, onda pek çok şey görürler.

Mehmet Kaplan, Dil ve Kültür 

·         1.metin estetik zevk için yazılırken 2.metin bilgi vermek amacıyla yazılmıştır.

·         1.metin şiirken 2.metin makale olarak yazılmıştır.

·         1.metin sanatsal,imgeli yazılır 2. metin gerçek anlamlı kelimelerle yazılmıştır.

·         1.metinde ahenk unsurlar varken 2.metinde böyle bir durum söz konusu değildir.

·         1. metin hayal dünyasından koparak gelirken 2.metin gerçeğin ta kendisidir.

·         1.metin okuyucuya göre anlamı değişirken 2.metin herkes tarafından aynı şekilde anlaşılır.

·         1.metin edebi metinken 2. metin öğretici metindir.

·         1.metin kendine ait bir dili varken yani şiir dili hakimken 2.metin günlük standard  dile yakındır.