Bazı anlam (zaman) kaymaları

1. Şimdiki zaman kipi kendi anlamının dışında şu kip ve zamanlarda kullanılır:

• Geniş zaman kipi yerine:

Her gün aynı yemeği yiyor. (yer.)

Her zaman spor yapıyor. (yapar.)

• Gelecek zaman kipi yerine:

Amcam yarın Almanya’dan geliyor. (gelecek.)

Galata köprüsü bir ay sonra ulaşıma açılıyor. (açıla­cak.)

• Geçmiş zaman kipi yerine:

Tam otların sarardığı zamanlar

Yere yüzükoyun uzanıyorum. (uzandım.)

2. Gelecek zaman kipi kendi anlamından başka şu kip ve zamanların yerine de kullanılır:

• Emir kipi yerine:

Yarın saat sekizde geleceksin, buraları temizleye­çeksin. (temizle.)

Bir daha sigara içmeyeceksin. (içme.)

• Gereklilik kipi yerine;

Her halde bu tren Adana postası olacak. (olmalı.)

Bu saatte gelen Ahmet olacak. (olmalı.)

3. Geniş zaman kipi, kendi anlamından başka şu kip ve zamanların yerine de kullanılır:

• di’li geçmiş zaman yerine:

İstiklal Savaşı biter (bitti), Cumhuriyet ilan edilir (edildi), sıra inkılaplara gelir. (geldi.)

Fatih 1453’te İstanbul’u fetheder. (fethetti.)

• Gelecek zaman yerine:

Tasalanma, şimdi gelir. (gelecek.)

Duyarsa, bizi mutlaka arar. (arayacak.)

• miş’li geçmiş zaman yerine:

Keloğlan tekrar aramaya başlar. (başlamış.)

Adamın biri yolunu kaybeder. (kaybetmiş.)

• Emir kipi yerine:

Geriye kalanı siz tamamlarsınız. (tamamla.)

Biraz sonra bu mektubu alır (al), postaya götürürsünüz. (götür.)

4. İstek kipi kendi anlamı dışında şu kip ve zamanların yerine de kullanılır-.

• Emir kipi yerine:

Biraz hızlı yürüyelim. (yürü.)

Burayı boşaltalım. (boşalt.)

• di’li geçmiş zaman yerine:

Dışarı çıkınca bir de ne göreyim… (gördüm)

5. Gereklilik kipi şu kip ve zamanlar yerine de kullanılır:

• Emir kipi yerine-.

Saat yedide burada olmalısın. (ol.)

Ödevlerini her gün yapmalısın. (yap.)

• Dilek – şart kipi yerine:

Bir bilen olmalı da, pişirmeli de, Haşmet de yemeli de sen de karşısına geçip seyretmelisin.

6. Emir kipi şu zaman ve kiplerin yerine de kullanılır

• İstek kipi yerine:

Allah kazadan korusun.

Allah affetsin.

• Yetersizlik ve gücü yetmeme anlamı da katar:

Bir sandalın kenarına el attılar mı sökebilirsen sök.

Çık, çıkabilirsen işin içinden.