1) Yeniden baktım “Başaklar” tablosuna. Belli ki rüzgar var, başaklar eğilmiş. Başakların kimisi yanındakine yaslanmış, kimisi baş başa vermiş. Kırılacak gibi büküleni de, usulca eğileni de var. Dimdik duran başak görünmüyor hiç.
Bu parçada aşağıdaki cümle türlerinden hangisi yoktur?
A) Ad (isim) cümlesi
B) Eksiltili cümle
C) Sıralı cümle
D) Bileşik cümle
E) Basit cümle
2) Aşağıdakilerin hangisinde verilen dizeler basit cümle oluşturmaktadır?
A) Mustafa Kemal barış olmuş
Gürül gürül akan ırmaklarda
B) Mustafa Kemal özgürlük olmuş
Özgürlük diye çarpan yüreklerde
C) Mustafa Kemal bereket olmuş
Uzanıp giden bu topraklarda
D) Mustafa Kemal türkü olmuş
İnanmış dudaklarda
E) Mustafa Kemal ülkü olmuş
Uzak yakın bütün bayraklarda
3) Aşağıdaki dizelerden hangisi bitmiş bir cümle durumundadır?
A) Gecenin koyu karanlığında
Rüzgarda sokak korkusu
B) Çiçek açmayı deniyordu
Bahçemizde erik ağacı
C) Uğraşma boşuna şiir yazamazsın
Bu kadar maviyken gökyüzü
D) Bana bu kadar açık söylemedi
Güzel olduğunu yaşamanın
E) Gökyüzünün maviliğine akarak
Savruldu sonsuza ışık hızım
4) Aşağıdaki atasözlerinden hangisi yüklemine göre diğerlerinden farklıdır?
A) Gönül kimi severse güzel odur.
B) Göz görür, gönül ister.
C) Her damardan kan alınmaz.
D) Azı bilmeyen çoğu hiç bilemez.
E) İşten artmaz, dişten artar.
5) Aşağıdakilerden hangisi bir ünlem cümlesidir?
A) Ne kadar da yaramaz bir çocuk.
B) Havalar yavaş yavaş ısınıyor.
C) Bu kitabı yeni aldım.
D) Yemeğimi henüz yemedim.
E) Yarın geziye çıkabiliriz.
6) Aşağıdakilerin hangisinden yüklem olumsuz olduğu halde cümlenin anlamı olumludur?
A) Sizin nasıl çalıştığınızı hiç bilmez miyim?
B) Bu toplantıya siz de katılmaz mısınız?
C) Nereye gideceğiniz size hiç mi söylenmez?
D) Geç kalacağınızı haber vermez misiniz?
E) Hava güzel olsa da mı gelmezsiniz?
7) Aşağıdakilerin hangisinde, virgülden önceki bölüm eksiltili bir cümledir?
A) Dalaman’ dan sonra Marmaris’ te bir çay molası, ardından dağlara tırmanıyoruz.
B) Şoförlere kök söktüren bir yolmuş bu, ama güzelliğine diyecek yok.
C) Keskin virajlar aşıyoruz durmadan, her tırmanışta bir başka güzellik çıkıyor karşımıza.
D) Günlük ağaçların kokusu dağları tütsülüyor, doğanın güzelliğini bastırıyor durmadan.
E) Altmış kilometre sonra dağlar geride kalıyor artık, birden bembeyaz bir tatil köyüne varıyoruz.
8) Aşağıdakilerin hangisi bağımsız sıralı cümledir?
A) Yağmur sicim gibi yağıyor, yolları yıkıyordu.
B) Bulaşıkları ben yıkıyorum, o duruluyor.
C) Çantasını kimselere vermez kendi taşırdı.
D) Dallardan dökülen armutları topluyor, sepetlere dolduruyorduk.
E) Trafik tamamen tıkanmıştı, araçlar yerlerinden kımıldamıyordu.
9) (I) Uzun kumsalın kenarından Köyceğiz Gölü’ ne uzanan Dalyan’ a giriyoruz. (II) Kaplumbağalar ve yuvaları korunuyor burada elbette. (III) Plaja teknelerle gelinip akşamüstü yine Dalyan’ a teknelerle geri dönülüyor. (IV) Kumsal geceleri asıl sahiplerine kalıyor. (V) Sazların arasında sabahtan akşama tekneler gidip geliyor.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi öğelerinin dizilişi yönüyle farklıdır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
10) Havalar ısındıkça meydan, sessizliğini yitiriyor. Ama çevredeki yapılar yine bomboş sanki. Çeşmelerden sular aynı yavaşlıkta akıyor hep. Artık bütün milletler buraya geliyor. Amerikalılar tüm lokantaları sarmış, durmadan yiyorlar. İngilizler iki katlı otobüslerle gelip tek tek meydana akıyorlar. Bütün insanlar çok keyifli.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin örneği yoktur?
A) Bileşik fiil cümlesi
B) Basit isim cümlesi
C) Basit, devrik fiil cümlesi
D) Bağımlı sıralı cümle
E) Bileşik, devrik, isim cümlesi
11) Aşağıdaki dizelerin hangisi yüklemine göre diğerlerinden farklıdır?
A) Sarsıldı uzaktan saat sesleri
B) Önümde canlandı bütün bir senem
C) Sonsuz bir hicrandı bütün nasibi
D) Hatırlattı bana sisli göklerden
E) Düşündüm senin son geceni
12) (I) Nerede okumuştum ya da kimden duymuştum iyice anımsamıyorum, aptal kutusu diyorlarmış televizyona. (II) Ancak aptalları kendine bağlıyor, onları büyülüyormuş büyük ölçüde. (III) Eğer bu ad bir gerçeği yansıtıyorsa, doğrusu toplumumuzun büyük bölümü bu sınıfa girer. (IV) İnsanlarımızda televizyona karşı aşırı bir düşkünlük, aşırı bir ilgi var. (V) İyi program, kötü program ayırımı yapmaksızın, önlerine geleni büyük bir merakla izliyorlar.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi basittir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
13) Bu, hayatımda gördüğüm en güzel tabloydu.
Bu cümlenin olumsuz, soru ve devrik şekli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bu hayatımda gördüğüm en güzel tablo değil miydi?
B) Hayatımda gördüğüm en güzel tablo muydu?
C) Bu değildi, hayatımda gördüğüm en güzel tablo.
D) Bu değil miydi, hayatımda gördüğüm en güzel tablo?
E) Bu muydu, hayatımda gördüğüm en güzel tablo?
14) Aşağıdakilerden hangisi yapıca diğerlerinden farklıdır?
A) Onbaşı koruk yer, oğlunun dişi kamaşır.
B) Kurt kocayınca köpeğin maskarası olur.
C) Kusursuz dost arayan, dostsuz kalır.
D) El elin eşeğini türkü çağırarak arar.
E) Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.
15) Aşağıdaki cümlelerden hangisi, anlamına göre diğerlerinden farklıdır?
A) Aslında ben bu mahalleyi sevmiyor değilim.
B) Elektrik hatlarındaki sorunlar giderilemedi.
C) Bu soğuk havada hiç pikniğe mi gidilir?
D) Bize ne mektup yazıyor ne telefon ediyor.
E) Sokaklar bir haftadır temizlenmiyor.
]]>
a) İsim Cümlesi
Yüklemi isim ya da isim soylu olan cümlelerdir.
Ör: Dost, dostun eğerlenmiş atıdır.
Gönül kimi severse güzel odur.
Bu mevsime göre hava çok güzel.
NOT: Yüklemi fiilimsi olan cümleler isim cümlesidir.
Dua, ruhun Allah’la buluşmasıdır.
At binenin, kılıç kuşananındır.
NOT: “-dır” ekeylemi isim cümlelerinde görevini yaptıktan sonra düşebilir.
İyilik er kişinin kârı (dır)
Adana’nın yolları taştan (dır)
b) Fiil Cümlesi
Yüklemi çekimli fiillerden oluşan cümlelerdir.
NOT: Kimi sözcükler sesteş olma özelliğine sahiptir.Bu tür sözcüklerin yüklem olarak kullanıldığı cümlelerde, anlamlarına ve görevlerine bakılır.
Bana uzatılan bir güldü.(ad)
O, durmadan güldü.(fiil)
Evin geniş bir salonu vardı.(ad)
O, biraz önce eve vardı.(fiil)
a) Olumlu Cümle :Yüklemi anlamca olumlu cümlelerdir.
b) Olumsuz Cümle : Yüklemi anlamca olumsuz cümlelerdir. İsim cümleleri “yok,değil,-sız” ile fiil cümleleri ise “-ma,-me” ile olumsuz yapılır.
Bu gece burdan gitmeliyiz.
Bu gece burdan gitmemeliyiz.
Masada kitap var.
Masada kitap yok.
Yemek çok tuzlu.
Yemek çok tuzsuz.
Bu kasaba çok güzel.
Bu kasaba güzel değil.
NOT: Bazı cümleler biçimce olumsuz oldukları halde anlamca olumludurlar.
Ör: Mağazamızda yok yok. (her şey var.)
Yüreğimde sana karşı sevgi yok değil. (var)
Sana hak vermiyor değilim.(veriyorum)
Artık burada kimsesiz değilim.(kimsem var)
Sizin nasıl çalıştığınızı hiç bilmez miyim? (bilirim) (98- ÖYS)
NOT: Bazı cümleler biçimce olumlu oldukları halde anlamca olumsuzdurlar.
c) Soru Cümleleri
İçinde soru unsuru bulunan cümlelerdir.
NOT: İçinde soru eki ya da soru sözcüğü bulunmamasına karşın, gerçek anlamda soru kavramı taşımayan, yanıt gerektirmeyen soru cümlelerine “sözde soru cümlesi” denir.
d) Ünlem Cümlesi
Heyecan, korku, acıma… gibi çeşitli duyguları yansıtan cümlelerdir.
a) Kurallı (Düz) Cümle
Yüklemi sonda bulunan cümledir.
b) Devrik (Kuralsız) Cümle
Yüklemi sonda olmayan cümledir.
c) Eksiltili Cümle
Yüklemi söylenmeyip, zihinde tamamlanabilen cümlelerdir.
A) Basit Cümle
Tek yargıyı bildiren cümlelerdir.
B) Bileşik Cümle
Bir cümle ile ona bağlı bir ya da birden çok yan cümlecikten oluşan cümlelerdir.Yan yargılar; fiilimsilerden, iç cümlelerden, şart eki almış sözcüklerden oluşabilir.
1) Girişik Bileşik Cümle
Yan cümlecikleri fiilimsilerle kurulan cümlelerdir.
2) İç İçe (Kaynaşık) Bileşik Cümle
Bir temel cümle ile ona bağlı bir iç cümlecikten oluşan cümlelerdir.
3) Koşullu (Şartlı) Bileşik Cümle
Yan yargısı dilek-şart kipiyle (-sa,-se) çekimlenmiş cümlelere denir.
NOT: Koşullu bileşik eylemler “-dıkça” eki ve “mi” soru edatıyla da bağlanabilirler.
Ör: Seni gördükçe eski günleri hatırlıyorum.
Düşünce özgürlüğü olmadı mı demokrasi gelişemez.
4) Ki’li Bileşik Cümle
Birden çok yargının “ki” bağlacıyla bağlandığı cümlelerdir.Bu tür cümlelere “ilgi cümlesi” de denir.
Sıralı Cümle
Aralarında anlam ilgisi bulunan en az iki cümlenin virgül ya da noktalı virgülle bağlanmasıdır.
1) Sıralı Bağımsız Cümleler
Birden çok cümleden oluşan; fakat hiçbir öğesi ortak olmayan cümlelerdir.
2) Sıralı Bağımlı Cümleler
Aralarında öğe ortaklığı bulunan cümlelerdir.
3) Bağlı Cümle
Birden çok yargının bağlaçla bağlandığı cümlelerdir.
Ör: Yenildik ; ama eğilmedik.
Öğrenciler geldi; fakat öğrenciler gelmedi.
]]>