Medreseden yetişmiş aydınların Arap ve özellikle Fars edebiyatını örnek alarak meydana getirdikleri bir yazılı edebiyattır.

Her şair; kendi şiirlerini,  adıyla birlikte divan denilen eserde topladığı için bu edebiyata da “Divan edebiyatı” denilmiştir. Bu edebiyat ilim ve sanat adamları gibi seçkin insanlar tarafından anlaşılabildiği için “Yüksek Zümre Edebiyatı”,  belli kurallara bağlı olduğu için “Klasik Türk Edebiyatı” olarak da adlandırılır.

Bu edebiyat (11–12. yüzyıldan başla-tanlar varsa da) 13. yüzyıldan başlayarak verilen eserlerde kendini göstermiştir. 19. yüzyıl ortalarına kadar sürmüştür. Bu yüzden dünyanın en uzun süren edebiyatıdır. Divan edebiyatının temel anlatım aracı nazım olduğu için önce divan şiirinin özellikleri üzerinde durmak gerekir.

Divan Şiirinin Özellikleri:

• Nazım birimi beyittir. (Rubai,  Tuyuğ,  Şarkı,  Murabba’da nazım birimi dörtlüktür.)
• Anlam beyitte tamamlanır. Bir nazım parçasının her beytinde ayrı düşünce ve duygular dile getirilebildiği için anlam ve konu birliği taşıyan pek az ürün vardır. Divan şiirinde konu değil konuyu işleyiş önemlidir.
• Aruz vezni (Açık ve kapalı hecelerin alt alta dizilmelerinden elde edilen ahenk sebebiyle tercih edilmiştir.)  kullanılmıştır.
• Göz kafiyesi esas tutulmuştur. Genellikle tam ve zengin kafiye kullanılmıştır.
• Gazel,  Kaside,  Mesnevi,  Terkib-i Bent,  Terci-i Bent,  Rubai,  Şarkı,  Murabba gibi nazım şekilleri kullanılmıştır. Bu nazım şekilleri (Şarkı ve Tuyuğ dışında) Arap ve Fars edebiyatından alınmıştır.
• Dil; Arapça,  Farsça ve Türkçenin karışımından oluşan Osmanlı Türkçesidir.
• Duygular,  düşünceler,  hayaller,  mazmunlarla(ince sanatlı,  klişeleşmiş söz) anlatılmıştır. (boy-servi,  ağız-gonca,  kaş-yay,  göz-nergis,  diş-inci,  saç-gece,  gül-sevgilinin yanağı)
• Edebi sanatlara çokça yer verilmiştir. (boy-servi,  ağız-gonca,  kaş-yay,  göz-nergis,  diş-inci,  saç-gece,  gül-sevgilinin yanağı)
• Divan şiirinde ‘sanat sanat içindir’ anlayışı esas alınmıştır.
• Aşk,  şarap,  tabiat,  rintlik,  ölüm gibi konulara yer verilmiştir
• Divan şairleri münacat,  naat,  methiye,  mersiye ve tasavvuf gibi mesnevi konularını ortaklaşa işlemişlerdir.

 Divan Nesrinin Özellikleri:

• Divan nesri sade ve süslü nesir olmak üzere iki koldan yürümüştür. Halk için yazılan eserlerle bazı tarih,  masal ve hikâye kitapları sade nesirle; aydınlar için yazılanlarla,  ahlak ve felsefeye ait eserler süslü yazılmıştır.
• Süslü,  sanatlı anlatımla meydana getirilen nesre “edebi nesir” veya “inşa”; yazana “münşi” nesirlerin toplandığı esere de “münşeat” denir. Süslü nesrin en güzel uygulayıcısı Sinan Paşa’dır. “Tazarru’name”si bu nesrin en güzel örneğidir. Bu nesrin özellikleri şunlardır:
• Osmanlıca kullanılmış Arapça dil kurallarına fazla yer verilmiştir.
• Cümleler bağlaçlarla ve tamlamayla uzatılmıştır.
• Noktalama işaretlerine yer verilmemiştir.
• Süslü yazma amacıyla ortaya çıktığından seci(iç kafiye)lere yer verilmiştir.
• Aruz vezninin zaman zaman cümlelere uygulandığı görülür.
• Din,  tıp,  ahlak,  eğitim ve ilmi konularda verilen eserlerde; öğretici nesirlerde,  amaç bilgi vermek olduğundan sanatsız bir anlatım dikkati çeker.
• Çeşitli gramer ve ders kitapları da sade nesirle yazılmış ve bu eserlerde öğreticilik esas alınmıştır.

DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ

 Gazel:

• Divan şairlerinin ustalığını kanıtladığı en çok kullandıkları nazım biçimidir.
• Aşk,  güzellik ve şarap konularını işleyen lirik şiirlerdir.
• Beyit birimleriyle yazılır.
• 5–15 beyitten oluşur.
• İlk beytine “matla”,  son beytine “makta”,  en güzel beytine “beytülgazel” denir.
• Beyitler arasında konu birliği sağlanmışsa “yekahenk” denir.
• Gazelin bütün beyitleri “beytülgazel” niteliğindeyse bunlara “yekavaz” denir.
• Kafiyelenişi aa  ba  ca  …   şeklindedir.
• Şairin adının geçtiği beyte “taç beyit” denir.

Kaside:

• Övmek ya da yermek amacıyla yazılırlar.
• En az 33 en çok 99 beyitten oluşur.
• Gazel gibi kafiyelenir: aa   ba  ca  …
• İlk beytine “matla”,  en güzel beytine “beytülkasid”,  şairin adının geçtiği beyte “taç beyit” denir.
• Allah’ın birliğini anlatan kasidelere “Tevhit”, 
• Allah’a yakarış için yazılan kasidelere “Münacat”,
• Hz. Muhammed’i övmek için yazılan kasidelere “Naat”,
• Ölüm,  yas vb konuları işleyen kasidelere ”Mersiye”,
• Şairin kendisini övmek için yazdığı kasidelere “Fahriye” denir.
• Tam bir kasidede şu bölümler bulunur.
• Tesbib(nesib): giriş bölümüdür,  kasidenin yazılış amacı anlatılır.
• Tegazzül: Aşk,  şarap konularının işlendiği gazel bölümüdür. Bazı kasidelerde bu bölüm bulunmaz.
• Girizgâh: Tek beyittir,  bir vesileyle asıl bölüme geçilir.
• Methiye:  Övgü bölümüdür.
• Fahriye:  Şairin kendini övdüğü bölüm.
• Dua:  Şairin övdüğü kişiye şükranlarını sunduğu bölüm.  

 Mesnevi:

• Hikâye ve romanlarda anlatılan olayların Divan edebiyatında şiir şeklinde anlatıldığı türdür. Hikâyeler,  destanlar,  dini öyküler bu türle anlatılır.
• Her beyit kendi içinde kafiyelidir:  aa  bb  cc  dd  …
• Aruzun kısa kalıplarıyla yazılır.
• Beyit birimi kullanılır. Beyit sayısı sınırsızdır.
• Türk edebiyatının ilk örneği Yusuf Has Hacib’in yazdığı “Kutadgu Bilig”dir.
• Beş mesnevinin oluşturduğu birliğin bütününe “Hamse”  denir.

Terkib-i Bend,  Terci’-i Bend:

• 5 ya da 10 beyitlik bentlerden oluşur.
• Bent sayısı 5–17 arasındadır.
• Kafiyelenişi gazele benzer.
• Konuları din,  felsefi düşünceler ve toplumsal eleştirilerdir.
• Her bendin sonunda “vasıta(bendiye)” adı verilen ve kendi arasında uyaklı beyitler vardır.
• Vasıta beyitleri farklıysa “Terkib-i bend”,  aynı beyitse “Terci’-i Bend” adını alır.

Kıt’a:

• İlk beyti olmayan gazele benzer.
• En az iki beyitten oluşur.
• Beyitler arasında anlam birliği vardır.
• Daha çok düşünce,  açıklama,  öğüt,  yergi konularında söylenir.
• Kafiyelenişi  ba  ca  şeklindedir.
• Halk edebiyatındaki maniye benzer.

Rubai:

• Dört dizeden oluşur.
• Kafiyelenişi maniye benzer.(aaxa)
• Özlü söz ve nükte yoğunluğuna sahiptir.
• Yaratıcısı İran edebiyatından Ömer Hayyam’dır.

Tuyuğ:

• Maninin etkisiyle ortaya çıkmıştır.
• Türkleri Divan şiirine kattığı bir türdür.
• Maniden farkı aruzla yazılmasıdır.
• Kafiyelenişi   aaxa’dır.
• Din,  tasavvuf ve felsefe konularını işler.
• Kadı Burhanettin bulmuştur.
• Aruzun tek kalıbıyla yazılmıştır.

Murabba:

• Dörder dizelik bentlerden oluşur.
• Kafiyelenişi  aaaa  bbba  ccca’dır.

Şarkı:

• Nedim’in kazandırdığı bir türdür.
• 18. yy.da ortaya çıkmıştır.
• Koşma ile murabba arası bir türdür.
• Bestelenmeye uygun aşk konularını içerir.
• 3–5 dörtlükten oluşur.
• Birinci dörtlüğün ikinci ve son dizesi ile diğer dörtlüklerin son dizeleri “nakarat” olarak yinelenir.

 Şehrengiz:

• Padişaha ya da dönemin ileri gelenlerine yapacağı gezi öncesinde şiirle o kenti tanıtan manzumelerdir.
• Beyit düzeniyle yazılır.
• En ünlüleri Edirne ve Bursa şehrengizleridir.

 Müstezat:

• Gazelin özel biçimidir.
• Uzun dizelere kısa dizeler eklenerek yazılır.
• Kısa dizelere “ziyade” adı verilir. Asıl dizenin anlamını tamamlar.

DİĞER EDEBİ TÜRLER 

• Divan şiirinde terbi,  muhammes,  taştir gibi beş dizeden oluşmuş türler de vardır.
• Müseddes,  tesdis gibi altı dizeden oluşan nazım biçimleri de vardır.
• Bir şairin çok beğenilen bir şiirine başka bir şair tarafından aynı ölçü ve uyakta yazılan şiirlere “nazire” denir.
• Alay etmek maksadını taşıyan nazirelere “tehzil” denir.
• Hiçbir şiire bağlı olmayan tek mısralara “mısra-ı azade” denir.
• Çok güzel söylenmiş tek mısralara “mısra-ı berceste” veya “şah mısra” denir.

Divan edebiyatına “yüksek zümre edebiyatı”, “havas edebiyatı“, “Klasik Türk edebiyatı” gibi isimler verilir. Fakat her şairin bir “divan”ı olduğu için daha yaygın olarak kullanılan isim “divan edebiyatı”dır.

Divan Edebiyatının Genel Özellikleri:

*Şiirde aruz ölçüsü kullanılmıştır.
*Tüm şairlerin kullandığı,mazmunlar (kişileşmiş,kalıplaşmış sözler) kullanılır.
*Dil süslü ve sanatlıdır.Arapça ve Farsça kelime ve tamamlamalara sıkça yer verilir.
*Şiirde konu bütünlüğü aranmaz.Beyit bütünlüğü esastır.Her beyit ayrı bir konuyu işler.
*Anlamdan çok söyleyiş önemlidir.Ne söylediği değil nasıl söylediği önemlidir.
*Kafiye göz içindir.Genellikle zengin kafiye kullanılmıştır.
*Şiire başlık konmaz.Her şiir redif veya türünün adı ile anılır.
*İnsanın iç dünyasına yönelik soyut ve kitabi edebiyattır.
*Özgün değil taklitçidir.(Arap ve Farsça edebiyat etkisindedir.
*Nazım birimi olarak gazel,kaside,Rubai gibi Arap ve Fars edebiyatından alınan nazım şekilleri kullanıldığı gibi tuyuğ ve şarkı gibi divan edebiyatının Türklerin kazandırdığı nazım şekilleri de kullanılmıştır.

DİVAN EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ

Nazım Birimi Beyit Olanlar:
GAZEL
*Aşk ayrılık hasret ölüm gibi lirik konuların işlendiği şiir türüdür.
*Türk edebiyatına İran edebiyatından girmiştir.
*İlk edebiyat ‘’matla son beyitine makta’’denir.
*En güzel beyite beytül gazel denir.
*Son beyitte şairin mahlası yer alır.
*Gazelin bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa buna yek-ahenk gazel denir.
*Bütün beyitleri aynı güzelliğe sahipse yek avaz gazel denir.
*Beyit sayısı 5-15 beyit arasındadır.
*İlk beyit kendi arasında kafiyelidir.Diğer beyitlerin ikinci beyitleri birinci beyit ile kafiyelidir.Yani aa,ba,ca,da,ea şeklinde
KASİDE
*Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlere denir.
*İlk beytine matla son beytine makta denir
*Şair matla beytini kasiden her hangi bir yerinde yinelenebilir .
*Şair mahlasının bulunduğu beyte taç beyit denir .
*En güzel beytine beytü’l-kasid denir.
*En az 31(33)en fazla 99 beyit olur.
*Kaside belli bölümler halinde yazılır.
a) Nesib bölümü: Bahar mevsimi kış manzaraları betimlenir ya da kurban ve ramazan bayramı anlatılır.
b) Girizgah Bölümü: Nesib bölümünden asıl konuya geçmiş ifade eden bir veya birkaç beyittir . nükteli ince sözlerin söylendiği bölüm.
c) Medhiye bölümü: Asıl anlatılmak övülmek istenen kişi için denecekse açıklanır .Asıl bölümdür.
d)Fahriye bölümü: Şairin kendini övdüğü ve diğer şairlerle karşılaştırdığı bölümdür.
e)Tegazzül bölümü: Kasideyle ayni ölçüde ve uyakta gazel yazılır.
f)Dua bölümü: Şair övdüğü kişinin başarılarının devamlı olmasını ömrünün uzun olması için dualar eder iyi dileklerde bulunur.
Kasideler konularına göre de değişik isimler alır.
Tevhid:Allah’ın birliğini anlatan kasideler.
Münacaat:Allah’a yalvarmak,dua etmek amacıyla yazılan kasideler.
Naat:Peygamberimizi övmek için yazılan kasideler.
Mehdiye: Devrin ileri gelenlerini övmek için yazılan kasideler.
Hicviye: Devrin yöneticilerini eleştirmek için yazılan kasideler.
Mersiye: Devlet büyüklerinin ölümünden duyulan üzüntülerin anlatıldığı kasideler.
Not: Kasideler “nesib” bölümünde işlenen konulara ve rediflerine göre adlandırılır.
MESNEVİ
*Mesneviler öğüt verici bir olayı anlatan uzun şiirlerdir.(savaş,aşk,tarihi olaylar,din ve tasavvuf)
*Mesneviler Divan edebiyatında bir bakıma günümüzdeki roman ve hikayenin yerini tutuyordu.
*Beyit sayısı sınırsızdır.
*Her beyit kendi arasında kafiyelidir.(aa,bb,cc,dd…)
*Aruzun kısa kalıpları ile yazılır.
*Beş mesnevinin bir araya gelmesiyle hamse oluşur
KIT’A
Belli bir uyak düzeniyle yazılmış olan,dizeleri arasında ölçü birliği bulunan;herhangi bir düşünce ya da duyguyu en az ikiden başlamak üzere,en çok on altı beyitte anlatan nazım biçimine denir.
*Gazelden farklı olarak matla beyti yok.
*Kafiyelenişi xa,xa,xa…
*Daha çok felsefi ve toplumsal düşünceler anlatır.
MÜSTEZAT
*Bir uzun bir kısa dizeden oluşan nazım şeklidir.
*Kısa dizelere ziyade denir.
*Aruzun bir tek kalıbıyla yazılır.
*Kafiyelenişi gazel gibidir.
*Makta beyti yoktur.
Nazım Birimi Dörtlük Olanlar
RUBAİ
*Dört dizeden oluşur.Kafiye düzeni aaxa şeklinde.
*Şarap,dünyanın türlü nimetlerinden yararlanma,hayatın anlamı ve hayat felsefesi ve ölüm gibi konular işlenir.
*Kendine özgü 24 kalıbı vardır.İranlılara aittir.
TUYUĞ
*Dört dizeden oluşur.
*Kafiyelenişi rubai gibidir.
*Aruzu Failatün,Failün kalıbıyla yazılır.
*Konu sınırlaması yoktur.
*Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir.
ŞARKI
*Beyitle okunmak için yazılan,dörder dizelik bentlerden oluşan nazım biçimidir.
*Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır.
*Birinci dörtlükte 2 ve 4,diğer dörtlüklerde ise 4. dize tekrarlanır.Bu dizelere nakarat denir.
*Kafiye örgüsü abab,cccb,dddb gibi
*Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir.
*Günlük hayat,aşk,sevgi gibi konular işenir.
MURABBA
*İlk dörtlük kendi arasında kafiyelidir.Diğer dörtlükler ise 4. dize 1. dörtlük ile kafiyelidir.(aaaa,bbba,ccca,)
*Felsefi konular ve aşk işlenir.
Bentlerle Kurulanlar:
TERKİB-İ BENT
*Bentlerde kurulan bir zaman nazım şeklidir.
*Her bent 7 ile 10bent arsında değişir.
*Bent sayısı 5 ile 10 bent arsında değişir.
*Gazeldeki gibi kafiyelenir.
*Her bent arasında vasıta beyti bulunur.
*Talihten,hayattan şikayet,dini tasavvufi ve felsefi düşünceler anlatır.
*Terkib-i bentlerde her bentten sonra vasıta beyti değişir.
TERCİ-İ BENT
*Biçim ve uyak yönüyle Terkib-i Bende benzer.
*Terkib-i Bentte değişen vasıta beyti Terci-i Bentte de değişmez.
*Vasıta beytinin aynen tekrarlanması bütün benlerde aynı konuyu işlemeyi zorunlu kılar.
*Felsefi konular,Allah’ın kudreti kainatın sırları tabiatın zıtlıkları gibi konular işlenir.

DİVAN EDEBİYATINDA NESİR(DÜZ YAZI) NESİR TÜRLERİ

Tarih:Resmi niteliği olmayan bir türdür. Vakayiname ise Osmanlı devletinin resmi tarihidir
Tezkire:Edebiyat tarihi veya biyografının divan edebiyatındaki karşılığıdır.
Sefaretname:Osmanlı elçilerinin bulunduğu ülkelere ait bilgileri izlenimleri içeren ve gezi yazısına benzeyen bir türdür.
Seyahatname:Gezi yazısıdır.Divan edebiyatında nesir, dil ve üslup açısından üç bölümden ele alınır.
A)SADE NESİR
Halk için sade bir dille konuşulur temelde konuşma dil yeteneğini kaybetmemiştir.
B)ORTA NESİR
Halk konuştuğu dilden ayrılmış yer yer süslü nesrin niteliklerini taşımakla beraber anlatmak istediği anlaşılır bir şekilde ortaya koyan nesirdir.
C)SÜSLÜ NESİR
Ustalık göstermek amacıyla yazılış yabancı kelimelere tamamlamalara yüklü şekillerin kullandığı söz ve anlam.Sanatlarıyla dolu bağlaçlarla uzayıp giden cümlelerle örülmüş,güç anlaşılır bir nesirdir.
Nesirle Yazılmış Ünlü Eserler:
Kabusname:Mercimek Ahmet
Tazarruname:Sinan Paşa
Seyahatname:Evliya Çelebi
Keşfü’z-Zünün:Katip Çelebi
Naima Tarihi:Naima
 

DİVAN EDEBİYATI SANATÇILARI

13.yy’da Anadolu’da dini konularda yazan Sultan Velet Ahmet Fakih ve Şeyyad Hamza’yı görürüz.Bu yy’da din dışı konularda şiirler yazan ilk divan şairi olarak Hoca Dehhan-i görürüz.
HOCA DEHHANİ
*13.yy’da yaşamıştır.Horasan Türklerindendir.
*İran edebiyatı etkisiyle din dışı şiirler yazdı.
*Divan edebiyatının ilk şairi olarak kabul edilir.
*Şiirlerinin en önemli teması aşktır.
*Farsa’ça bir Selçuk Sehnamesi yazdığı da söylenir.
SEYYİD NESİM (14.YY)
*14.yy’da tasavvuf alanında şiirler yazan Seyyid Nesim’i görürüz.
*Eserlerinde Azeri Türkçesini kullanmıştır.
*Dili oldukça sadedir.
*Şiirleri son derece liriktir
*Divanı vardır.Tuyuğları önemlidir.
AHMEDİ (14.YY)
*Din dışı şiirler yazmıştır.
*Şiirleri liriktir.
*İskendername adlı mesnevisi önemlidir.
15.yy .
Anadolu dışın Ali Şiir Nevai Anadolu da ise Ahmed Paşa Necati Bey önemlidir.Süleyman Çelebi ise Vesiletün Necat isimli Mevlidini bu devirde yazmıştır.
ALİ ŞİR NEVAİ (1441-15019)
*Büyük bir devlet adamı ve büyük bir edebiyatçıdır.
*Türkçenin Farsça dan üstünlüğünü ortaya koymaya çalışmıştır.
*Muhakemet’ül Lügateyn adlı eserinde Türkçeyle Farsçayı karşılaştırarak Türkçenin daha üstün bir dil olduğunu söyler.
*Türk dil kurumunu kurmaya çalışmış ve bu amaçla şiirleri yazmıştır.
*Çağatay lehçesini kullanmıştı.
*5 Mesneviden meydana gelen hamse sahibidir.
*Düz yazıları da vardır.
*Eserleri:Mahzen’ül –Esrar (Sırlar Hazinesi) MantıkuıtTayr (Kuşların dili) İlk şairler tezkiresi olan Mecalisü’n-Nefais,Mizanül-Ezvan (Vezinlerin terazisi)
ŞEYHİ (1371-1431)
*Germiyanoğulları ve Osmanlı saraylarında bulunmuş devlet büyüklerine kasideler sunmuştur.
*Padişahtan aldığı tımarın verilmemesi üzerine hammameyi yazmıştır.İkinci Murat’a sunduğu söylenir.
*Harname dışında hüsrev ile şirin adlı mesnevisi vardır.
16.yy
Osmanlı devletinin siyasi ve edebi olarak zirvede bulunduğu bir dönemdir.Bir çok ünlü şair yetişmiştir.
FUZULİ(1495-1531)
*Divan edebiyatının en büyük şairidir.Kerbela’da yaşamıştır.Türbedarlık yapmış iyi bir eğitim görmüştür.
*Şiirlerin Azeri Türkçesi ile yazılmıştır,Dönemine göre dili sadedir.Gazel şairi olarak bilinir.
*Şiiri bir ilim işi olarak görür.İlimsiz şiiri temasız duvara benzetir.
*Şiirde tasavvuf önemlidir.
*Diğer önemli konu aşktır.
BAKİ (1521-1600)
*İyi bir Medrese eğitimi görmüş ve çeşitli medreselerde müderrislik yapmıştır.
*Şiirlerde tasavvufa yer vermiştir.
*Aşk,tabiat ve devrinin ihtişamı şiirlerinde yer alan başlıca konulardır.
*Gazel türünün tanınmış şairlerindendir
*Dili kullanmada başarılıdır.
*Ahenkli,akıcı,zevkli bir dili vardır.
*Söz sanatlarını başarıyla kullanır.
*Divanı var nesir türünde Fezail Mekke adlı eseri vardır.
*Divandaki Kanuni Mersiyesi edebiyatımızdaki önemli mersiyelerdendir
17.yy
Bu yy’ın iki önemli şairi Nefi ve Nabi’dir.
NEFİ (1582-1636)
*Padişahlara ve ileri gelenlere yazdığı kasideleri ve hicivleriyle tanınır.
*Ölçüsüz birimidir.Övdüğünü göklere,kötülediğini yerin dibine sokar.
*Kasideleriyle tanınır.
*Dili süslü ve sanatlıdır.Dilini çok iyi kullanır.
*Hicivlerini sihamı kaza isimli eserinde toplar
NABİ (1642-1712)
*Şiir ile düşünceyi birleştiren şair olarak görülür.
*Şiirlerde hikmetli sözlere atasözleri yer verilmiştir.
*Dili akıcıdır.
*Şiirlerde toplanan düzensizlikleri hayatın kişiyi kötülüklere götüren yönlerini göstermeye çalışmıştır.
*Hayriye,Hayrabad adlı iki didaktik mesnevisinin yanında Tüfetü’l-Haremyn ve Minşeat adlı kitapları da vardır.
18.yy
NEDİM (1681-1730)
*Lale devrini yaşamış ve şiirlerinde yansıtmıştır.
*Şiirlerdeki zevk,sefa,eğlence,nükte,musiki bir aradadır.
*Şiirdeki inceliğe büyük önem verilir.
*Divan edebiyatının kuralları dışına çıkmıştır.Kendine özgü bir dil oluşturmuştur.
*Edebiyatımızda mahalleleşme cereyanı Nedim’le başlamıştır.
*İstanbul Türkçesini şiire getirmiştir.
*Şiirde İstanbul’un Mesire yerlerini anlatır.
*Dini konulara hiç yer vermemiştir.
*Dili açık,yalın,ahenklidir
*Şarkı türünün önemli bir ismidir.
*Gazelleriyle ünlüdür divanı vardır.
*Divanda hece vezniyle yazılmış bir de türkü vardır.

ŞEYH GALİP (1757-1799)
*Divan edebiyatının son büyük şairidir.
*Süslü ve çeşitli söz sanatları ile yüklü,ağır bir dili vardır.
*Sebk-i Hindi adı verilen üslubun edebiyatımızdaki temsilcisidir.
*Düşünce ve tasvirlerdeki örülü yoğun bir hayal gücü vardır.
*Şiirlerinde musiki önemlidir.
*Eserleri Divan ve Hüsn ü Aşk adlı iki aşk eseri vardır

• Divan edebiyatında nesir, şiirden az gelişmiştir. Bunda düzyazı ürünlerinin edebi eser sayılma­masının etkisi de büyüktür.
• Divan edebiyatında üç tür nesir anlayışı vardır: Sade nesir, süslü nesir ve orta nesir.
• Sade nesirde halkın konuştuğu dilden pek uzaklaşılmamıştır. Halk kitapları, Kur’an, hadis açıkla­maları bu tarzda yazılmıştır. En başarılı örneğini Kâbusnâme adlı çeviri eseriyle Mercimek Ahmet vermiştir.
• Süslü nesirde şiirdeki gibi hüner, marifet göster­mek amaçlanmıştır. Bu türe genellikle medrese öğrenimi görmüş, Osmanlıcayı iyi bilen yazarlar yönelmiştir. Çok uzun cümlelerin, secilerin, bol söz ve anlam oyunlarının göze çarptığı bu türün en belirgin örneklerini Sinan Paşa, Veysi ve Ner­gisi vermiştir.
• Orta nesir ise yer yer süslü nesre kaçmakla birlik­te bir konuyu anlatma, öğretme amacı güder. Özellikle tarih, gezi, coğrafya ve din kitapları bu türde yazılmıştır. Evliya Çelebi’nin Seyahatname­si ve Kâtip Çelebi’nin eserleri orta nesrin en tipik örnekleridir.
• Noktalama işaretleri kullanılmamıştır.
• Eserlerin hiçbiri paragraflara bölünerek yazılma­mıştır.
• Divan edebiyatı nesrinde Arapça ve Farsçadan alınan kimi bağlaçlar (ki, vü, u, ü) çok sık kullanıl­mış, cümleler gereksiz yere uzatılmıştır.
• Nesir yazarlarına “münşi”, nesir yazmaya “in­şa”, nesir yazılarıyla oluşturulan mecmualara da “münşeat” denmiştir.
• Mensur (düzyazıya dayalı) eserler, tezkire, se­yahatname, sefaretname, siyasetname, hilye, siyer, tarih, gazavatname, kıyafetname, menakıpname, fütüvvetname, pendname gibi türler­de yazılmıştır.

Divan Edebiyatı, Türklerin, 13. ve 19. yüzyıllar arasında Anadolu’da oluşturdukları İslam kültürünün ortak öze­liklerini yansıtan, geniş ölçüde Arap ve Fars edebiyatı­nın etkisini taşıyan yazılı edebiyatımızdır. Divan edebi­yatı, Türklerin İslam dinini kabul ettikleri ilk dönemler­den başlayarak oluşmuştur. Şiir ve düzyazı alanındaki en eski örnekler 13. yüzyıldan kalmıştır. Şairlerin eser­lerini “Divan” adı verilen kitapta topladıkları için bu is­mi almıştır.
Divan edebiyatında başlangıcından beri şiir, düz yazı­dan daha önde gitmiş ve gelişmiştir. Divan edebiyatı yazarlarının beslendikleri kaynaklar, başta dinî inanç­lar olmak üzere İslami ilimler, İslam tarihinden olaylar, tasavvuf, Hint-İran kökenli kıssalar, Peygamber kıssa­ları, evliya menkıbeleri, çağın bilimleri, günlük olaylar, gelenek ve görenekler, terimler, deyimler, atasözleri ile zenginleşen bir dildir.
Kendine özgü bir sanat anlayışı, sınırlı bir duygu ve şiir dünyası, sanatlı bir dili, İslam dini ve tasavvufa dayalı bir düşünce örgüsü bulunan bu şekilci, kuralcı ve idea­list edebiyat; yüksek bir değer taşıması, yer yer saf ve güzel örnekler ortaya koymasıyla, duygu ve heyecan-larıyla, ifade güzelliği ve diliyle, beyit ve dize yapısıyla, yoğun sanat gücü ve söyleyişiyle Türk halkındaki sa­nat zevkinin en büyük bölümünü oluşturmuştur.

 
Divan Edebiyatının genel özellikleri şunlardır:

• Divan edebiyatının dili Arapça, Farsça, Türkçe ka­rışımı olan Osmanlıcadır.
• Klişe bir edebiyattır. Duygu ve düşünceler kalıplaş­mış sözlerle (mazmun) anlatılır.
• Anlatılan konu değil, anlatış biçimi ön plandadır.
• Soyut bir edebiyattır. İnsan ve doğa gerçekte oldu­ğundan farklı ele alınmıştır.
• Aydın zümrenin edebiyatıdır. Medrese kültürü ha­kimdir. Genellikle saraya ve çevresine seslenir.
• Sanatlara bolca yer verilmiş, sanat yapmak amaç olmuştur.
• Arap ve İran edebiyatının etkisi ile ortaya çıkmış, bir süre sonra milli bir edebiyat kimliği kazanmıştır.
• Nazım ön planda tutulmuş, nesre pek az yer veril­miştir.
• Nesir alanında tezkireler, münşeatlar, tarihler, dini metinler ve nasihatnamelere de rastlanmaktadır. Bunlarda da sanat yapma amacı ön plandadır.
• XIII. yüzyılda gelişmeye başlamış XVI. ve XVII. yüz­yıllarda en olgun dönemini yaşamış, XVIII. yüzyılın sonlarına kadar sürmüştür.

Nazım birimi genellikle beyittir ve anlam  beyitte ta­mamlanır. Zaman zaman diğer nazım birimleri kullanılsa da bunlar diğerlerine oranla çok az kalmaktadır.

Şiirler konuyu içeren başlıkları olmadığı için nazım biçimlerine göre adlandırılmıştır. Bütün şiirler gazel ,kaside, mesnevi… gibi  biçimlerle ifade edilir.

Şiirde daha çok aşk, sevgili, din ve kadercilik gibi konular işlenmiştir.

Şiirlerde tam ve zengin uyak kullanılmıştır.

Şiirlerin tamamı aruz vezniyle yazılmıştır. Mahallileşme akımının etkisiyle bir iki Divan şairi heceyle yazsa da aruz vazgeçilmez ölçüdür.

Şiirler, kaside, gazel, mesnevi ve rubai gibi belli nazım şekilleri ile yazılmıştır.

Parça güzelliğine önem verilmiştir.

Arapça ve Farsça sözcükler ve tamlamalar yoğun olarak kullanılmıştır.

Ağırlıklı olarak aşk acısından duyulan mutluluk di­le getirilmiştir.

Kişisel sevinçlere ve acılara çok yer verilmiştir.

Kavramlar, ortaklaşa kullanılan kalıplaşmış sözler­le, mazmunlarla anlatılmıştır.

Tasavvufla ilgili terimler geniş ölçüde kullanılmıştır.

Şiirler “divan” adı verilen kitaplarda toplanmıştır.

Şiirler, konularına göre değişik biçimle adlandırılır. Ölüm teması işleyen ‘ MERSİYE’, Peygamberlerin erdemlerini anlatan şiirlere ‘NAAT’, Tanrıya yakarışı işleyen şiirlere ‘MÜNACAAT’ , Tanrının birliğini anlatan şiirlere ‘TEVHİD’ , şairin kendini övdüğü şiirlere ‘FAHRİYE’ , şairin toplumsal çarpıklıkları dile getirdiği yergilere de ‘HİCİV’ denir.

Şekil güzelliği sağlamak için eşanlamlı sözlere yer verilmiştir.

 İslami dönemde öğretici metinler düz yazı biçiminde verilmiştir. Düz yazının şiirin yanında sönük kaldığı bu dönemde az da olsa nesir alanında eserler de verilmiştir. Bu eserler, üslup ve içerik açısından değişik gruplara ayrılarak incelenir.

Divan edebiyatında nesre “inşa”, nesir yazan kişiye “münşi”, nesirlerin toplandığı eserlere “münşeat” adı verilir. Nesir türündeki eserler ise “tarihler, münşeat, tezkire; ilmî, dinî ve ahlaki eserler’ dir. Divan nesrini üç bölümde incelemek mümkündür: 

SADE NESİR

Halk için yazılan sade anlatımlı nesirlerdir. Halk için yazılan bu nesirlerde masal, efsane, öykü,destan, dinî ve tasavvufi konular anlatılır. Mercimek Ahmet’in Kabusname’si, Kul Mesut’un Kelile ve Dimne çevirisi, Evliya Çelebi’nin Seyahatname’si bu nesrin önemli örnekleridir. 

ORTA NESİR

Tarih ve bilim kitaplarında kullanılan nesirdir. Ustalık göstermek amacı güdülmemesine, söz oyunlarına başvurulmamasına karşın dili, sade nesirden ağırdır. Kâtip Çelebi’nin bazı eserleri ve Naima’nın kendi adıyla anılan tarihi bu nesre örnektir.

 SÜSLÜ (SANATLI) NESİR

Söz oyunlarıyla, sanatlarla yüklü, dili ağır nesirdir. Seciler (düzyazıda kafiye), söz ve anlam sanatları, bağlaçlarla uzayıp giden cümleler bu nesrin ayırıcı özelliğidir. Dili, yabancı söz ve tamlamalarla yüklüdür. Sanatçı, süslü nesirde ne kadar usta olduğunu gösterme amacını taşır. Daha çok, ahlak ve felsefe konularını işleyen süslü nesir, bazı mektuplarda da görülür. Sinan Paşa’nın Tazarruname’siyle Veysî ve Nergisi’nin nesirleri bu türün örnekleridir.

A- Biçimleri

1.Beyitlerle Kurulanlar

•             Gazel

•             Müstezat

•             Kaside

•             Mesnevi

•             Kıta

2. Dörtlüklerle Kurulanlar

•             Rubai

•             Tuyuğ

•             Murabba

•             Şarkı

3. Bentlerle Kurulanlar

•             Terkib-i Bent

•             Terci-i Bent

•             Müseddes

•             Muhammes

•             Taştir

B- Türleri

•             Münacaat

•             Tevhid

•             Naat

•             Medhiye

•             Hicviye

•             Mersiye

• Nazım birimi genellikle beyittir ve anlam  beyitte ta­mamlanır. Zaman zaman diğer nazım birimleri kullanılsa da bunlar diğerlerine oranla çok az kalmaktadır.
• Şiirler konuyu içeren başlıkları olmadığı için nazım biçimlerine göre adlandırılmıştır. Bütün şiirler gazel ,kaside, mesnevi… gibi  biçimlerle ifade edilir.
• Şiirde daha çok aşk, sevgili, din ve kadercilik gibi konular işlenmiştir.
• Şiirlerde tam ve zengin uyak kullanılmıştır.
• Şiirlerin tamamı aruz vezniyle yazılmıştır. Mahallileşme akımının etkisiyle bir iki Divan şairi heceyle yazsa da aruz vazgeçilmez ölçüdür.
• Şiirler, kaside, gazel, mesnevi ve rubai gibi belli nazım şekilleri ile yazılmıştır.
• Parça güzelliğine önem verilmiştir.
• Arapça ve Farsça sözcükler ve tamlamalar yoğun olarak kullanılmıştır.
• Ağırlıklı olarak aşk acısından duyulan mutluluk di­le getirilmiştir.
• Kişisel sevinçlere ve acılara çok yer verilmiştir.
• Kavramlar, ortaklaşa kullanılan kalıplaşmış sözler­le, mazmunlarla anlatılmıştır.
• Tasavvufla ilgili terimler geniş ölçüde kullanılmıştır.
• Şiirler “divan” adı verilen kitaplarda toplanmıştır.
• Şiirler, konularına göre değişik biçimle adlandırılır. Ölüm teması işleyen ‘ MERSİYE’, Peygamberlerin erdemlerini anlatan şiirlere ‘NAAT’, Tanrıya yakarışı işleyen şiirlere ‘MÜNACAAT’ , Tanrının birliğini anlatan şiirlere ‘TEVHİD’ , şairin kendini övdüğü şiirlere ‘FAHRİYE’ , şairin toplumsal çarpıklıkları dile getirdiği yergilere de ‘HİCİV’ denir.
• Şekil güzelliği sağlamak için eşanlamlı sözlere yer verilmiştir.