Metni Anlama ve Çözümleme

1. Kutadgu Bilig’den okuduğunuz metinde özdeyiş niteliğinde olan cümleler bulunuz.

• Boş söz bilgisizin dilinden çıkar
• Ayak takımının başını yiyen şey onun boş konuşmasıdır.
• Söz on tanedir fakat onun biri söylenmelidir.
• Sözün yeri sırdır.

2. Yava sözlese söz neçe yas kılur

Eger sözleyü bilse agsı bolur

Bu beytin kafiye ve redifini bulunuz.

-ur redif olarak kullanılmış olup –l sesi yarım kafiyedir.

3. “Atabetü’l Hakayık”a göre bilgili insanın özellikleri nelerdir? Açıklayınız.

Bilgili insan edepli insandır. Nasihat ve öğüt nedir bilir ve ona göre davranır. Aynı zamanda bilgili insan Tanrı’yı bilir.

4. Atabetü’l Hakayık’tan alınan metinde Edip Ahmet Yükneki’nin bilgiye verdiği değeri ifade

eden mısraları belirleyiniz.

Bilgilig sözü pend nasihat edeb

Biligligni ögdi Acem hem Arab

Tavarsızka bilgi tükenmez tavar

Nesepsizke bilgi yirilmez neseb

Durak: Hece ölçüsüyle yazılmış şiirlerde ölçü kalıpları içindeki durma yerleridir. Dizelerdeki duraklarda ahenk gereği kısa bir süre durulur. Duraklara dikkat edilmeksizin okunan şiir, beklenen etkiyi uyandırmaz. Her şiirin duraklı olması gibi bir zorunluluk yoktur. Durak; şiir okunurken belirlenir, ahenk gereği durulan yerler ayrılır, kelimeler bölünmez.

Şiirler ölçüye göre genellikle şu şekilde duraklara ayrılır:

4+3 (7’li), 4+4 (8’li), 5+3 (8’li); 4+4+3 (11’li), 6+5 (11’li); 7+7 (14’lü).

Örnek

Boşa aranırdım, / boşa dalardım

Açıldım engine / kıyına vardım

Canım pahasına / inci çıkardım

Bir sağlam ipliğe / dizemiyorum.

Behçet Kemal Çağlar

b. Aruz Ölçüsü: Dizelerdeki hecelerin açık (kısa) ve kapalı (uzun) oluşlarına dayanan ölçü türüdür. Ünlü ile biten heceler, açık olup (•) ile gösterilir. Ünsüzle veya uzun ünlüyle biten heceler ise kapalı olup (—) ile gösterilir. Son hece daima kapalı kabul edilir. Aruz ölçüsü, Arap edebiyatında doğmuş; oradan İran edebiyatına, İran edebiyatından da Türk edebiyatına geçmiştir. Divan, Servetifünun ve Fecriati şiirinde aruz ölçüsü kullanılmıştır. Tanzimat şiirinde ağırlıklı olarak kullanılan aruz, Cumhuriyet Dönemi’nde çok az sayıda örnekte karşımıza çıkmaktadır.

Örnek

Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik

— — • / • — — • / • — — • / • — —

mef’ûlü / mefâîlü / mefâîlü / feûlün

NOT: Divan, Servetifünun ve Fecriati şiirinde aruz ölçüsü kullanılmıştır.

c. Serbest Ölçü: Dizelerdeki hece sayılarının eşitliği, hecelerin açık-kapalı olması gibi kurallara bağlı kalınmayan ölçü çeşididir. Serbest ölçünün kullanıldığı şiirlerde ahenk; vurgu, tonlama, aliterasyon ve asonans gibi unsurlarla sağlanır.

Örnek

Yaşamak şakaya gelmez,

büyük bir ciddiyetle yaşayacaksın

bir sincap gibi meselâ,

yani, yaşamanın dışında ve ötesinde hiçbir şey beklemeden,

yani, bütün işin gücün yaşamak olacak.

(…) 

NOT: Serbest ölçünün kullanıldığı şiirlerde ahenk; vurgu, tonlama, aliterasyon ve asonans gibi unsurlarla sağlanır.