1. Afrikalı insanlar Türkiye’ye geldiklerinde ömürlerinde ve yaşamlarında böyle bir güzelliği hiç görmediklerini söylediler.

Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisiyle giderilebilir?

A)          “Afrikalı insanlar” Afrikalılar şeklinde değiştirilerek

B)          “hiç” sözcüğü cümleden atılarak

C)          “ve yaşamlarında” sözü cümleden atılarak

D)          Yüklemdeki çokluk eki atılarak

E)           “görmedikleri” yerine şahit olmadıkları getirilerek

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, anlamca çelişen sözcüklerin bir arada kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır?

A)      Günlük gazetelerin çoğuna ilan verdik.

B)       Öğretmen sadece ders vermekle yetinmeyen kişidir.

C)       Güzel ve etkili konuşması herkes tarafından alkışla karşılandı.

D)      Yarın öğlen kesinlikle yazılı yapacakmış gibi.

E)       Yeni sistem tamamen öğrenciden yana.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)      Değişik ve farklı fikirleri olan öğrencilerimi çok severim.

B)       Bilgiyi almak de vermek de çok önemlidir.

C)       Ben hiçbir zaman yaratıcı bir yazar olamadım.

D)      Her fırsatta beni eleştirirdi.

E)       Kalıplaşmış düşünceleri artık bırakma zamanım gelmişti.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, altı çizili sözcük cümleden çıkarılırsa anlam belirsizliği meydana gelir?

A)           Onun dostlarıyla geçirdiği bu günü asla unutmayacağını söyledi.

B)           Benim arabamın garantisi daha bitmedi.

C)           Onun sendiği kızı ben de sevmek zorunda mıyım?

D)           Onun cüzdanını bulana ne isterse vereceğini söyledi.

E)            Senin gönlün beni benden aldı, bilir misin?

5.  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)        Seçimler yaklaştığı dolayısıyla bu geziyi düzenliyorum.

B)         Çok çalışkan, efendi bir öğrencisin.

C)         Kara bulutlar yavaş yavaş gökyüzünü kaplıyordu.

D)        Kişinin aradığı her şeyi kitapta bulması olanaksızdır.

E)         Bana böyle saçma sapan cevaplar vermesi hiç garibime gitmedi.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)      Şirketin belirlediği kurallara hepimizin uyması gerekiyormuş.

B)       Odamın minicik, küçücük penceresinden dünyayı görürdüm.

C)       Kendisi için iyi olanı, başkaları için de istemelidir insan.

D)      Üç beş günlük tatil zaten diyerek yattı da yattı.

E)       Coğrafyacıların en büyük hobisi fotoğraf çekmektir.

7.İçinde gereksiz sözcük bulunmayan cümleye “duru cümle” denir.

Aşağıdakilerden hangisi “duru” bir cümle değildir?

A)      Onunla en son bayramda karşılıklı tartışmıştık.

B)       Köşe yazarlarının hepsi aynı şeylerden bahsediyor.

C)       Bebek, anlattığım masalı hiç ses çıkarmadan dinliyordu.

D)      Arkadaşım seninleyim deyince güvenim geldi.

E)       Kulaklarındaki iltihabı aldırmadan duyamaz.

8. Kişi zamirinin kullanılmaması bazı cümlelerde anlam belirsizliğine yol açabilir.

Aşağıdakilerin hangisinde böyle bir durum söz konusudur?

A)      İki şarkı arasındaki en önemli fark müziği, dedi.

B)       Evini boyadığımız gün çocuğum olmuştu.

C)       Her kafadan bir ses çıkınca ortalık yine karıştı.

D)      Sözcülükleri günlük anlamlarından uzaklaştıramadığım için gerçek bir şair değilim.

E)       Eserde dönemler arasındaki benzerliklere yer verilmiş.

9. Bir deyimin sözcükleri değiştirilip yerine başka sözcükler konulursa anlatım bozukluğu yapılmış olur.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde buna örnek vardır?

A) Ne yaparlarsa yapsınlar ağzımı açmayacaktım.

B) Belediye ekipleri hayvanseverlere gazel okuyorlar.

C) Bunca yıldır müdür; ama bir dikili fidanı bile yok.

D) Kızın kuyruk sallamadığı erkek kalmadı neredeyse.

E) Sözde gizli kalacak işin kokusu çıktı.

10. Fabrikamıza tamir ve onarım işlerinden anlayan elemanlar alınacak.

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A)Çatı uyuşmazlığından

B) Yanlış yerde sözcük kullanma

C)Yanlış anlamda sözcük kullanma

D)Tamlama yanlışı

E) Gereksiz sözcük kullanma

11. Bu kitaba harcadığım masraf milyarları buldu

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A)Ekeylem eksikliği

B) Deyimin yanlış kullanılması

C)Yanlış anlamda sözcük kullanma

D)Hal ekinin gereksiz kullanılması

E) Yüklem eksikliği

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)      Bu okulda senin gibi hiçbir şeyden korkmayan gözü kara bir kişi yok.

B)       İşe, otobüse binmeden gitmem imkânsızdı.

C)       Kalplerimizin ısıttığı bu bahçede kimler el ele yürümemişti ki…

D)      Sanatçıların en önemli görevlerinden biri de toplumu yönlendirmektir.

E)       Ordu milletimizin bir bütün olması gerektiğini, söyledi.

www.dersimizedebiyat.org

Edebiyat / Dil ve Anlatım Kaynak Sitesi

cevaplar

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A) Dalgın olduğum zamanlarda benden uzak durmalısın.

B)  Bu mevki yerinde oynamak istemediğini hocasına söyledi.

C) Karaca Oğlan aslında koşmalarıyla ün saldı.

D) 1980 yılında müzik sektörüne adım attı.

E) Seni bu halde görünce içim parçalandı.

2.  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır?

A)      Şirketin yüzüncü yıl balosuna tanınmış ünlü sanatçılar da katıldı.

B)       Hiç kimsenin yardımına muhtaç değilim.

C)       Sonbaharda yaprakların dökülmesiyle kuşların göçü başlar.

D)      Üzümlerin iyisinden pekmez yapılır.

E)       Polisiye romanlar her zaman ilgiyle okunur.

3.  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)      Bu yılki güzellik yarışmasında olay çıktı.

B)       Türk resminde gelenekten yararlanma yok.

C)       Okuduğum kitaplarla kurduğum ilişki babayla oğul arasındaki ilişkiden farksızdır.

D)      Çiftçilere verilen desteklerin yetersiz olduğu söyleniyor.

E)       Sinemada izlediğim en tuhaf, en acayip filmlerden biri olduğuna karar verdim.

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?

A)      İkide bir, durmadan ne zaman gideceğimizi soruyordu.

B)       Zil çalar çalmaz hemen top oynamaya başlarlardı.

C)       Bu fotoğraflar, bu resimler savaşı anlatmaya yetiyordu.

D)      Yardım için verdiğim parayı bana geri iade etti.

E)       Yağmurlu bir gecede penceremin önüne gelerek beni sevdiğini sessizce fısıldadı.

5. Okulun son günü en fazla kalabalık sınıf bütün sıvı içecekleri

                   I             II   III                              IV        V

getirecekti.

Yukarıdaki altı çizili sözcüklerden hangi ikisi gereksiz kullanılmıştır?

A) I ve II

B) II ve V

C) III ve IV

D) III ve V

E) I ve IV

6.  Hâkim sanığa merhamet ve acı duyduğu için böyle bir karar verdi.

Aşağıdakilerin hangisinde buna benzer bir anlatım bozukluğu yapılmıştır?

A)      Maden suyu şişesinde korunmalıdır.

B)       Senin yaşın kadar benim torunum var.

C)       Bilim adamları eskiden kalma fosilleri inceledi.

D)      Adeta küçük bir bebek gibi benden yardım istiyordu.

E)       Yeni çıkan eserler nesnel bir şekilde değerlendirilmiyor.

7. Bence,  İstanbul’daki su sıkıntısının tek nedeni su  israfının çok fazla olmasındandır.

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun giderilmesi için aşağıdaki değişikliklerden hangisi yapılmalıdır?

A)

B)       “bence” sözcüğü cümleden atılmalıdır.

C)       “tek nedeni” yerine “nedeni” denmelidir.

D)      “olmasındandır” sözcüğü “olmasıdır” şeklinde değiştirilmelidir.

E)       “çok” sözcüğü cümleden atılmalıdır.

F)       “nedeni” yerine “sebebi” sözcüğü getirilmelidir.

8.  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlamca çelişen sözcüklerin bir arada kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır?

A)      İnsanın sevgilisiyle kesinlikle dost kalabileceğini sanmıyorum.

B)       Babamın çok  yorulduğu horul horul uyumasından belli.

C)       Futbolun dünya ekonomisinde çok önemli bir payı var.

D)      Seninle daha önce bir yerde hiç karşılaştık mı?

E)       İzmir’de Kordon’da yürümenin keyfi bir başkadır.

9. Ülkemizdeki nüfus artış hızı kimilerine göre çok büyük.

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A)Yanlış yerde sözcük kullanma

B)Yanlış anlamda sözcük kullanma

C)Gereksiz sözcük kullanma

D)Deyimin yanlış kullanılması

E)Tamlama yanlışı

10.   Sanki evden cenaze çıkmış gibiydi.

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A)Mantık yanlışlığı

B)Anlamca çelişen sözcüklerin bir arada kullanılması

C) Gereksiz kelime kullanılması

D)Deyimin yapısının bozulması

E)Çatı uyuşmazlığı

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)      Bize niye kızdığını hiç öğrenemedik.

B)       Köydeki tertemiz hava beni çok dinlendirdi.

C)       En kısa zamanda hizmete açılacağı söylenen bina hala inşaat halinde.

D)      Doğduğu günden beri karşılaştığı güçlükler, zorluklar artık canına tak etmiş.

E)       Öğrencilik yıllarımı yeniden yaşamak isterdim.

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcüğün yerinde kullanılmamasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)      Özgün eserler vermeye kırkından sonra başladı.

B)       Yıllar önce okuduğum eserleri yeniden okumaya bayılırım.

C)       Patlamada teker teker yaralananlar ambulanslarla hastaneye kaldırıldı.

D)      Edebiyat dünyasına magazinsel bir giriş yaptı.

E)       Yöre halkına ait eserler yurt dışına kaçırıldı.

www.dersimizedebiyat.org

Edebiyat / Dil ve Anlatım Kaynak Sitesi

CEVAPLAR

1. Senin bağımlı olduğun topluluğu kuran kişi Attila İlhan’dır.

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A)Ekeylem eksikliği

B) Yanlış anlamda sözcük kullanma

C)Nesne eksikliği

D)Anlamca çelişen sözcüklerin kullanılması

E) Tamlama yanlışı

2.  “Ayrıntı” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde yanlış kullanılmıştır?

A)      Öğretmen dersi çok ayrıntılı anlatırdı.

B)       Polisler ayrıntılı bir soruşturma başlatıldığını dile getirdiler.

C)       İki soru arasındaki ayrıntıyı anlamadıysan alıştırma yapmaya devam et.

D)      Hayatın anlamı ayrıntılarda gizlidir.

E)       En geç hafta sonuna kadar ayrıntılı bir rapor vermenizi bekliyorum.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcüğün anlam inceliğine dikkat edilmeden kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır?

A)      Hava kirliliğini sağlayan fabrikalar denetime tabi tutulacak.

B)       Yazarın bütün eserlerinde, Doğu-Batı sentezi vardır.

C)       Erimeye başlayan karların üstünde yürümek zor olsa gerek.

D)      Birçok ilçe, il olma umuduyla seçimleri bekliyor.

E)       Safranbolu’nun tarihi evleri yok olmaya yüz tuttu.

4. Nabi, yazdığı öğretici didaktik şiirlerle tanınmış önemli sanatçılarımızdandır.

Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisiyle giderilebilir?

A)      Virgül“şiirlerle” sözcüğünden sonra getirilerek.

B)       Yüklem tekil yapılarak

C)       “öğretici” sözcüğü cümleden atılarak

D)      “tanınmış” sözcüğünden sonra “olan” yardımcı fiili getirilerek

E)       Cümle devrik yapılarak

5. Sözcüklerin cümle içinde bulunmaları gerekenden farklı bir yerde bulunması anlam karışıklığına ya da bulanıklığına yol açar.

Aşağıdakilerin hangisinde belirtilen şekilde bir anlatım bozukluğu yapılmıştır?

A)      Hiçbiri kitapları okumadıklarını söylediler.

B)       Yarışmayı kazanan yarışmacı ikide bir durmadan bize teşekkür ediyor.

C)       Çok öğlenin sıcağında dolaşırsan hastalanabilirsin.

D)      Saatin kaç olduğunu simitçi geçtiğinde anlardık.

E)       Öğretmenlerin karşılıklı selamlaşmaları gerekiyordu.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisi, duruluk ilkesine aykırıdır?

A)      Gizliden gizliye karşıdaki masayı izliyordu.

B)       Denizden ne çıksa yerim diyenden korkun.

C)       Son günlerde meydana gelen trafik kazaları beni tatilden vazgeçirdi.

D)      Öğretmenimiz rehberlik dersinde geçmişte yaşadığı anılarından söz etti.

E)       Böyle bir soruyla meslek hayatımda hiç karşılaşmadım.

7.  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)      Sözlüye senin ardından sonra ben gireceğim.

B)       Allah her şeyi insanın hizmetine vermiştir.

C)       Benim sana ihtiyacım yok aksine senin bana ihtiyacın var.

D)      Bu turnuvada mutlaka başarılı olmalıyız.

E)       Evi süpürmeye hemen başla çünkü misafirler gelmek üzere.

8. Sevgilimin çok duygusal, romantik bir insan olması kimi zaman beni zor durumda bırakıyor.

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A)      Yanlış yerde sözcük kullanma

B)       Gereksiz sözcük kullanma

C)       Mantık yanlışlığı

D)      Ek eksikliği

E)       Çatı uyuşmazlığı

9.    Seninle ilk tanıştığımız günü düşündükçe

                     I                          II            III

kendimi daha bir güçlenmiş hissediyorum.

IV                                             V

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisi, anlatım bozukluğuna sebep olmuştur?

A)  I       B) II           C) III           D) IV         E) V

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)      İnternette senin sınav sonucunu bulamadım.

B)       Şiir kitapları ülkemizde kol düğmesi kadar satılmıyor.

C)       Genelde yürüyemeyen kötürüm insanlar takılıyor bu kahveye.

D)      Belki bir gün resmime bakıp da hatırlarsın beni.

E)       Güzel konuşmak, güzel yazmak için kursa gidiyordu.

11.  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, sözcüğün yanlış anlamda kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır?

A)      Babası izin verirse eğer burada iki hafta tatil yapacak.

B)       Bütün bu olaylara sahne olduğum için çok üzgünüm.

C)       Futbolunu her geçen gün artarak geliştirdiğini dile getirdi.

D)      Romanı, içerik ve tema olarak ele aldığını biliyorum.

E)       Deniz insanı balıktan ve sudan uzak durumda yaşayamaz.

12.  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir sözcüğün anlam inceliğine dikkat edilmeden kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olmuştur?

A)      Bu iki ailenin aralarının açılmasına sen de katkıda bulundun.

B)       En ucuz ulaşım denizden yapılır.

C)       Ekonomik krizler bu ülkeyi yedi bitirdi.

D)      Sıcak ama rüzgârlı bir bahar gününü yaşıyoruz.

E)       Eleştiri, duyguların işin içine girmemesi demektir.

www.dersimizedebiyat.org

Edebiyat / Dil ve Anlatım Kaynak Sitesi

CEVAPLAR

Eş anlamlı kelimelerin bir arada kullanılması

Bu konuda herkesin fikir ve görüşünü almalısınız.

Hava sıcaklığı sıfırın altında eksi sekiz derece imiş.

Yirmi dakika geçmesine rağmen program henüz, hâlâ başlamadı.

Güç ve müşkül zamanlarda üstüne düşeni yerine getirir.

Ben çok varlıklı, zengin biri değilim.

Neşeli, sağlıklı, şen bir görünüşü vardı.

Anlamı zaten diğer kelimelerde bulunan kelimelerin gereksiz yere kullanılması

Cümlede gereksiz sözcük kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar. Bir cümlede gereksiz sözcük bulunduğunu anlamak için, sözcük cümleden çıkarılır. Bu durumda cümlenin anlam ve anlatımında bir bozulma oluyorsa o sözcük gerekli, olmuyorsa gereksizdir.

“Satıcı burnu havada, kendini beğenmiş biri.”

cümlesinde “burnu havada” sözünün verdiği anlamla “kendini beğenmiş” sözünün verdiği anlam aynıdır. Öyleyse bu cümlede bu iki sözden biri gereksizdir. Cümleden çıkarılmalıdır.

“Yaklaşık beş yıl kadar bu Edirne’de oturduk.”

cümlesindeki “yaklaşık” sözcüğü ile “kadar” sözcüğü cümleye aynı anlamı katmıştır. Bu nedenle bu iki sözcükte biri cümleden çıkarılarak anlatım bozukluğu giderilmelidir.

Bir cümlenin anlamı içinde bulunan başka bir sözü cümlede kullanmak da gereksiz sözcük kullanımına girer. Cümlede böyle bir sözcük varsa, o cümle de anlatım bakımından bozuktur.

Dışarı çıkmak istediğini kulağıma alçak sesle fısıldadı.”

cümlesindeki “fısıldadı” sözcüğü zaten “alçak sesle” yapılan bir eylemdir. Bu nedenle ayrıca bir “alçak sesle” sözüne gerek yoktur. Bu nedenle bu söz cümleden çıkarılarak anlatım bozukluğu giderilmelidir.

“Eve arkadaşı ile birlikte geldi.”

cümlesindeki ile edatı cümleye birliktelik anlamı kattığı için ayrıca bir birlikte sözcüğüne gerek yoktur. Bu nedenle bu sözcük cümleden çıkarılarak anlatım bozukluğu giderilmelidir.

Örnekler:

Şirketteki mevcut ikilik günden güne büyüyor.

Yaşanmış deneyimlerinden hareketle bu sonuca varıyor.

Millî maçın oynanacağı gün yaklaştıkça, ülkedeki heyecan gittikçe artıyor.

Yanına gidiniz, konuşarak derdinizi anlatınız.

Problemi çözmek için iki arkadaş üç saat süre ile uğraştılar.

Japonya’daki arkadaşıyla on yıl boyunca karşılıklı mektuplaştılar.

Az kalsın merdivenlerden düşeyazdı.

Çocukların davranış biçimlerinde gariplikler görüldü.

Takımın, boyu en kısa oyuncusu bendim.

 Bir kelimenin yerine yanlış anlam verecek şekilde başka bir kelime kullanılması.

Bazen sözcükleri yanlış şekilde başka bir anlama gelen bir sözcüğü o anlamının dışında kullanırız. Bu tür kullanımlar cümlenin anlamını etkiler.

“Futbolcu, attığı muhteşem golle takımının galip gelmesine neden oldu.”

cümlesindeki “neden olmak” eylemi daima olumsuz anlamlar verecek biçimde kullanılır. Oysa maçın kazanılması olumlu bir durumdur. Öyleyse “neden oldu” sözü bu cümlede yanlış kullanılmıştır. Bunun yerine cümle “…gelmesini sağladı.” şeklinde bitirilebilir.

“Tanımadıkları bir ortama gelen kişiler ilk başlarda çekimser olur.”

cümlesindeki “çekimser” sözcüğü yanlış anlamda kullanılmıştır. Bu sözcük görüş bildirmekten çekinmek anlamındadır. Oysa cümlede verilmek istenen anlam “ürkek, sıkılgan”dır. Öyleyse bu cümlede “çekingen” sözcüğü kullanılmalıdır.

Bu iki sınıf arasındaki ayrıcalık tespit edilemedi.

Örnekler:

Yeni kaydolan öğrenciler bu kadar çekimser davranması normaldir.

Petrol fiyatlarının ucuzlamasına halk olumlu tepki gösterdi.

Olayların gerçek yüzü araştırmalar sonucunda ortaya çıkacak.

Küçük kızın saçları hayli büyümüş.

Ormanda yetişen bir çam fidanını salonunuzdaki saksıya ekemezsiniz.

Son dakika içerisinde attığı golle takımının galip gelmesine yol açtı.

Başarısızlığını düzensiz çalışmasına borçludur.

Böyle hareketler ülkede demokrasinin işlememesini sağlayacaktır.

Yarın İzmir’e gidecek; buna zorunlu.

Elindeki bıçağı vücuduna batırmış.

Bu, Türkiye’ye özel bir durumdur.

Buradan gidersek yakalanma şansımız nedir?

Birbiriyle çelişen sözlerin bir arada kullanılması

Kesinlikle yarın gelebilirler.

Şüphesiz bu sözleri bütün öğrenciler duymuş olmalı.

Aşağı yukarı bundan tam yirmi yıl önceydi.

Sözünü ettiğiniz şairin herhâlde on altıncı asırda yaşadığını zannediyorum.

Eminim bu saatlerde eve gelmiş olmalı

Mutlaka bir gün çocukluk arkadaşlarını belki yine arayacak.

Yanılmıyorsam, bu ikisinin aynı şey olduğunu tahmin ediyorum.

Eklerin yanlış kullanımı

Öğrencilerin başarısına ilgilenmek gerekir.

Bizi en çok sevindiren onun bu sınavı kazandığıdır.

Bazı yolcuların giriş işlemleri yapmaya başlandı.

Dünkü toplantıda Ali bize sınıf arkadaşlarını tanıştırdı.

Biricik arzumuz sınavı kazanmak ve iyi bir bölüme girmemizdir.

Bu çocuklar, fakir bir ülkenin, savaş nedeniyle kendileriyle ilgilenilmeyen, gerekli eğitimi alamayan çocuklardır.

Yazarlarımızın köy yaşantısına ilgilenmeleri toplumumuz açısından çok yararlıdır.

Özne-yüklem uyumu/ uyumsuzluğu

Türkçe’de bazı özneler olumlu, bazıları olumsuz anlamlar verir. Buna göre yüklemlerin de olumlu, olumsuz çekimlenmesi gerekir.

“Kimse gelmemiş, maça gitmiş.”

cümlesinde “gelmemiş” olanlar ile “gitmiş” olanlar aynı ancak “kimse” olumsuz bir öznedir ve yüklemi daima olumsuz çekimlenir. Oysa “gitmiş” olumlu bir çekimdir. Yani ikinci cümle özneyle uyum sağlamamıştır. Buna “hepsi” şeklinde bir özne getirilmelidir.

Cümlede öznenin ifade ettiği şahıslarla yüklemin bildirdiği şahıs arasında bir uyum olmalıdır.

“Bu soruyu ancak ben ve sen çözebiliriz.” (biz)

“Ödülü sadece ben ve sınıf arkadaşım kazanmıştık.” (biz)

“Sen ve kardeşin hangi okulda okuyorsunuz?” (siz)

“Sen hatta hepiniz bana yardım edin.” (siz)

“Sen ve arkadaşların beni iyi dinleyin.” (siz)

“Kardeşim ve annem okula gitti.” (onlar)

cümleleri buna örnektir.

Öznenin insan ya da başka varlıklar olması da yüklemin tekil veya çoğulluğunu etkiler. Eğer özne bitkiler, hayvanlar, cansız varlıklar ya da soyut kavramlarsa, yüklem daima tekil olur. İnsanlar çoğul özne olduğunda ise yüklem tekil veya çoğul olabilir.

“Kuşlar ağaçlarda ötüyorlar.”değil, “Kuşlar ağaçlarda ötüyor.”olmalı.

“Korkular üzerine gidildikçe azalırlar.”değil “azalır.” olacak.”Öğrenciler öğretmeni dinliyor.”şeklinde de doğrudur, “dinliyorlar.” şeklinde de.

 Türkçe’de sıfatlar çoğul anlam verirse isimler çoğul eki almaz. Bu özellik genellikle belgisiz sıfatlarda görülür.

“Birçok insanlar bu kitabı beğendi.”

cümlesinde “birçok” sıfatı çoğul bir anlam verdiği hâlde “insanlar” sözü de çoğul eki almıştır. Cümleden çoğul eki çıkarılmalıdır.

Herkes ondan nefret ediyor, yüzünü görmek istemiyordu.

İkinci cümlenin öznesi eksik. İlk özne yanlış anlam verecek şekilde ortak olarak kullanılmış.

Hiçbiri anlatılanlara inanmıyor, kendi fikrinden ısrar ediyordu.

İkinci cümlenin öznesi eksik. İlk özne yanlış anlam verecek şekilde ortak olarak kullanılmış.

Cümlede öznenin ifade ettiği şahıslarla yüklemin bildirdiği şahıs arasında bir uyum olmalıdır.

Özne birinci tekil, ikinci tekil       (ben, sen)
Özne birinci tekil, üçüncü tekil    (ben, o);
Özne birinci tekil, ikinci çoğul,     (ben, siz);
Özne birinci tekil, üçüncü çoğul   (ben, onlar)

şahıslarından oluşuyorsa yüklem, daima birinci çoğul şahsa (biz) göre çekimlenir.

“Bu işi ancak ben ve sen halledebiliriz.”
“Dışarıda sadece ben ve o küçük çocuk kalmıştık.”
“Ben ve siz yarışmada eşit durumda değildik.”
“Ben ve birkaç yaşlı adam, kahvede uzun bir sohbete dalmıştık.”

Eğer ;
Özne ikinci tekil ve üçüncü tekil    (sen, o);
Özne ikinci tekil ve ikinci çoğul     (sen, siz);
Özne ikinci tekil ve üçüncü çoğul   (sen, onlar);

şahıslardan oluşuyorsa, yüklem ikinci çoğul şahsa (siz) göre çekimlenir; ancak İkinci tekil ve birinci çoğul (sen, biz) şahıslar özne olursa yüklem birinci çoğul şahsa (biz) göre çekimlenir.

“Sen ve annen burada ne yapıyordunuz?”
“Sen hatta hepiniz bu konuda suçlusunuz.”
“Sen ve konukların, bize yarın gelebilirsiniz.”
“Galiba sonunda senle biz aynı sonuca ulaştık.”

 Nesne-yüklem uyumsuzluğu: Nesne eksikliği

Bu konuda öğrenciler aralarında anlaşıp karar verecekler ve uygulayacaklar.

Söylenenlere hemen inanıyor ve her yerde savunuyordu.

Kendisine bütün sınıf adına teşekkür eder ve tebrik ederim.

Onlara niçin bu kadar yardım ediyor ve destekliyorsun?

Büyüklere gereken saygıyı göstermeli, incitmemeliyiz.

Bize yardım edeceklerine inanıyor ve bekliyoruz.

Tümleç yanlışları

Cümlede, kullanılması gereken bir öğenin bulunmaması, anlatım bozukluğuna yol açar. Bu, daha çok ortak kullanılan ögelerde görülür. Çünkü Türkçe’de her fiil, öğeleri aynı eklerle kendine bağlamaz.

“Türkçe öğretmeninin yanına gitti, bir soru sordu.”

cümlesindeki öğeleri inceleyelim: “gitti” ve “sordu” yüklemdir. Giden ve soran kişi yani “o” gizli öznedir. Yani “o” ögesi her iki yüklemin ortak öğesidir. Bu ortak öğeyi yüklemlerle kullanalım. “Türkçe öğretmeninin yanına gitti.” doğrudur; ancak “Türkçe öğretmeninin yanına soru sordu.” denemez, “Türkçe öğretmenine soru sordu veya ona soru sordu.” olmalı. Yani ikinci cümleye bir dolaylı tümleç gerekmektedir.

“Bebeğe sevgiyle baktı, sevdi.”

cümlesinde nesne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır. Bu bozukluk ikinci cümleye “onu” sözcüğü getirilerek giderilir:

“Bebeğe sevgiyle baktı, onu sevdi.”

Kayaya yaklaşıyor muyuz, yoksa uzaklaşıyor muyuz?

Öğrencileri, teşvik etmeli, yüreklendirmeli, destek olmalıyız.

Olanları böyle değerlendirmek, bu gözle bakmak gerekir.

Öğrencileri rahat edecekleri odalara yerleştirmiş, bütün imkânları sağlamıştı.

Duvarları kirletmek,yazı yazmak kesinlikle yasaktır.

Bu güçlüklere nasıl göğüs gerdi, nasıl başa çıktı?

Düşünme ve mantık hataları

Problemleri karşılıklı anlayış ve birlik içinde çözeceğiz.

Yiyecek bir lokma ekmeğimiz hatta yemeğimiz bile yok.

Bu yazıyı değil okumak, anlamak bile imkânsız.

Bölgeyi iyi tanımasına rağmen her yeri gezdi.

Yarın mutlaka bir gazete almayı unutmayın.

Yarının mutlu günlerine özlem duyuyorum.

Fiilin veya yardımcı fiilin yanlış kullanılması

–Ben ona ağabey, o da bana kardeşim derdi.
(Ben ona ağabey derdim, o da bana kardeşim derdi.)

–Bazı yiyecekler sağlığı yerinde ve yaşlı olmayan kişilerce özellikle yenmelidir.
(Bazı yiyecekler sağlığı yerinde olan ve yaşlı olmayan kişilerce özellikle yenmelidir.)

–Kitap için kendisine verilen paranın eksik ve yeterli olmadığını söyledi.
(Kitap için kendisine verilen paranın eksik olduğunu ve yeterli olmadığını söyledi.)

Ekşiyi az, acıyı ise hiç sevmezdi.

Gerekli yerlere başvuruda bulunmuş, ama bir sonuç almış değiliz.

Çorbaya biraz acı, biraz da tuz ve limon sıkılabilirdi.

Boyu kısa, bedeni de pek biçimli değildi.

Hangisinin başarılı, hangisinin başarılı olmadığını öğreneceğiz.

Çok az veya hiç çalışmadan çok para kazananlar var.

Tamlama yanlışları

Verilen cümledeki özne ve zarf tümlecini bulun.

Bu ülkeye teknik ve bilgi yardımında bulunulacak.

Pasta ve meyve suyu ikram edilecek.

Son derste belgisiz ve sayı sıfatlarını öğrendik.

Siyasî ve ekonomi ilişkileri çıkmaza girdi.

Bu bölge coğrafî ve iklim açısından ilgi çekici özelliklere sahiptir.

Kar yüzünden tüm özel ve devlet okulları tatil edildi.

Ülkemiz Bosna’ya askerî ve gıda yardımı yaptı.

Şehrimizde çeşitli kültürel ve sanat etkinlikleri gerçekleştirildi.

Kelimelerin yanlış yerde kullanılması

Bazen sözcük doğrudur ancak cümlede bulunduğu yer doğru değildir. Bu durum cümlenin anlamını bozar.

“Yeni durağa varmıştım ki otobüs geldi.”

cümlesinde “yeni” sözünün yeri anlatımda bozukluğa yol açmıştır. Çünkü burada söylenmek istenen, durağın yeniliği değil, durağa varmanın yeni, henüz yapıldığıdır. Cümlenin doğrusu:

“Durağa yeni varmıştım ki otobüs geldi.” şeklinde olmalıdır.

Yeni durağa gelmiştik ki otobüs de hemen geldi. (değil)
Durağa yeni gelmiştik ki otobüs de hemen geldi. (olmalıdır.)

Bu toplantıda çekinmeden düşünceler dile getirilmeli. (değil)
Bu toplantıda düşünceler çekinmeden dile getirilmeli. (olmalıdır.)

Her yolda kalan insana yardım etmeliyiz.(değil)
Yolda kalan her insana yardım etmeliyiz.(olmalıdır.)

İdare, henüz yarın ders yapılıp yapılmayacağını bildirmedi.(değil)
İdare, yarın ders yapılıp yapılmayacağını henüz bildirmedi.

İzinsiz inşaata girilmez.(değil)
İnşaata izinsiz girilmez.(olmalıdır.)

Birleşik cümlelerde yüklemler arasındaki uyumsuzluk

Her ne kadar iyi hazırlanılmışsa da istenilen sonucu alamadı.

Bir yıl boyunca devamlı çalışarak kazanıldı.

Her ne kadar şehir dışına taşınmışsa da beklenen huzur bulunamamıştı.

1.      Aşağıdaki   cümlelerin   hangisinde  bir  anlatım bozukluğu vardır?

A)   Patronu, davetiyesiz toplantıya katılamayaca­ğını belirtti.

B)   Trabzon’un yağmur kokan sokaklarını,  deniz kokan gecesini özlemişti.

C)   Yola çıkmadan önce bütün eşyalarını kontrol etmelisin.

D)  Korkularımızdan da kaygılarımızdan da zarar görmemek elimizdedir.

E)   Yalnız kalmaktan çok korktuğu için herkesle dost olmuş.

2.      Arabası olmasına karşılık araba kullanmayı bilmi­yordu.

Bu  cümledeki  anlatım   bozukluğunun   nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)   Sözcüğün yanlış yerde kullanılması

B)   Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması

C)   Mantıksal tutarsızlık bulunması

D)   Noktalama eksikliği

E)   Gereksiz sözcük kullanılması

3. Aşağıdakilerin hangisinde virgülün kullanılmamasından kaynaklanan bir anlatım bozuklu­ğu vardır?

A)   Ahmet’in senin arkadaşın olduğunu biliyor ol­malı.

B)   Ayakkabıcı Hasan’ı yanına çağırıp bazı sorular sordu.

C)   Bazı eski evrakları siyah bir çantaya koyup kal­dırdı.

D)   Kalenin   burçlarında   çekildiğim   fotoğrafı   çok seviyorum.

E)   Kaleci arkadaşı onu tiyatro binasında bekleye­cekti.

4.      Sabaha kadar bu konuda kafa çatlattım; ama hâlâ bir şey anlamış değilim.

Bu   cümledeki  anlatım   bozukluğunun   nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)   Deyimin yanlış kullanılması

B)   Noktalama eksikliği

C)   Sözcüğün yanlış yerde kullanılması

D)  Anlamca çelişen sözcüklerin bir arada kulla­nılması

E)   Aynı anlama gelen sözcüklerin bir arada kulla­nılması

5.      Aşağıdakilerin hangisinde bir anlatım bozuklu­ğu vardır?

A)   Bütün bilgilerimi gözden geçirip öyle konuşa­cağım.

B)   Çocuk babaannesiyle oynarken çok mutlu gö­rünüyordu.

C)   Her konuda iyimser bir yaklaşım sergilerdi.

D)  Şüphesiz bütün soruları yanıtlamış olmalı.

E)   Sabahın erken saatlerinde uyanıp temiz hava­da gezmeyi seviyordu.

6.      O adamın bir evi değil bir çiftliği bile yoktur.

Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakiler­den hangisiyle giderilebilir?

A)   “O” sözcüğü cümleden atılarak

B)   “evi” sözcüğü “bir” sözcüğünden önce getirile­rek

C)   “bile” sözcüğü yerine “dahi” sözcüğü getirilerek

D)   “evi” sözcüğü ile “çiftliği” sözcüğü yer değiştiri­lerek.

E)   “değil” sözcüğünden sonra virgül getirilerek.

7.      Dershane öğrencilerine büyük bir sürpriz hazırla­dığını belirtti.

Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakile­rin hangisiyle giderilebilir?

A)   “bir” sözcüğü cümleden çıkarılarak

B)   “bir” sözcüğü “büyük” sözcüğünden önce geti­rilerek

C)   “belirtti” sözcüğü yerine “söyledi” sözcüğü geti­rilerek

D)   “Dershane” sözcüğü cümleden atılarak

E)   “Dershane” sözcüğünden sonra virgül getirile­rek

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcüğün gereksiz kullanılmasından kaynaklanan bir an­latım bozukluğu vardır?

A)   Sanatçının bütün eserlerinde ve yapıtlarında hep bir içtenlik mevcuttur.

B)   Çocuğun ağlaması onu çok etkilemişti ki he­men yanına koştu.

C)   Baharın gelmesini iple çekiyordu.

D)  Annesinin sözüne kulak astığı için bu hallere düştü.

E)   Kurallara  uyacağınıza dair bir belge imzala­mamız gerekiyor.

9.      Aşağıdaki  cümlelerin  hangisinde anlatım  bo­zukluğu yoktur?

A)   Galiba onlara da söylemiş gibi görünüyor.

B)   Bundan böyle artık dertlerimi seninle paylaş­mam.

C)  Çok midesi bulandığı için maça gitmedi.

D)   Önceden beri kravatsız işe gitmez.

E)   İnsanları dinlemeden yargılamak doğru değil­dir.

 10.   Aşağıdaki  cümlelerin   hangisinde   bir  anlatım bozukluğu vardır?

A)   Ülke başkanlarının uluslar arası gezileri ülkele­rinin tanınmasına neden olur.

B)   Şairin bütün şiirlerini neredeyse ezbere biliyor­du.

C)   Baharın gelişiyle doğa uyanmış, insanlar so­kaklara dökülmüştü.

D)   Bütün gece kendisine yapılan haksızlıkları dü­şündü.

E)   Ailesinden gelen telefonla bütün dertlerini unutmuştu.

11.   Başka  bir şehre  taşınınca  arkadaşıyla  karşılıklı mektuplaşmaya başladılar.

Bu  cümledeki  anlatım   bozukluğunun   nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)   Sözcüğün yanlış yerde kullanılması

B)   Gereksiz sözcük kullanılması

C)   Noktalama eksikliği

D)  Anlamca  çelişen  sözcüklerin  birlikte  kullanıl­ması

E)   Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması

 12.   Trabzon’da Ayder ya da Haçka yaylalarına hayran kalacağına eminim.

Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakile­rin hangisinden kaynaklanmaktadır?

A)   Gereksiz sözcük kullanılmasından

B)   Kesinlik bildirmesinden

C)   Yanlış bağlaç kullanılmasından

D)   Özne yüklem uyuşmazlığından

E)   Anlamca  çelişen  sözcüklerin  birlikte kullanıl­masından

 13.   Aşağıdakilerin hangisinde bir anlatım bozuklu­ğu vardır?

A)   Kara günlerde arkadaşın kötüsü pirincin için­deki taşlar gibi çıkar ortaya

B)   En zor anlarımızda yanıbaşımızda olanlar bizi en iyi anlayan ve değer verenlerdir.

C)   Dar günde yalnız kalmak istemiyorsan, dostla­rının kötü günlerinde onlarla birlikte ol.

D)   Herkese söyleyemediğim şeyleri söyleyebildi­ğim kişi benim dostumdur.

E)   insanın birçok arkadaşı olabilir ancak birçok dostu olamaz.

 14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yardımcı fiilin gereksiz kullanılmasından kaynaklanan bir an­latım bozukluğu vardır?

A)   Babası evi terk edince annesi onlara babaları­nın yokluğunu hiç aratmamış.

B)   Benden iltifat etmemi bekliyorsan bu konuda çok başarısız olduğunu bilmesi isterim.

C)   Bilmediğin baharatları yemeğe doldurman ye­meğin tadının bozulmasına neden olur.

D)   Hasta olunca küçük bir bebek gibi annemin sü­rekli yanımda, yakınımda olmasını isterim.

E)   Bütün insanların kalplerinde güçsüzlere karşı bir merhamet bulunduğuna inanmıyor musun?

15.   Aşağıdaki  cümlelerin   hangisinde   bir  anlatım bozukluğu vardır?

A)   Bütün kız çocukları hayatlarında oyuncak bir bebek için mutlaka ağlamıştır.

B)   Çok direnişli bir bünyesi olduğu için bu kışı hastalanmadan geçirdi.

C)   Yoğun kar yağışı küçük yürekleri sevindirdi fa­kat yakacak sıkıntısı çekenleri üzdü.

D)   Hababam Sınıfı her izlenişte yeni  izleniyormuşçasına insanı coşturan bir eserdir.

E)   Bu asırlık ağaç nelere tanık olmuştur tahmin bile edemezsiniz.

16.   Seninle ilk tanışmamız var ya

Bir anda vurulmuşum ben sana

Aşağıdaki   cümlelerin   hangisinde   yukarıdaki dizelerdekine benzer bir anlatım bozukluğu ya­pılmıştır?

A)   Bütün işlerinde düzenli olmayı seven titiz bir insandır.

B)   Onunla yaşamanın ne kadar zor olduğunu kısa bir zaman sonra anladım.

C)   Ağabeyim bu bayram beklenmedik sürpriziyle herkesi sevindirdi.

D)   Birbirinden güzel sözlerle beni nasıl mutlu etti­ğini anlatamam.

E)   Cep telefonları  kullanılmaya  başlayınca bay­ram kartlarının unutulmasına çok üzülüyorum.

CEVAPLAR

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Eskiden burada cirit oynarlarmış.

B)       Yemekten sonra kahve içmek istedi.

C)       Sınavlarının iyi geçmediğini söylediler.

D)      İstanbul’da kar yağışı aralıksız devam ediyor.

E)       “Günlerin Getirdiği” adlı kitabı okuyorum.

2. Aşağıdakilerin hangisinde sözcüğün yanlış yerde kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bo­zukluğu vardır?

A)       Bir fincan kahve içmeden güne başlamam.

B)       Birkaç gün içinde yapılan fabrika hizmete açılacak.

C)       Yorgunluk ve uykusuzluktan gözlerinin altı şişmiş.

D)      İnternetteki oyunlar öğrencilerin gelişimini engelliyor.

E)       Sular kesilince temizlik yarım kaldı.

3. Aşağıdakilerin hangisinde gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan bir anlatım bozuk­luğu vardır?

A)       Paltosunu çıkarıp elbise dolabına astı.

B)       Söylediği türküyü daha önce dinlememiştim.

C)       Uzun zamandır bu şirkette çalışıyor.

D)      Sevgiyi, acımayı, merhameti babamdan öğrendim.

E)       Ceketi kuru temizlemeden almayı unutma.

 4. Aşağıdakilerin hangisinde yüklem eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)  Kitaptaki bütün soruları çözdüm.

B)  Hem ablası hem de kardeşi doktormuş.

C)  Fasulyeyi ben pilavı annem yaptı.

D) Kaç yıldır çalışıyorum bir araba alamadım.

E)  Üniversitelerde kıyafet yönetmeliği değişiyor.

 5. Aşağıdakilerin hangisinde gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Bir ayda beş tane kitap okumuş.

B)       Sınavı kazanan öğrenciler kayıt yaptırdı.

C)       Yeni aldığı elbiseyi bu gece giyecekmiş.

D)      Sıcak davranışları nedeniyle her ortamda seviliyor.

E)       Meclis kanun teklifini reddetti.

6. Aşağıdakilerin hangisinde sıfatla adın aynı tamlanana bağlanmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Akşamlan erkenden eve gelir.

B)       Milli ve dini konuları araştırmaktan hoşlanıyor.

C)       Kamu ve özel bankalar yüksek faizle kredi veriyor.

D)      Adres sorduğumuz esnaf bizi tersledi.

E)       Orada çalıştığım günleri çok özlüyorum.

 7.  Aşağıdakilerin hangisinde zamir eksikliğinden kaynaklanan bir anlam belirsizliği vardır?

A)       Mezun olup göreve başladığını bilmiyordum.

B)       Onun yerini dolduracak bir eleman bulamadım.

C)       Okulun karşısına top sahası yapacaklar.

D)      Böyle olmasını sen kendin istedin.

E)       Bugünlerde işler yolunda gitmiyor.

 8. Aşağıdakilerin hangisinde yüklem eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Maçı izlerken o çay, bense kola içtim.

B)       Ünlü yazar Nobel ödülünü aldı.

C)       Minibüslerin kaldırılması İstanbul trafiğini rahatlattı.

D)      Otobüsü kaçırınca derse geç kaldık.

E)       Bu kitap gördüğü ilgiyi hak etmiyor.

9. Aşağıdakilerin hangisinde ek eylem eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Soğuk kış gecelerinde dedem masal anlatır, biz onu dinlerdik.

B)       Günlerin uzamaya başlamasıyla insanlar evlerine daha geç gidiyor.

C)       Bu yeni internet sitesinde öğrenciler aradıkları ödevi bulabiliyormuş.

D)      Dünya üç gündür: dün, bugün, yarın.

E)       Öğrenciler daha zil çalmadan toplanmaya başladılar.

 10. Aşağıdakilerin hangisinde nesne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Romanlarındaki karakterler sokaktan alınmış gibi doğaldır.

B)       Arabanın benzini bitince çekerek götürdüler.

C)       Kitabını nereye koyduğunu hatırlamıyormuş.

D)      Yorganları yıkayıp yüzlerini yeniden dikti.

E)       Otobüse binip evin yolunu tuttu.

 11. Aşağıdakilerin hangisinde gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Seninle askerde karşılaşacağım aklıma gelmezdi.

B)       Askerlik bir gün olsa da bir ömür anlatılır.

C)       Nöbete geciken askeri ikaz edip uyardı.

D)      Askerliğini İzmir’de, doğduğu şehirde, yapıyor.

E)       Asker arkadaşlarımla hâlâ görüşüyorum.

12. Aşağıdakilerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Bugünkü toplantıda önemli kararlar alındı.

B)       Kar lastiği ya da zincir takmadan trafiğe çıkmayın.

C)       Dışı seni yakar içi beni.

D)      Bu şehirde pek çok dinin mabedi var.

E)       Bugünün birçok ozanlarını Varlık dergisi tanıttı.

13. Aşağıdakilerin hangisinde virgül eksikliğinden kaynaklanan bir anlam belirsizliği vardır?

A)       Kitaplarını toplayıp çantasına yerleştirdi.

B)       Sinan Çetin’in son filmi büyük ilgi gördü.

C)       Aradığım kitabı en sonunda buldum.

D)      Üniversiteye hazırlanırken geceleri ders çalışırdım.

E)       Dün aldığım kazağı mağazaya geri verdim.

 14. Aşağıdakilerin hangisinde gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Merdivenleri koşarak çıkınca nefes nefese kalmıştı.

B)       Bu gizli sırrı bugüne kadar saklamış.

C)       Elektrikler kesilince asansörde mahsur kalmış.

D)      Metrobüsler trafiği az da olsa rahatlattı.

E)       RTÜK yayın ilkelerine uymayan kanalın yayınını durdurdu.

15. “Dolaptaki sebzeler çürüdüğünden çöpe attı.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun benzeri aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A)       Her yıl yaz tatilini Fethiye’de geçiriyor.

B)       Yoğun kar yağışı nedeniyle okullar iki gün tatil edildi.

C)       Öğretmenimiz hiçbirimizi azarlamaz aksine çok severdi.

D)      Ben küçükken babam köyümüzün muhtarıymış.

E)       Yüzme öğrenmek için hafta sonları kursa gidiyor.

CEVAPLAR

1. “Arkadaşlarının dertlerini dinler ve teselli ederdi.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)       Özne eksikliği

B)       Özne – yüklem uyuşmazlığı

C)       Nesne eksikliği

D)      Çatı uyuşmazlığı

E)       Dolaylı tümleç eksikliği

2. “Zaman zaman girişilen reform çabaları ile kötü gidişe son vermek istenmiştir.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)       Özne – yüklem uyuşmazlığı

B)       Nesne eksikliği

C)       Gereksiz sözcük kullanılması

D)      Ekeylem eksikliği

E)       Çatı uyuşmazlığı

 3. Aşağıdakilerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Hollanda Osmanlı’dan aldığı laleyi dünyaya satıyor.

B)       Fen ve Teknoloji Lisesi’nin açılışına birçok eğitimci katıldı.

C)       Orada yaklaşık olarak üç yıl kadar kaldım.

D)      “Eskiyi getir, yeniyi götür.” kampanyası işe yarıyor.

E)       İnce Memed’in ilk cildini dün akşam bitirdim.

4. Aşağıdakilerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Sınavı kazanamamasının nedeni düzenli çalışmamasındandır.

B)       Yolda rastladığı arkadaşıyla biraz sohbet etti.

C)       İlk edebi romanımız Namık Kemal’in İntibah’ıdır.

D)      Artık iki devrik cümle söyleyen kendini şair sanıyor.

E)       Aileler çocuklarını ne güçlükle okutuyor!

5. Aşağıdakilerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Sınava değişik kaynaklardan hazırlanmak başarı sağlar.

B)       Fuzuli’nin Şikâyetname’si ilk edebi mektup örne­ğidir.

C)       Romanlarının çoğusu yabancı dillere çevrildi.

D)      Cüzdanımı unuttuğum için yarı yoldan geri döndüm.

E)       Gelecek daha güzel, daha aydınlık olsun istiyorum.

 6. Aşağıdakilerin hangisinde sözcüğün yanlış anlamda kullanılması anlatım bozukluğuna neden olmuştur?

A)       Akşam yemeğini sahildeki eski lokantada yedik.

B)       Bir sanat yapıtının pek çok kaynağı olabilir.

C)       Sanatçı ve toplum etkileşimi, yapıtın dokusuna işler.

D)      O sıralar Galatasaray’da öğretim görüyormuş.

E)       Türkiye farklı uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır.

7. Aşağıdakilerin hangisinde gereksiz sözcük kullanmaktan kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       İki köyün ortasındaki derede çok yüzdük.

B)       Nazım Hikmet’in şiirlerini ezbere bilirdi.

C)       Ne zaman bir araya gelsek eskilerden konuşuruz.

D)      Büyüklere saygı göstermek, hürmet etmek gerekir.

E)       Yolculuğumuz aşağı yukarı beş saat sürdü.

 8. Aşağıdakilerin hangisinde bir anlam belirsizliği vardır?

A)       Bu kitabı yeni aldım; ama hemen bitirdim.

B)       Bayan doktora gitmek istediğini söyledi.

C)       Soğuktan burnu ve kulakları kıpkırmızı olmuş.

D)      Özel günlerde bütün aile bir araya gelir.

E)       Bu grev en çok tüketiciyi etkiledi.

9. Aşağıdakilerin hangisinde sözcüğün yanlış anlamda kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Seçim öncesi halka ücretsiz kömür dağıtıldı.

B)       Doğu bölgelerinde kar yağışı etkisini sürdürüyor.

C)       Sanat kaygısıyla yazılmış bu satırlar tat vermiyor.

D)      Onu her geçen gün daha çok özler oldum.

E)       Yaşlı adam, kendisine yer veren gence teşekkür etti.

  10. Aşağıdakilerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Bu yıl okullar erken açıldı.

B)       İstediğini söyleyen, istemediğini işitir.

C)       İyilikten maraz doğar, derler.

D)      12 Mart 1982 yılında Kars’ta doğmuş.

E)       Bazı yapıtlar yıllandıkça değer kazanır.

11. Aşağıdakilerin hangisinde sözcüğün yanlış anlamda kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Polis şüphelileri gözetim altına aldı.

B)       Bu saç modeli sana daha çok yakışmış.

C)       Şehrin trafik sorunu yıllardır çözülemiyor.

D)      Öğrencileri tek tek tahtaya kaldırdı.

E)       Akılsız başın derdini ayaklar çekermiş.

12. “Bazı öğrenciler önümüzdeki yıl ilk kez olarak sınava girecek.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)       Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması

B)       Sözcüğün yanlış yerde kullanılması

C)       Gereksiz sözcük kullanılması

D)      Nesne eksikliği

E)       Yüklemin tekil olması

  13. Aşağıdakilerin hangisinde tamlayan eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Sözünü ettiğim olay benim dışımda gelişti.

B)       Bu köhne evlerden küf kokusu yayılıyor.

C)       Okuldaki öğretmenlerinin çoğu beni tanır.

D)      Ara sıra buralardan uzaklaşmak bana iyi geliyor.

E)       Sanatın amacı insanda estetik duygusunu geliş­tirmektir.

14. Aşağıdakilerin hangisinde gereksiz sözcük kullanımından doğan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Her gün yeni bir kanal açılıyor.

B)       Yorgun olduğundan dolayı erkenden uyudu.

C)       Tek istediği işinde başarılı olmaktı.

D)      İşyerinde anlaşabildiği hiç kimse yok.

E)       O da bizimle yemeğe gelmek istiyor.

15. Aşağıdakilerin hangisinde dolaylı tümleç eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Onu hep eleştirir ve hiç güvenmediğini söylerdi.

B)       Öğretmen sınav sorularını tek tek inceledi.

C)       Telefonu çalınca izin alıp dışarı çıktı.

D)      Güngörmüş biri olduğu her halinden belliydi.

E)       Yeni aldığı lensleri hiç kullanmadan kaybetmiş.

 CEVAPLAR

1. Aşağıdakilerin hangisinde özne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Mazereti bırak da gerçeği söyle bana.

B)       Ahmet Haşim’in şiirleri sembolizmin etkisini taşır.

C)       Derste hiç kimse konuşmadı, güzelce dersi dinledi.

D)      Bu sorunun nasıl çözüleceğini bilmiyorum.

E)       Öğretmen, elindeki not defterini açtı.

2. Aşağıdakilerin hangisinde gereksiz sözcük kullanımından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Evlerinin önündeki bahçede çeşitli sebzeler yetişirdi.

B)       Ben işlerimi bitirene kadar burada bekle.

C)       Ne not tutuyorsun ne de dersi dinliyorsun.

D)      Bu konuyu uzun süre karşılıklı tartıştık.

E)       Kapıyı açar açmaz karşımda onu gördüm.

3. Aşağıdakilerin hangisinde deyimin yanlış anlamda kullanılmasından doğan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Bu tür önemsiz şeyleri kafana takmamalısın.

B)       Herkes kulak kabartmış öğretmeni dinliyordu.

C)       Hırsız yükte hafif pahada ağır ne varsa almış.

D)      Onu karşımda görünce gözlerime inanamadım.

E)       Yok artık, o kadar uzun boylu değil!

4. “Nüfus sayımı, bu yıl yapıldı, bir hayli artmış.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)       Nesne eksikliği

B)       Zarf tümleci eksikliği

C)       Özne eksikliği

D)      Ekeylem eksikliği

E)       Gereksiz sözcük kullanılması

5. “Bu yörenin insanı geleneklerine bağlı; ama yeniliklere karşı değildi.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)       Özne eksikliği

B)       Ekeylem eksikliği

C)       Nesne eksikliği

D)      Dolaylı tümleç eksikliği

E)       Yardımcı eylem eksikliği

6. Aşağıdakilerin hangisinde sözcüğün yanlış yerde kullanılmasından doğan bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Güler yüzlü olduğundan herkes onu çok severdi.

B)       Bazıları hiç çalışmadan başarılı olmak istiyor.

C)       Vizyondaki filmlerin hepsi birbirinden güzel.

D)      Bugüne kadar beni hiç yanıltmadı.

E)       Yeni eve girmiştim ki telefon çaldı.

7. Aşağıdakilerin hangisinde özne  –  yüklem uyumsuzluğu vardır?

A)       Yol kenarındaki ağaçlar belediye tarafından kesildiler.

B)       Buzlanma nedeniyle birçok kaza oldu.

C)       Milli takım bu akşam kader maçına çıkıyor.

D)      Herkes bir işin ucundan tutsa çabuk bitiririz.

E)       O, gözü gönlü tok bir insandır.

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A)       Ev fiyatları bu yıl çok pahalandı.

B)       Maça gidecektik ama bilet bulamadık.

C)       Dayımlar yarın Almaya’dan dönecek.

D)      Evde yalnız kalmaktan çok korkuyor.

E)       Bulaşığı yıkadıktan sonra bize kahve yaptı.

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlam belirsizliği vardır?

A)       Köyden ayrılalı yaklaşık on yıl oldu.

B)       Onun kendine özgü bir anlatımı var.

C)       O çocuksu gülüşünle herkesi etkiledin

D)      Babası ev alınca ona yardım etmiş.

E)       Bu yaz İngilizce kursuna gideceğim.

10. “Tarihi eserlerinin çoğu çürümeye yüz tutması yetkilileri harekete geçirdi.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)       Özne – yüklem uyumsuzluğu

B)       Özne eksikliği

C)       Nesne eksikliği

D)      Ekeylem eksikliği

E)       Tamlayan eki eksikliği

11.   I. Hiç kimse birbirine zarar vermeden yaşamayı başaramıyorlar.

II. Benim de görüşlerimi öğrenmek, yararlanmak istediler.

III. Gömleğini çok beğendiğini söylemiş miydim?

IV. Ahmet’in sıkıntı çektiğini biliyor, sezdirmeden yardım ediyordu.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde anlatım bozukluğu, “dolaylı tümleç” eksikliğinden kaynaklanmaktadır?

A)   I. ve II.                  B)  I. ve III.              C)   I. ve IV.

D)   II. ve IV.               E)   III. ve IV.

12.  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu yoktur?

A)       Kimilerine göre ütopik olan bu düşünce, beni ayakta tutuyor.

B)       Kardeşim araba sürmesini pek bilmez.

C)       O, çocuklarını sever ve iyi yetişmesi için fedakârlık yapar.

D)      Yahya Kemal, öğretimini yarıda bırakır ve İstanbul’a döner.

E)       İşçiler ve biz çalışmaya önem verir, o ise bizi desteklerdi.

13.  “Onun sesini duyan herkes, koşarak salona gelip neler olduğunu öğrenmeye çalıştılar.” cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A)       Çatı uyuşmazlığı

B)       Özne eksikliği

C)       Zarf tümleci eksikliği

D)      Nesne eksikliği

E)       Özne-yüklem uyuşmazlığı

14.  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklemin çoğul kullanılması anlatım bozukluğuna yol açmaz?

A)       Sokaktan geçen satıcılar, bir şeyler satma çabasın-daydı.

B)       Herkes yerdeki cansız bedenin başına toplandı.

C)       Kalabalık dalgalandı bir an stadyumda.

D)      Sensiz geçen bayramlar, bende çok büyük izler bıraktı.

E)       Kuşlar konuyor, huzurlu sessiz dallara.

15.  Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A)       Eseri bilimsel ve teknik terimlerle dolu olduğundan anlaşılmasını zorlaştırıyor.

B)       Konularınızı eski zamanlardan seçmemiz okur kitlenizi azaltacaktır.

C)       Aynı şeyleri tekrar ediyorsunuz, bu durum okuyucuyu sıkar.

D)      Anlatımınız oldukça ağır ve süslü, daha yalın yazmalısınız.

E)       Kahramanlarınızı, kültürsüz insanlar arasından seçiyorsunuz.

CEVAPLAR

ANLATIM BOZUKLUĞU- 1