Bir tanesi fiil olmak koşuluyla birden çok sözcüğün anlamca kaynaşarak oluşturduğu fiillere “anlamca kaynaşmış birleşik fiiller” denir. Çoğunlukla deyimler anlamca kaynaşmış birleşik fiiller grubuna girer.
“Bu projeyi en sonunda hayata geçirdiler.”
cümlesinde “hayat” sözcüğüyle “geçir-” fiili bir araya gelerek “hayata geçirmek” birleşik fiilini oluşturmuştur. İşte bu, anlamca kaynaşmış birleşik fiildir.
“Sporcumuz, altın madalyayı kafasına kovmuş.”
cümlesinde “kafasına koymak” fiili anlamca kaynaşmış birleşik fiildir. Bu, aynı zamanda deyimdir.
“Birinci soruyu gözerken hata vapmıs.”
cümlesinde “hata yapmak” sözü anlamca kaynaşmış birleşik fiildir.
“Bu tür uygulamalar, trafiğin düzeleceğini öngörüyor.”
“Sinemaya gitmekten vazgeçti.”
“Zavallı adam, çok çalışmaktan yorgun düşmüş‘
“Taşınmaya mı karar verdiniz?”
cümlelerindeki altı çizili fiiller de anlamca kaynaşmış birleşik fiildir.
Örnek
Aşağıdakilerin hangisinde birden çok bileşik fiil vardır?
A) Kimi benim gibi erir derinden
Kimi senin gibi çok mutlu olur.
B) Bahsetti derinden ona halim
Aşkın bu onulmaz yarasından
C) Soldu günden güne sessiz soldu
Dediler hep: “Kıza bir hal oldu!”
D) Bir öğreniversin aşkı
Ağacı o vakit seyredin
E) Dalıveriyoruz arada bir
Belli, bir şey var aramızda
(ÖYS)
Çözüm ..
Seçeneklerdeki bileşik fiilleri bularak sorumuzu çözelim. A’da “mutlu olur”, B’de “bahsetti”, C’de “bir hal oldu”, E’de “dalıveriyoruz” çekimli fiilleri bileşik fiildir. Bunlardan A, B ve C’dekiler yardımcı fiille yapılan fiillerdir. E’deki ise tezlik fiilidir. D’ye baktığımızda “öğreniversin” tezlik fiili, “seyredin” yardımcı eylemle yapılan bileşik fiildir. Yani iki tane bileşik fiil kullanılmıştır.
Cevap D
Örnek
Bir insanın konuşmasından ya da yazdıklarından eğitimi, dünya görüşü ve bilgi birikimi kolayca anlaşılabilir.
Bu cümlede aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A) Bileşik fiil
B) Zarf (belirteç)
C) Edat (ilgeç)
D) Bağlaç
E) Belgisiz sıfat
(1984-ÖYS)
Çözüm ..
“Anlaşılabilir” sözü bileşik fiildir (A); “kolayca” sözü zarftır (B); “ya da”, “ve” sözcükleri bağlaçtır (D); “bir” sözü belgisiz sıfattır (E). Görüldüğü gibi cümlede edat görevinde bir sözcük yoktur. Cevap C seçeneğidir.
Cevap C
]]>