Öykuleyici Anlatım Biçimi

Öyküleyici anlatım, yaşanmış ya da kurgulanmış olay­ların yer, zaman ve kişilere bağlı olarak anlatılmasın­da kullanılan bir anlatım yoludur.

Öyküleyici Anlatımın Genel Özellikleri

• Bu anlatımda olay, belli bir zaman diliminde ge­lişir ve bir sonuca ulaşır.
• Bu anlatımda her şey hareket hâlinde verilir; var­lıklar, durumlar yaşamın akışı içinde gösterilir, bir durumdan başka bir duruma geçiş vardır.
• “Di’li ve miş’Ii” geçmiş zaman kipleri kullanılır.
• Dil, sanatsal işleviyle kullanılır. Sözcükler mecaz ve yan anlamıyla kullanılır, estetik bir üsluba yer verilir.

ÖRNEK METİN

Kadın dalgın gözlerle bir müddet hiçbir şey düşün­meden birbirini kovalayan bu acayip böceklerin çi­ni mürekkebi siyah denizde teker teker eriyişlerini seyretti. Sonra birden deminki kızgın demir koku­sunu hatırlayınca yerinden fırladı. Kaptan kamara­sına geçen kapıdan dışarı şimdi hafif bir duman sı­zıyordu. Kadın şaşkınlıkla kapının topuzuna yapış­tı ve o zaman yüzünü alazlayan sıcak bir dumanın ortasında, kaptanla çımacıyı yere çömelmiş, kan ter içinde uğraşırken gördü.

Betimleyici Anlatım Biçimi

Betimleyici anlatım, bir varlığı, bir olayı, bir durumu ya da kavramı göz önünde ve zihinde canlandıracak bir biçimde sözle ya da yazıyla anlatmadır. Betimle­me, sözcüklerle resim çizmedir.

Betimleyici Anlatımın Genel Özellikleri

• Görme, dokunma, işitme, tatma ve koklama gi­bi duyularımız aracılığıyla varlıkların niteliklerini, bu varlıkların duyularımız üzerinde uyandırdığı izlenimleri betimleme yaparak karşımızdakine iletiriz.
• Betimlemede asıl olan görselliktir. Bu nedenle gözle algılanan renk ve biçim ayrıntılarına yani sıfatlara büyük önem verilir.
• Betimlemelerde yazar, nesnel olabileceği gibi gözlemlerine duygularını, yorumlarını katabilir; düşsel öğelerden de yararlanabilir.
• Bu anlatımda dil, sanatsal işleviyle kullanılır.
• Sözcüklerin mecaz ve yan anlamlarından yarar­lanılır. Ad aktarması, deyim aktarması ve duyu­lar arası aktarma çokça kullanılır.
• Betimlemeler işlevlerine göre sanatsal (yazınsal-izlenimsel) ve açıklayıcı betimleme olarak sı­nıflandırılabilir.

ÖRNEK METİN

Alacakaranlık içinde sivri, siyah bir kayanın belli be­lirsiz hayali gibi yükselen Şalgo Burcu uyanıktı. Va­kit vakit inlettiği trampet, boru seslerini akşamın ha­fif rüzgârı derin bir uğultu hâlinde her tarafa yayıyor. Kederli bağrışmalarıyla ölümü hatırlatan küfürbaz karga sürüleri, bulutlu havanın donuk hüznünü da­ha beter artırıyordu. Mor dağlar gittikçe koyulaşıyor, gittikçe kararıyordu. Yamaçlardaki dağınık gölgeler, kuşsuz ormanlar, hıçkıran dereler korkunç bir fırtı­nanın gürlemesini bekliyorlardı.

Sanatsal Betimleme

Edebî eserlerde okuru etkilemek, okuyanda es­tetik bir haz uyandırmak için yapılan betimle­melere izlenimsel (sanatsal) betimleme denir.

Açıklayıcı Betimleme

Okura bilgi vermek amacıyla yazılan betimle­medir. Konuyla ilgili genel ayrıntılar yansız ola­rak, fotoğraf gerçekliğinde verilir

Betimleyici Anlatımda Portre

• Betimleyici anlatımda kişilerin ruhsal ve fiziksel betimlemelerinin yapılmasına portre denir.
• Ruhsal portre: Kişilerin karakterlerini ve çeşit­li davranışlarını, yansıtan betimleme türüdür.
• Fiziksel Portre: Kişinin; boyu, kilosu, saçları, vücut yapısı, konuşma biçimi, giyim tarzı ve fi­ziksel özelliklerinin anlatıldığı betimlemedir.

Diyalog Yöntemi

• Diyalog yöntemi, hikâyelerde düşünce ve duygu­ları, kişileri konuşturarak belirtme yoludur.
• Etkili ve başarılı bir diyalog oluşturma, yazarın ya­pıtında kullandığı dile hâkim olmasına bağlıdır

ÖRNEK METİN

Beyaz tozluklu çocuk, yün eldivenli ellerini palto­sunun cebine sokarak küçük bir kese kağıdı çıkar­dı, içinden bir badem ezmesi alıp ağzına attı, bir tane de arkadaşına verdi. Ağzını şişirerek sordu:

– Derslere ne zaman çalışıyorsun?

–  Mektepten çıkınca… İki saat 1ilan çalışıyorum, dersleri yapıyorum.

Ondan sonra buraya geliyoruz. Hem gece zaten çalışamam ki. Gaz masrafı çok oluyor.

– Bizim öğretmeni gördün mü? Şimdi buradan geçti!

– O benim araba sattığımı biliyor!

İç Konuşma (İç Monolog)

• İç monolog (iç konuşma) tekniği, hikâye karakte­rinin kendi iç sesi ile baş başa kaldığı, bir bakıma hesaplaştığı tekniktir.

ÖRNEK METİN

Niçin geldim buraya niçin döndüm bu toprağa dört bir yanı suyla çevrili bu çorak adaya? Havasına da­yanamadığını İklimi sağlığıma zararlı ve her dönü­şümde pişmanlık duyduğum bu kara parçasına gel­dim niçin? Burada açtım gözlerimi. Burada kapa­yacağım. Dediğim için. Burda. Bu adada. Bu oda­nın bir köşesinde. Bahçe içindeki küçük evimde.