Eski neslin konuşurken kullandığı sözcüklerin birço­ğunu bugünün gençleri anlamıyor. Demek ki onların konuşma dilinde bu sözcükler yer almamış. Şu hâlde konuşma dili kavramını bir yana bırakarak dili sade­leştirmede ölçü olarak halk dilini kabul etmemiz daha doğru olur. Gerçi halk dili derken neyi kastettiğimiz sorulabilir. İstanbullu bir esnafla, Kastamonulu bir köy­lünün konuşması arasında elbette fark vardır.

Aşağıdaki kavramlardan hangisi bu metinde anlatı­lanlarla ilişkilendirilebilir?

A) Ağız

B) Şive

C) Lehçe

D) Jargon

E) Argo

I. Ağız, bir ülkenin çeşitli bölge ve kentlerindeki konuşma dilinde görülen söyleyiş farklılıklarıdır.

II. Argo; anlam değişiminin güçlü olduğu, nükteli, etkili bir dildir ve zamanla ortak dilin söz varlığına girer.

III. Şive; bir dilin bilinmeyen dönemlerinde kendin­den ayrıldığı, ses ve biçim farklılıklarının olduğu kollarıdır.

IV. Jargon; bir grup arasında dayanışma ve çıkar bir­liğini sürdürme, bir meslek sırrını koruma amacıyla oluşturulur.

V. Türk dilinden bilinmeyen bir dönemde ayrılan Yakutça ve Çuvaşça, iki ayrı lehçedir.

Dil terimleriyle ilgili yukarıdaki numaralanmış bilgi­lerden hangisi yanlıştır?

A)I     B) II     C) III     D) IV     E) V

Aşağıdakilerden hangisi konuşma dilinin özellikle­rinden değildir?

A)Günlük hayatta kullanılan, vurgular ve ses tonuna bağlı olarak değişiklik gösteren canlı bir dildir.

B)Sözlü kültür olarak yazı dilini besleyen ve zengin­leştiren önemli bir kaynaktır.

C)Aynı coğrafyada söyleyiş farklılıklarına bağlı olarak ağızlar ortaya çıkmıştır.

D)Her ne amaçla olursa olsun yazı dilinde kullanılmaz.

E)Belirli kuralları olmadığından bu dilde anlatım bozukluğuna sıkça rastlanır.

Türkiye Türkçesinin yazı dili olarak İstanbul ağzının belirlenmiş olmasında en önemli etken aşağıdakilerden hangisidir?

A)Ülkemizin en kalabalık şehrinin İstanbul olması

B)Kentin iki kıtayı birleştiren bir konuma sahip olması

C)İstanbul’un geçmişten bugüne bilim, kültür ve sanat merkezi olması

D)Ulusal yayın kuruluşlarının merkezinin İstanbul’da bulunması

E)Önemli bilim ve siyaset insanlarının İstanbul’da dünyaya gelmiş olması

Aşağıdakilerden hangisi yazı dilinin özelliklerinden değildir?

A)Tutucu değildir, kuralları zamana ve mekâna göre değişir.

B)Eserlerle kültürü, geçmişten bugüne taşıma özelliği gösterir.

C)Konuşulan dilin lehçe ya da ağızlarından biri esas alınarak oluşturulur.

D)Lehçe ve ağızların zenginliklerinden faydalandığı gibi onları ortak bir kaynaktan besler.

E)Ulusal birliğin oluşmasında ve o ulusun gelişmesin­de önemli bir faktördür.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “Doğru (D), Yanlış (Y)” şeklinde değerlendirilirken bir yanlışlık yapıl­mıştır?

A)Çuvaşça ve Yakutça, Türk dilinin iki lehçesidir. (Y)

B)“Dün bizim mahalledeki eski kodesin yanında bizim çakallardan biri ile laflıyorduk. Birden zırtapozun biri hadi ikileyin demez mi?” cümlesinde argo kelimeler kullanılmıştır. (D)

C)Türkiye’deki Türklerin “yol”, Kazak Türklerinin “jol” Kırgız Türklerinin “col” demesi bir lehçe örneğidir. (Y)

D)Türkiye Türkçesinde İstanbul ağzı esas alınmıştır. (D)

E)“Yaylanun çimenuni topladuk elek elek.” cümlesin­de ağız özellikleri görülmektedir. (D)

Konuşma dili, çeşitli coğrafi bölgelere göre farklılaşabilir. Dilin bu şekilde bölünmesi o dilin ağız, şive ve lehçelerini meydana getirir. Ağız, aynı bölge veya ülke içindeki konuşma farklılıklarıdır. Çankırı ağzı (I), Urfa ağzı (II) gibi. Şive  ise bir dilin bilinen tarihî dönemleri içinde kendinden ayrıl­mış kollarıdır. Yakut şivesi,(III)  Azeri şivesi (Iv) gibi. Bir dilin bilin­ilmeyen zamanlarda ayrılmış, büyük değişikliklere uğ­ramış kollarına da lehçe denir. Türkmen lehçesi (V) gibi.

Bu parçadaki bilgi yanlışı numaralanmış kelimele­rin hangilerinin yer değiştirmesiyle düzeltilebilir?

A) I ve II

B) I ve V

C) II ve IV

D) III ve V

E) IV ve V

Yazı dili ve konuşma diliyle ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A)Bir ülkede bir yazı dili varken birden fazla konuşma dili vardır.

B)Konuşma dilinde kelime hâzinesi daha zenginken yazı dilinde sınırlıdır.

C)Yazı dilinin kuralları varken konuşma dilinin kuralla­rı yoktur.

D)Yazı dilinin kullanım sahası, konuşma diline göre daha geniştir.

E)Konuşma dili günlük hayatta farklılık gösterirken yazı dili göstermez.

--- bir dilin metinlerle izlenebilen dönemlerinde ken­dinden ayrılan bazı ses ve biçim farklılıkları olmakla birlikte bu farklılıkların anlaşılabileceği kollardır.

Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi uygundur?

A)Ağız

B)Konuşma dili

C)Argo

D)Lehçe

E)Şive

I.“Nasısın, eyi misin? İnşallah eyisündü?”

II.“Yolda aynasızlar varmış, dikkat et!”

III.“Doktor Bey, hasta ex oldu!”

IV.“Seni yahşi sevirem Azerbaycan”

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerde aşağıdakilerden hangisinin örneği yoktur?

A) Şive

B) Ağız

C) Jargon

D) Lehçe

E) Argo

Aynı dil içinde ses, şekil, söz dizimi ve anlamca fark­lılıklar gösterebilen, belli yerleşim bölgelerine özgü konuşma diline “ağız” denir.

Buna göre aşağıdaki dizelerin hangisinde ağız örneği olabilecek kelimelere yer verilmiştir?

A)Girdiğim bütün savaşları kazandım sevginle

Önüme çıkan harami dağları aştım sevginle

B)Yâr deyince kalem elden düşüyor

Gözlerim görmüyor aklım şaşıyor

C)Gençliğin hasret yer sevda göçünde

Bilmez misin, dört mevsimin üçünde

D)Seni, yaz günleri topraktan tüten buğu

O bir anlık, bir solukluk yağmurlardan sonra

E)Aney, canım aney, kurban aney

Hani sen elinde sıtıl, suya gidersin

Aşağıdakilerden hangisi konuşma ve yazı dilinin farklılıklarından değildir?

A)Konuşma dili geçici, yazı dili kalıcıdır.

B)Konuşma dili yazı diline bağlı olarak yazı dilinden sonra gelişir.

C)Konuşma dili doğaldır, yazı dili ise kuralcı bir dildir.

D)Konuşma dili günlük konuşmalarda, yazı dili ise edebî metinlerde kullanılır.

E)Konuşma dili bölgeden bölgeye değişiklik göstere­bilir, yazı dili ise göstermez.

Standart (ölçünlü) dille ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Kuralları yazım kılavuzlarında ve sözlüklerde belirtilir.

B) Ülkemizde İstanbul Türkçesi esas alınmıştır.

C) Sürekli olarak bir değişim ve gelişim içindedir.

D) Belirli kurallara ve ölçütlere bağlı olarak belir­lenir.

E) Dilin bir ülke sınırları içindeki farklı yerleşim bölgelerinde kullanılan ağız özelliklerinden arındırılmıştır.

• Lehçe, bir dilin, tarihi süreçte izlenemeyen, ondan ayrılmış koludur. Lehçelerde, ses, şekil ve kelime ayrılıkları çok büyüktür. ----ve---- Türkçesi, Türkçenin lehçeleri olarak
  değerlendirilebilir.

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?

A) Kıbrıs - Musul

B) Azeri - Özbek

C) Kırgız -Türkmen

D) Karadeniz - Ege

E) Çuvaş - Yakut

Köre düşmek: Dikkatsizlik veya rüzgardaki beklenmedik bir değişme ile yelkenli bir tek­nenin tam rüzgara dönüp, hiçbir kontrada ol­madan kalması.

Tornistan: Geri geri giden bir teknenin hare­ keti.

Vira etmek: Bir demiri tekneye almak üzere dipten kaldırmak, yukarı çekmek.

Yapraklama: Bir teknenin rüzgara doğru çok fazla dönmesi ile orsa yakasının dalgalanma­ ya başlaması.

Yukarıda denizciler tarafından kullanılan bazı sözlerin açıklamasına yer verilmiştir. Bu söz­ler dilin kullanımından doğan aşağıdaki türle­rin hangisiyle ilişkilendirilebilir?

A) Jargon

B) Şive

C) Argo

D) Lehçe

E) Ağız

Konuşma diliyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Önceden belirlenmiş kuralları yoktur.

B) Doğal bir dildir.

C) Bir ülke sınırları içinde birden fazla biçimi vardır.

D) Günlük hayatta farklılıklar gösterebilir.

E) Kullanım sahası, yazı diline göre daha geniştir.

• Dilin belirli çevrelerdeki özel kullanımıyla ---- ve ---- oluşur.

Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) lehçe - şive

B) jargon - argo

C) ağız - jargon

D) şive - ağız

E) argo - lehçe

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yan­lışı vardır?

A) Argo, genellikle eğitimsiz kişilerce kullanılır.

B) Şive bir dilin bir ülke sınırları içindeki farklı yer­leşim bölgelerinde ses, şekil, söz dizimi ve an­lamca farklılaşan konuşma biçimidir.

C) Bir dilin ağız özellikleri, sadece konuşma di­linde görülür, yazı diline yansımaz.

D) Lehçelerin oluşmasında coğrafi ve kültürel et­menler önemli rol oynar.

E) Jargon bir grup içinde sıkça konuşulan fikirle­rin kısaca ifade edilebilmesi için geliştirilmiştir.

Demin ben sene kölgelerde oyna dimedim mi? (Demin ben sana gölgelerde oyna demedim mi?)

Enne yüzünü yuuka.(Şu yüzünü yıka)

Enne tası horaya goy gari. (Şu tası şuraya koy artık.)

Siz gidekoyun ben de geliyom gaari. (Siz gidin ben de geliyorum artık.)

Yukarıda Egelilerin konuşmasıyla ilgili olarak verilen örnekler, aşağıdakilerin hangisiyle ilgi­lidir?

A) Argo

B) Şive

C) Ağız

D) Lehçe

E) Standart dil

Türkiye Türkçesi: Şimdi sizi düşünüyorum. Azeri Türkçesi: İndi senin haqqında düşünürem.

Türkmen Türkçesi: Şuwagit size düşünyan.

Yukarıda verilen örnekler, dilin kullanımdan do­ğan türlerden hangisini örneklendirir?

A) Jargon

B) Lehçe

C) Ağız

D) Şive

E) Standart dil

aval aval: aptal bir biçimde

babalanmak: diklenmek, kabadayıca davranmak

cebellezi: hakkı olmayan bir şeyi cebine koyma, sahip  çıkma

dikizlemek: sezdirmeden bakmak, gözetlemek

kaypak: sözünde durmayan

kirişi kırmak: bulunduğu yerden ayrılmak, kaçıp gitmek

madara olmak: kötü duruma düşmek

Yukarıda bazı sözcükler ve kazandıkları anlamlar verilmiştir. Bu şekilde ortak dilden ayrı olarak  be­ lirli toplulukların ses, yapı, söz dizimi ve anlam ba­kımından farklılık gösteren dili veya kelime dağar­cıklarına---- denir. Bu, uydurma, yakıştırma, benzeştirme, kelimeye farklı bir anlam yükleme, ana dildeki kelimeyi bozarak başka manaya gelecek şekilde kullanma, yabancı  kelimelerle yerliyi birleştirme gibi yollarla oluşan bir konuşma şeklidir.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) ağız

B) şive

C) argo

D) lehçe

E) jargon

Olorbuttağar ülelebit orduk (Çalışmak oturmak­ tan daha iyidir.)

Min ubayim saha oskuolatığar bar. (Benim ağa­ beyim Yakut okulundadır.)

Bihigi at m"inen barıahpıt. (Biz ata binip gidece­ ğiz.)

En olus türgennik sanarağın. (Sen çok hızlı konu­ şuyorsun.)

Bihigi sarsıarda erde turabıt. (Biz sabahleyin er­ ken kalkarız.)

Yukarıda verilen Yakut Türkçesine ait cümle­ler, dilin kullanımdan doğan türlerden hangisi­ni örneklendirir?

A) Şive

B) Ağız

C) Argo

D) Lehçe

E) Jargon