• Nesirden çok şiir vardır.
• Sözlü edebiyatın devamı niteliğindedir.
• Şiirler hazırlıksız olarak saz eşliğinde söylenir. Bu saza “bağlama” denir.
• Kafiye daha çok kulağa seslenir. Yarım ve cinas kafiye kullanılmıştır.
• Nazım birimi dörtlüktür.
• Hece ölçüsü kullanılmıştır.
• Dil,  sade Türkçedir.
• Kalıplaşmış ifadeler vardır: inci diş,  kalem kaş,  elma yanak vb.
• Şiirler,  şairlerin konularına göre değişiklik gösterir. Şairler köylü,  kentli,  asker, gezgin,  tekke şairleri olarak gruplandırılır.
• Son dörtlükte ozanın adı geçer. Buna MAHLAS denir.
• Bazı halk şairleri aruzu da kullanmışlardır. (Dertli,  Emrah,  Zihni)
• Halk edebiyatında “usta-çırak” ilişkisi vardır.
• Halk şairlerinin şiirlerini topladıkları esere “cönk” denir.

ANONİM HALK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ:

• Söyleyeni belli değildir.
• İslamiyet öncesi Türk Edebiyatının devamıdır.
• Hece ölçüsü kullanılmıştır.
• Nazım birimi dörtlüktür.
• Yarım kafiye ve redifleri fazlacadır.
• Sade Türkçe kullanılmıştır.
• Saz eşliğinde söylenir.
• Nazım biçim ve türleri: Mani,  Türkü,  Ağıt, Destan, Ninni, Tekerleme (manzum); Masal,  Halk Hikayesi,  Fıkra,  Orta Oyunu,  Atasözü (mensur)

Mani:

• Dört dizeden oluşur.
• Genellikle 7’li hece ölçüsüyle söylenir.
• Aşk,  ayrılık,  özlem,  ölüm,  doğa… gibi konuları işler.
• aaxa şeklinde kafiyelenir.
• İlk iki dizesi doldurmadır. Asıl söylenmek istenen son iki dizededir.
• Daha sonra “Yedekli mani,  cinaslı mani,  artık mani” gibi çeşitleri de ortaya çıkmıştır.

 Türkü:

• Kendine özgü bir ezgisi vardır.
• Yöreden yöreye değişiklik gösterebilirler.
• Dörtlükleri birbirine bağlayan nakaratları vardır. Bu nakaratlara “kavuştak” denir.
• Tüm nazım biçim ve türleri türküye dönüştürülebilir. Bunlarda bir tek ölçü ezgidir.

Ağıt:

• Ölünün arkasından söylenen şiirlerdir.
• İslam öncesi Türk edebiyatında “Sagu” adıyla bilinir.
• Dörtlükler halindedir.
• Ölenin iyilikleri anlatılır.
• Hece vezniyle söylenir.

Masal:

• Halkın hayal dünyasının ürünüdür.
• –miş’li geçmiş zamanla anlatılır.
• Söyleyeni belli değildir.
• Eğitici nitelik taşır.
• Her zaman iyiler kazanır.
• Olağanüstü kişiler ve olaylar vardır.
• Yer,  zaman ve kişiler belli değildir; bu nedenle evrensel özellikler taşır.
• Başlıca kahramanları devler,  cüceler,  periler,  cadılar,  ejderhalar.
• Masallar sonradan derleyip yazıya geçirilmişlerdir. Edebiyatımızda Eflatun Cem Güney bu tür çalışmalarla tanınır.

HALK HİKAYELERİ:

• Sözlü geleneğin ürünü olup,  sonradan yazıya geçirilmiştir.
• Hem destan,  hem hikaye hem de masal özelliklerini taşır.
• Halk hikayelerinde konuşmalar manzum olarak bulunur.
• Hikayelerdeki yerler genellikle gerçekte olan yerlerdir.
• Olaylar abartılıdır.
• Aşk hikayeleri (Kemre ile Aslı),  dini hikayeler (Hz. Ali hikayeleri),  kahramanlık hikayeleri (Köroğlu),  destansı halk hikayeleri (Dede Korkut hikayeleri) olarak gruplanır.

DEDE KORKUT HİKÂYELERİ:

• Anadolu Halk edebiyatının Oğuz Türkçesi ile yazılmış ilk ürünüdür.
• Destan geleneğinden halk hikâyeciliğine geçiş dönemi ürünleridir.
• On iki öyküden oluşur.
• 13. yy teşekkül etmiş 15. yy bilinmeyen biri tarafından yazıya geçirilmiştir.
• Oğuzların birbirleriyle olan çekişmelerini, komşularıyla yaptıkları savaşları anlatır.
• Olağanüstü kişiler vardır.
• Yazarın anlattığı bölümler nesir,  kahramanların konuştuğu bölümler manzumdur.
• Yazıldığı dönemin dil özelliklerini gösterir.
• Her öykünün sonunda Dede Korkut dua eder.
• Nazım ve nesir karışık olan eserde seci ve aliterasyonlara yer verilmiştir.

Seyirlik halk oyunlarının

 1-ORTA OYUNU:

• Belli bir metni yoktur. Sadece konusu bellidir.
• Seyircilerle çevrelenmiş bir alanda oynanır.
• Halkı eğitmek,  eğlendirmek amaç edinil-miştir.
• Güldürme öğeleri söz oyunları, hazır cevaplar, yanlış anlaşılmalar vb.
• Asıl kişiler Kavuklu ve Pişekar’dır.
• Oyun; başlangıç Muhavere, Fasıl ve Bitiş gibi dört bölümden oluşur.
• Oyunda müziğe yer verilir.
• Şehir hayatında doğup gelişmiştir.

 2-Karagöz

• Karagöz bir gölge oyunudur.
• Bu oyun, deriden kesilen ve tasvir adı verilen bazı şekillerin (insan, hayvan, bitki, eşya…) arkadan ışıklandırılmış beyaz bir perde üzerine yansıtılması temeline dayanır.
• Halkın ortak malıdır.
• Oyunun önceden hazırlanmış bir metni yoktur, oyun doğaçlamaya dayalıdır.
• Karagöz, cahil halk tipini; Hacivat ise aydın kişileri temsil eder.
• Oyunda her meslek, yöre ve sınıftan insan rol alır.
• Herkes kendi şivesiyle konuşur.
• Çelebi (genç bir mirasyedi), Beberuhi (cüce ve aptal), Tuzsuz Deli Bekir (sarhoş), Zenne (kadın), Yahudi (bezirgan)… vb.
• Oyun; başlangıç (Hacivat’ın sahneye gelişi), Muhavere (Karagöz ile Hacivat’ın karşılıklı konuşması), Fasıl (asıl konu) ve Bitiş (perdeden çekilme) gibi dört bölümden oluşur.

 3- Meddah

• Meddah, taklitler yaparak hikayeler anlatan bir halk sanatçısıdır.
• Meddahlık, bir bakıma tek kişilik bir gösteri, bir oyun sayılabilir.
• Meddah hikayeleri konuşma diliyle oluşturulur.
• Konu sıradan kişilerin başından geçen olaylardır.
• Perdesi, sahnesi, dekoru, elbiseleri bulunmayan bu tiyatronun her şeyi Meddah denilen o tek adamın kıvrak zekasına bağlıdır.
• Meddah, yüksekçe bir yere oturarak, eline baston alır, omzuna da büyükçe bir mendil koyar. Daha sonra da ses ve şive taklitlerine dayalı konuşmasına başlar.

AŞIK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ:

13. yy’dan günümüze kadar süren edebiyattır.

• Ozan denen şairler,  saz eşliğinde (bu sazlara bağlama denir.) şiirlerini söylerler.
• Şairler okur yazar değildirler.
• Usta,  çırak geleneğiyle yetişirler.
• Şiirlerinin toplandığı defterlere “cönk” adı verilir.
• Gezgindirler.
• Ortak Anadolu kültürünün oluşmasında önemli katkıları vardır.
• Şiirlerini hazırlıksız (doğaçlama yoluyla irticalen) söylerler.
• Ölçü,  hece ölçüsüdür. (7,  8,  11’li)
• Nazım birimi dörtlüktür.
• Kafiye: yarım kafiyedir. Redifler kullanılmıştır.
• Son dörtlükte aşığın adı geçer. Buna “mahlas” denir.
• Dil halkın gündelik kullandığı sade Türkçedir.
• Şiirlerde ortak tema; aşk,  ayrılık,  özlem,  gurbet,  yiğitlik,  doğa güzellikleri,  ölüm,  yoksulluk,  sosyal olaylardır.
• Nazım biçimleri; taşma,  semai,  versağı,  destandır.
• Nazım türleri; güzelleme,  koçaklama,  taşlama ve ağıttır.

 AŞIK EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ

 Koşma:

• 11’li hece ölçüsüyle söylenmiştir.
• Lirik şiirlerdir.
• Aşk,  doğa güzellikleri,  yiğitlik,  ölüm ve eleştiri konularında söylenir.
• Genellikle yarım uyaklıdır.
• Koşma nazım biçimi işlediği konuya göre: güzelleme,  koçaklama,  ağıt,  taşlama gibi isimler alır.
• 3-5 dörtlükten oluşurlar.

Güzelleme:

• Güzellik ve aşk temalarını işler.
• En büyük temsilcisi Karacaoğlandır.

Koçaklama:

• Yiğitlik temasını işler.
• Köroğlu ve Dadaloğlu en büyük temsilcileridir.

Ağıt:

• Ölen kişilerin ardından söylenen,  ölünün iyiliklerini ve ölümden duyulan acıyı anlatan şiirlerdir.
• Eski Türk edebiyatında “sagu” Divan edebiyatında ise “mersiye” adını alır.

Taşlama:

• Bireylerin ya da toplumların eleştirildiği şiirlerdir.
• Divan edebiyatında “hiciv” günümüz edebiyatında ise “satirik” adını alır.

 Semâi:

• Sekizli hece ölçüsüyle söylenen lirik şiirlerdir.
• Koşma ile aynı temaları işler.
• Özel bir ezgiyle söylenir.
• En büyük temsilcisi Karacaoğlandır.

Varsağı:

• Sekizli hece ölçüsüyle söylenen lirik şiirlerdir.
• Koşma ve semai ile aynı temaları işler.
• Koşma ve semaiden farkı: İlk dizelerinde hey!,  be hey!,  bre hey! Gibi ünlemlerin bulunmasıdır.
• Güneydoğu Anadolu’da Varsak aşiretinin yarattığı bir üründür.
• Karacaoğlan en tanınan temsilcisidir.

Destan:

• 11’li hece ölçüsüyle söylenir.
• Koşma tarzında söylenir.
• Epik,  lirik-epik şiirleridir.
• Dörtlük sayısında sınır yoktur.
• Halk edebiyatının ortak ürünüdür.

AŞIK EDEBİYATININ OZANLARI

KARACAOĞLAN:

17. yy’da yaşadığı sanılmaktadır. Sade,  anlaşılır Türkçe kullanmıştır. Koşma ve semaileriyle tanınır. Güzele ve güzelliklere düşkündür. Şiirlerinde dini etkilerle,  Divan edebiyatı etkisi görülür.

KÖROĞLU:

16. yy ozanıdır. Başkaldırının ve özgürlüğün sembolüdür. Yiğitlik,  dostluk,  aşk,  doğa temalarını işler. Sade Türkçe kullanır.

ÂŞIK ÖMER:

17. yy ozanıdır. Divan mazmunlarını kullanmıştır. Hem aruz hem de heceyle yazmıştır. Şiirlerinde “Adli” mahlasını da kullanmıştır.

 GEVHERİ:

18. yy ozanıdır. Medrese eğitimi almıştır. Divan şiiri nazım türlerini de kullanmıştır. Koşmalarıyla tanınmıştır.

DADALOĞLU:

19. yy ozanıdır. Varsağı türüyle tanınmıştır. Aşiretlerle derebeyleri arasındaki savaşları anlatır.

 KAYIKÇI KUL MUSTAFA:

17. yy şairidir. Yeniçeri şairlerindendir. Genç Osman Destanı’nın şairidir.

DERTLİ:

18. yy ozanıdır. Divan geleneğinden etkilenmiştir. Koşma ve semaileriyle tanınmıştır. “Dertli Divan” isimli eseri vardır.

BAYBURTLU ZİHNİ:

18. yy ozanıdır. “Sergüzeştname” adlı eseriyle tanınmıştır.

ERZURUMLU EMRAH:

19. yy ozanıdır. Semai ve koşmalarıyla ünlüdür.

RUHSATİ:

19. yy ozanıdır. Bektaşi dervişidir. Eserleri ahlaksal ve öğreticidir.

AŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU:

20. yy’ın en büyük ozanıdır. Sade bir söyleyişi vardır. Aşk ve doğa sevgisini işlemiştir. Şiirlerini Deyişler,  Sazımda Sesler,  Dostlar Beni hatırlasın adlı ?

 TEKKE EDEBİYATI:

Temelleri 12. yy’da Ahmet Yesevi tarafından atılmıştır.

• Türk edebiyatının amacı önceden saptanmış ilk edebiyat dönemidir.
• Bu edebiyatın amacı tasavvuf felsefesini halkta öğretmek.

TASAVVUF FELSEFESİ

Allah,  insan,  evren ve fizik ötesi gerçeklik konularını ele alan bunların ne olduğuna cevap arayan din felsefesidir.

TASSAVVUF TERİMLERİ

Mutasavvıf: Tasavvufu benimseyip,  ona göre yaşayan kimse.

Vahdet-i Vücud: Tek ve gerçek varlık Allah’tır. Evren bir bütündür.

Vücud-ı Mutlak: Asıl varlık Allah’tır. Diğer varlıklar onun görüntüsüdür.

Hüsn-i Mutlak: Gerçek güzellik yalnızca Allah’tadır.

İnsan-ı Kâmil: Allah’ın varlığını kabul eden olgun insan.

Tecelli: Allah’ın varlığının gönüllerde belirginleşmesidir.

Fena-Fillah: İnsanın Allah’ta yok olma-sıdır.

TEKKE EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ:

• Nazım birimi dörtlüktür.
• Ölçü ağırlıklı olarak hece ölçüsüdür. Aruz da kullanılmıştır.
• Yarım ve tam uyak kullanılmıştır.
• Dil sadedir. Yer yer tasavvufi terimler kullanılmıştır.
• İşlenen konular: Tanrı sevgisi,  Tanrıya varış yolları,  dünyanın geçiciliği,  nefsin öldürülmesi,  insan sevgisi,  ölüm ve tasavvuf ilkeleri.
• Didaktik ve lirik şiirlerdir.
• Bu şiirleri tekkelerde yetişmiş şairler oluşturmuştur.
• Nazım Türleri: İlahi, Nefes,  Deme,  Deyiş,  Nutuk,  Bezm-i Cem,  Devriye ve Şathiye’ dir.

TEKKE EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ

 İlahi:

• Tekke edebiyatının ana nazım türüdür.
• 8’li hece vezniyle söylenir. 7’li ve 11’li olanları da vardır.
• Dörtlük nazım birimiyle yazılır.
• Tanrıya varış yolları,  benliğin öldürülmesi,  Tanrı aşkı gibi konular işlenir.
• Türün en büyük ustası Yunus Emre’dir.

Nefes:

• 8’li hece ölçüsüyle söylenir.
• Bektaşi tarikatının görüşlerini dile getirir.
• İlahilerle aynı konuları ele alır. Ama bu konular Bektaşilik açısından incelenir.

Deme:

• 8’li hece ölçüsüyle söylenmiştir.
• İlahilerde aynı konuları ele alır. Bunları Alevilik açısından ele alır.
• Hz. Ali,  Hasa,  Hüseyin gibi Alevi tarikatının büyüklerine övgüler yağdırır.

Nutuk:

• 8’li hece ölçüsü kullanılmıştır.
• Tarikata yeni giren müridlere,  tarikat kurallarını öğretmek amacıyla söylenmiş şiirlerdir.
• Didaktik şiirlerdir.
• Hece ölçüsü kullanılmıştır.

Devriye:

• İnsanın Tanrı’dan ayrılarak dünyaya geldiğini ve tekrar ona döneceğini anlatan şiirlerdir.
• Bir hadisten esinlenerek yaratılmıştır.

Bezm-i Cem:

• Bektaşi tarikatının “cem” adı verilen ayinlerini anlatan şiirlerdir.

Şathiye:

• Tanrıyla konuşuyor,  şakalaşıyormuş gibi söylenen şiirlerdir.

TEKKE EDEBİYATININ ÖNEMLİ ŞAİRLERİ:

 YUNUS EMRE:

• 13. yy’da yaşamıştır.
• Bugünkü Türkçe’nin başlatıcısı,  Tekke edebiyatının en büyük şairidir.
• Yalın ve özlü söyleyiş (Sehl-i Mümteni) ustasıdır.
• İnsan sevgisini temel olarak almıştır.
• Hece ölçüsünü kullanmıştır,  Aruzla da yazmıştır.
• İlahi ve nefesleri çoğunluktadır.
• Divan ve Risalet-ün Nushiye adlı eserleri vardır.

AŞIK PAŞA:

• 14. yy ozanıdır.
• Türkiye Türkçe’sini ilk kullanan Tekke şairidir.
• Yunus’un etkisi görülür.
• En ünlü yapıtı “Garipname”dir.

HACI BAYRAM VELİ:

• 14. yy ozanıdır.
• Bayramiye tarikatının kurucusudur.
• “Nutuk”larıyla ünlüdür.
• Yunus’un etkisi görülür.

SÜLEYMAN ÇELEBİ:

• 15. yy ozanıdır.
• Mevlit yazarıdır. (Mevlit 800 beyittir. Mesnevi tarzındadır. Mevlitin asıl adı Vesiletün Necat’tır. Hz. Muhammet’e bir övgüdür.

KAYGUSUZ ABDAL:

• 15. yy ozanıdır.
• Bektaşi ozanıdır.
• Şathiyeleriyle ünlüdür.
• Şiirlerinde hicivli bir dil kullanmıştır.
• Şiirlerini “Divan” adlı eserlerde; düz yazılarını ise “Budala-name” adlı eserinde toplamıştır.

PİR SULTAN ABDAL:

• 16. yy ozanıdır.
• Bektaşi tarikatının görüşlerini yaymak için çalışmıştır.
• Coşkulu bir söyleyişi vardır.
• Sade Türkçe kullanmıştır.

                        HAM MEYVE (Türkü)

Çamlığın başında tüter bir tütün
Acı çekmeyenin yüreği bütün
Ziyamın atını pazara çekin
Gelen geçen Ziya’m ölmüş desinler

Uzun olur gemilerin direği
Yanık olur anaların yüreği
Ne sen gelin oldun ne ben güveyi
Onun için açık gider gözlerim

Ham meyveyi kopardılar dalından
Beni ayırdılar nazlı yârimden
Eğer yârim tutmaz ise elimden
Onun için açık gider gözlerim

Benim yârim yaylalarda oturur
Ak ellerin soğuk suya batırır
Demedim mi nazlı yârim ben sana
Çok muhabbet tez ayrılık getirir

MANİ

A benim bahtiyarım
Gönülde tahtı yârim
Yüzünde göz izi var
Sana kim baktı yârim

Nazli yardan geldi bana bir name

Nazlı yardan geldi bana bir name
Eğer doğru ise kırdı belimi
Dediler ki yarini yad iller almış
Kadir Mevla’m nasip eyle ölümü

Bülbüle söyleyin gülüne konsun
Beni yardan eden Allah’tan bulsun
Sabreyle sevdiğim ilkbahar olsun
Terk edeyim vatanımı ilimi

Ak yari gördükçe ağladım coştum
Al elinden dolu badeler içtim
Kötüler sandı ki ben yardan geçtim
Ölmeyince çeker miyim elimi

Karac’oğlan der ki konmadan göçmem
Her olur olmaza sırrımı açmam
Kötüler köprü olsa üstünden geçmem
Taşık suya uğradırım yolumu

 Karacaoğlan

1.Yazarı belli olmayan toplumda kendiliğinden ortaya çıkmış bir edebiyattır.

2.Tamamıyla sözlü bir edebiyattır. Bu edebiyatın yayılması nesilden nesile kulaktan kulağa aktarılarak geçmiştir. Bu aktarma esnasında  bozulmalar,unutulmalar ,değişimler olması bu edebiyatın sürekli farklılaştığını gösterir.

3. Elimize  ulaşan ürünlerin bir çoğu yakın tarihimizde yapılan derleme çalışmalarıyla kazanılmıştır.

4.Mani, türkü, ağıt, ninni, tekerleme nazımla yazılan türler olup  masal, efsane, halk hikâye­si ve fıkra da nesirle yazılan türlerdir. Köy seyirlik oyunlarıyla kukla, Karagöz, ortaoyu­nu, meddah ve tuluat gibi  göstermeye bağlı türler de bulunmaktadır.

ANONİM HALK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ ve TÜRLERİ

1. MANİ

• Dört dizeden oluşur. Anonim Halk şiirinin en kü­çük biçimidir.
• Hecenin 7’li kalıbıyla söylenir..
• İlk iki dizesi doldurma dizesi yani hazırlık dizesidir.. Asıl anlatılmak istenen son iki dizede verilir.
• Uyak düzeni a a x a biçimindedir.
• Maniler nişan ve evlenme törenleri; asker uğurlama, sıra geceleri gibi şenlikler; sünnet törenleri; Hıdrellez, Nev­ruz, bayram, ramazan gibi özel günlerde söylenmektedir. Bu tür en çok köy ve şehir hayatı  içindeki kadınlar tarafından icra edilmektedir.
•                Fars edebiyatındaki “rubai” nin etkisiyle doğduğu sanılmaktadır.
• Birçok mani çeşidi vardır. En çok kullanılanlar düz mani, kesik mani, cinaslı mani, yedekli mani (artık mani) ve karşılıklı manidir.

Manilere ÖRNEKLER

DÜZ MANİ :

A benim bahtiyarim                            Bahçelerde baz olur
Gönülde tahtı yarim                           Gül açılır yaz olur
Yüzünde göz izi var                           Ben sana gülüm demem
Sana kim bahtı yarim                         Gülün ömrü az olur

Artık mani:

dört dizeden fazla olan 5,6,7… mani çeşitleridir.

Bülbülün yuvasına                             Derdim var beller gibi
Gül girer rü’yasına                             Söylemem eller gibi
Bülbül güle aşıktır                              Kalbimin hüsnü var
Mecnun da Leyla’sına                        Yıkılmış iller gibi
Mecnun Leyla der iken                       Gözlerimden yaş akar
Erişti Mevla’sına                                               Coşmuş seller gibi

CİNASLI MANİ:

Cinaslı manilerde,1. mısra cinaslı ayağı oluşturan kelimedir.Bu kelime veya kelime gurubu anlamlı olsa veya olmasa,düşünceye bir giriş ve kafiyeye başlangıç teşkil ettiğinden maninin yapısında ve anlamında bir değişikliğe yol açmaz.

Sürüne                                             Her gün ah

Koyun kuzu sürü ne                           Her gün aman her gün ah

Çünkü çoban değilsin                         Sana gönül vereli

Arkandaki sürü ne                              Etmedeyim her gün ah

Ben bir körpe kuzuyum                       Her günah bizde imiş

Al kat beni sürüne                              Ben sanırdım bir günah

Beni böyle yandıran                           Elbette seni tutar

Yüz üstüne sürüne                             Eyler isem bir gün ah

Karşılıklı Mani(Deyiş):

Bu tür maniler karşılıklı iki kişinin söyledikleri manilerdir.Bu manilerde maniyi kimin söylediği ve cevaplıyanın kim olduğu belirtilir.

Ağa-Adilem sen na-çarsın                  Adile-Ağam derim na-çarım

La’l ü gevher saçarsın                                           İnci mercan saçarım

Ben Azrail olunca                                 Sen Azrail olunca

Kuzum nere kaçarsın                                            Ben cennete kaçarım

Kesik mani:

Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan maniler. Bu kesik dize sadece kafiyeyi hazırlar.

Karaca

Aldım aşkın tüfeğin

Vurdum bir kaç karaca

Dünyada bir yâr sevdim

Kaşı gözü karaca

2. TÜRKÜ

•  Kendisine ait özel bir ezgiyle söylenen halk edebiyatı nazım biçimidir. 7’li heceyle söylenmiş olan mani  ve 11’li heceyle söylenmiş olan koşma bu türe ait olan ezgiyle söylendiği zaman türkü olur.
•  İki bölümden oluşur genellikle . Birinci bölüme bend denir. Asıl türkünün oluştuğu bölümdür.İkinci bölüme de kavuştak denir. Her bendin sonunda tekrarlanır. Bu bölüme “nakarat”  da denilir. Bazı türkülerde kavuştak bulunmayabilir.
• 7’li,8’li ve 11’li heceyle söylenir. En fazla 11’li hece kullanılmaktadır.

♦Türküler konularına göre aşk türküleri, sevda türküleri, gur­bet türküleri, askerlik türküleri, hapishane tür­küleri, kahramanlık türküleri, ölüm türküleri (ağıtlar), eşkıya türküleri, tören türküleri, do­ğa türküleri, oyun türküleri… gibi türlere ayrılır.

♦  Özel bir ezgiyle söylenen türküler  ezgilere göre “üsullü ve üsulsuz” olmak üzere ikiye ayrılır.

♦  Usullü türküler “oyun havaları” dır. Bunlara Urfa’da “kırık hava”, Konya’da “oturak”, Karade­niz’de “horon”, Ege’de “zeybek”, Trakya’da “kar­şılama”, Erzurum’da “Sümmani”, İsparta yöresin­de dattiri” gibi değişik adlar verilir.

♦  Usulsüz türküler ise “uzun hava” lardır.

♦    Söyleyeni belli olan, adı belli âşıklarca söylenen türküler de vardır.

 3. AĞIT

•  Tek başına bir nazım biçimi olmayıp acıklı ve üzüntülü bir olay bildiren türkü ve koşmaların  nazım türüdür.
• İslamiyet öncesi dönemde yuğ törenlerinde yuğcular tarafından sağu şeklinde söylenmekteydi.
• Sadece sevilen bir kimsenin ölümü üzerine yazılmayıp aynı zamanda vatanın işgal edilmesi, doğal afetler, istediği kızı alamayan kızın gencin üzüntüsü, sevdiği hayvanın ölümü üzerine gibi söylenen ağıtlar vardır.
•  Ağıtlar belli bir ezgiyle söylenir. Diğer türkülerden ezgisiyle ayrılır.

 4. NİNNİ

• Türk kültüründe önemli bir yeri olan ninniler,çocukları uyutmak için söylenen manzum eserlerdir.Kendi başına bir nazım biçimi olmayıp yine türkü şeklinde söylenmektedir.

ANONİM HALK EDEBİYATI NESİR TÜRLERİ ANLATMAYA BAĞLI METİNLER

 1. MASAL

• Masallar karakterleri ve olayları bakımından olağanüstü özellikler taşıyan ürünlerdir.
• Karakterler insanlardan olabildiği gibi insan dışındaki varlıklar da  masal kahramanı olabilir. Masallar ve fablların karakter bakımından ayrıldığı nokta da zaten buradadır.Yani fabllar tamamen insan dışındaki varlıklardan oluşur ama masallar öyle değildir.
• Masallarda olayın geçtiği yer ve zaman belirsizdir.Yer ve zaman gerçekte olmayan bir zamandır. Mesela yer olarak Kaf Dağı ve Harikalar Diyarı seçilir. Zaman olarak da “evvel zaman içinde   kalbur saman içinde…” diyerek belirsizlik sağlanmıştır.
• Her masalın bir giriş tekerlemesi bir bitiş tekerlemesi vardır.
• Masalların sonunda öğüt vermek amaçlanır.Kıssadan hisseyle olay sonlanır.
• Masallar karakterleri iyi-kötü, güzel-çirkin, siyah–beyaz olarak ayrılmaktadır.Anlatıcı bu karakterler arasında taraf tutarak  sonuç nasıl biteceğini de hissettirmektedir.
•    Keloğlan masalları, Türk halk masallarının en ünlülerindendir.

 2. EFSANE

• Çeşitli varlıkları ve olayları olağanüstü şekilde anlatan eserlerdir.
• Efsane halk arasında bir inanç meselesidir.Halk burada anlatılan olayları olmuş kabul eder.Masal ve efsane arasındaki fark da budur. Masaldaki olayların gerçekliğine inanılmaz.Efsanede inanılır.
• Belli bir biçim ve üslupları  olmadığı için düz yazı şeklinde tezahür ederler.

3. HALK HİKÂYESİ

• Edebiyatımızda önemli bir yeri olan halk hikayeleri olağanüstü özelliklerin olduğu metinlerdir.
• Bir ozan tarafından icra edilir. İcra edilirken saz eşliğinde söylenir.
• Nesir ve nazım karışık olarak kullanılır. Olayların anlatımı nesir şeklinde anlatılır., karşılıklı konuşmalar ve duyguların anlatımı nazım biçimindedir.Nazım şeklinde anlatılan yerlerde saz da kullanılır.
•  Âşıklar, hikayeyi anlatırken  taklit yaparak, jest ve mimiklerle anlatımlarını canlandırırlar.
• Yazarı belli olamayan ürünlerdir ve nesilden nesile aktarılarak ortaya konur.
•  Halk hikâyelerinde kahramanlar bey, tüccar, kadı, bey kızı, fakir delikanlı, eşkıya gibi halktan kişilerdir.
• Tıpkı masallar gibi giriş ve bitiş tekerlemeleri vardır.
• Masallara göre zaman ve mekan daha belirgindir.
• Halk hikâyesinin ilk örnekleri 16.yüzyıldan itibaren görülmüştür.
• Âşık Garip, Kerem ile Aslı, Emrah ile Selvi, Elif ile Mahmut, Arzu ile Kanber, Tahir ile Zühre, Köroğlu, Ferhat ile Şirin en ünlü halk hikâyeleridir.Bu halk hikayelerine bakıldığında bunların çoğunun aşk ve kahramanlık hikayesi olduğu göze çarpmaktadır.

NOT: Destan döneminden halk hikayesine geçişi sağlayan ilk ürünümüz Dede Korkut Hikayeleri’dir.