İsimlerin yerini belirsiz şekilde tutan zamirlere belgisiz zamir denir. İsimleri belirsiz biçimde belirten sıfatlara ise belgisiz sıfat denir.

Belgisiz sıfatlar, isimlerin yerini tutacak şekilde kullanıl­dığı zaman belgisiz zamir olur.

“Bazı yöneticiler bu sene emekli olacak’

cümlesinde “bazı” sözcüğü belgisiz sıfattır.

“Bazıları bu sene emekli olacak.”

cümlesinde ise “bazı” sözcüğü yöneticilerin yerini tu­tuğu için belgisiz zamirdir.

“Birkaç yolcu havaalanına gidecek.” (Belgisiz sıfat)

“Birkaçı havaalanına gidecek.” (Belgisiz zamir)

Yukarıdaki ilk cümlede “birkaç” sözcüğü, yolcuların sayısını belirsiz şekilde belirttiğinden belgisiz sıfat, ikinci cümlede ise “birkaçı” sözcüğü, yolcuların yerini tutacak şekilde kullanıldığından belgisiz zamirdir.

Aşağıdaki cümlelerde de benzer örnekler vardır.

“Kimi trenler buhar gücüyle çalışırdı. (Belgisiz sıfat)

”Kimileri buhar gücüyle çalışırdı. (Belgisiz zamir)

“Bazı kişiler karara itiraz etli.” (Belgisiz sıfat)

“Bazıları karara itiraz etti.” (Belgisiz zamir)

Kimi belgisiz zamirler, isimle belgisiz sıfatın yeri değiş­tirilip isme iyelik eki getirilmesi yoluyla oluşturulur.

“Bazı polis memurları bayramda izin alamamıştı.”

cümlesinde “bazı” sözcüğü belgisiz sıfat, “polis” söz­cüğü ise isimdir. Ad ile sıfatın yeri değiştirilip isme iye­lik eki “-i” eklendiğinde, diğer bir ifadeyle “bazı polis memurları” sözü “polis memurlarından bazıları” şek­linde söylendiği zaman “bazıları” sözcüğü belgisiz za­mir olur.

‘Bekçinin biri benden kimliğimi istedi” (Belgisiz zamir)

“Birkaç soruyu cevaplayamamış.” (Belgisiz sıfat)

‘Soruların birkaçını cevaplayamamış.'” (Belgisiz zamir)

Örnek

Aşağıdakilerin hangisinde iyelik eki aldığı için bel­gisiz zamir olan, adlaşmış bir sıfat kullanılmıştır?

A) Çocukların biri kardan adam yapmıştı.

B) Birtakım insanlar hemen iskeleye koştu.

C) O sırada birkaç yolcu şoförle tartıştı.

D) Bazı vagonlar oldukça konforluydu.

E) Bakkaldan biraz çilek alsak ne iyi olacakmış.

Çözüm ..

A seçeneğinde verilen “biri” sözcüğü “bir” sözcüğü­nün iyelik eki almasıyla belgisiz zamir olmuştur. Diğer seçeneklerde ise B’de “kimi” sözcüğü “insanlar”, C’de “birkaç” sözcüğü “yolcu” D’de “bazı sözcüğü “vagon­lar”, E’de “biraz” sözcüğü “kiraz” ismini kesin olma­yan şekilde belirttiği için bu sözcükler belgisiz sıfattır.

Cevap: A