• Varlıkların niteleyici özellikleriyle anlatıldığı, başka bir deyişle resmedildiği yazılarda kullanılır.
• Kişilerin iç dünyasını anlatan betimlemelere “ruhsal portre” denir.
• Kişilerin dış görünüşünü anlatan betimlemelere “fi­ziksel portre” denir.
• Daha çok; roman, hikâye, tiyatro, gezi yazısı, şiir gi­bi türlerde kullanılır.

İzlenimsel Betimleme

• İzlenimleri aktarmak amacıyla yazılır.
• Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar üzerinde durulur.
• Ayrıntılar öznel olarak verilir.
• Sanatsal bir amaç gözetilir.
• Dil, “şiirsel (sanatsal) işlev”de kullanılır.

Açıklayıcı Betimleme

• Bilgi vermek amacıyla yazılır.
• Ayrıntılar nesnel olarak verilir.
• Anlatıma kişisel duygu ve düşünceler katılmaz.
• Dil, “göndergesel işlev”de kullanılır.

İzlenimsel Betimleme

Kulübenin ardında iki katlı, yaşlı bir bina vardır. Bir bırakılmışlık duygusu taşır, lodosun eskittiği yüzünde camlarda yağmur izi… Gençliğine doyamamıştır. Alt katında kimi işlemez dükkânlar, üst katında ise küçük bir sahil lokantası… Sanki dekorunu ve yemeklerini yıllardır hiç değiştirmemiş bir sahil lokantası… Bu meydandaki her bina, her yol, her ayrıntı denize göre konum almış gibidir; denizle yüzleşir durur.

Açıklayıcı Betimleme

Akdeniz Bölgesi’nin çatısını Toros Dağları oluşturun Dağlar bazı yerlerde denize çok sokulur; kayalık ve az girintili çıkıntılı bir kıyı üzerinde dikine inerler. Bazı yer­lerde ise kıyı çizgisi ile dağ sınırları arasına Adana Ovası gibi geniş düzlükler girer. Bu bölge özelliğini kendine komşu olan ılık denizden alır. Fakat denizin etkisi yüzey şekillerine ve yükseltiye göre değişir.

Varlıkların fiziksel veya ruhsal özelliklerinin öne çıktığı anlatım şeklidir. Daha çok görsel unsurlar ağır basar. Okuyu­cunun zihninde anlatılan varlıklar canlanır. Adeta kelimelerle resim yapılır. Betimleme parçalarında yazarın gözlem gücü yüksektir. Bu sayede ayrıntıları okuyucusuna aktarır.

İnsan betimlemelerine portre denir. Kişinin fiziksel özel­liklerinin anlatıldığı portrelere fiziksel; ruhsal özelliklerinin anlatıldığı portrelere ruhsal portre denir.

Öznel betimlemelere sanatsal (izlenimsel) betimleme, nesnel betimlemelere açıklayıcı (öğretici) betimleme denir.

Cevizin ötesinde sık sık incir, badem, elma, ayva ağaçları var Duvarın öteki dibinde patlıcan, domates, soğan, salata tarlası: Dede yüzünü eve çevirdi. Mutfağın ve çardağın üstündeki asma yap­raklarına bürünmüş pencere batı güneşiyle kana boyanmış gibi. Çardağın yanlarına, mutfağın kapı­sına sarılan hanımelleri ve yasemin, akşamın ağır havasında bayıltıcı bir koku neşrediyorlar. Etrafta, soldaki akasyaların dallarında öten güvercinlerden başka ses yok. Tam bir İstanbul bahçesi. Dede kendini, kendi bahçesinde farz edebilirdi.

(Sinekti Bakkaldan, Halide Edip Adıvar)