1. Okuduğunuz metinde geleneksel Türk tiyatrosuyla benzerlik ve farklılık gösteren yönlere örnekler veriniz.

Geleneksel Türk tiyatrosunda metin yoktur. İrticalen (doğaçlama ) olarak oynanır. Okuduğumuz metindeyse yazılı oyun vardır. Önceden replikler bellidir. Geleneksel Türk tiyatrosunda sahne ,dekor, kostüm yokken burada hepsi vardır. Benzerliklerse okuduğumuz metin de ortaoyunundan etkilenerek oradaki konunun aynısı alınarak yazılmıştır. Konu, karakterler bakımından benzerdir.

2. Okuduğunuz metindeki olay nedir?

Görücü usulüyle evlilik. Müştak Bey, Kumru Hanımı sever ve onunla evlenmek ister. İstemeye giderler fakat ona Kumru Hanım’ı değil yaşa büyük , çirkin ve evde kalmış ablasını verip nikah yaparlar. Duruma itiraz eder ve ortalık karışır. Durumu ise Müştak Bey’in arkadaşı Hikmet Bey mahalle imamına rüşvet vererek çözer.

3. Okuduğunuz metinden aşağıda verilen tiplerin özelliklerini yazınız.

Ebüllaklaka : Mahalle imamıdır, sinsi, rüşvetçidir. Her şeye karışan bir yapısı vardır.

Batak Ese : Mahalle bekçisidir. Her duyduğuna inanan saf tiptir.

Müştak Bey : Şair ve aşık bir tiptir.

Ziba Dudu : Çok konuşan kılavuz kadınlardan biridir. Ortalığı karıştıranlardan biridir.

4. Aşağıda verilen bilgilerin hangi tiyatro türüne ait olduğunu tabloda gösteriniz.

5. I. ……………………….: Bu bölüm Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirleriyle tanıdık çıktıkları tanışma

konuşmasıyla başlar. Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirinin sözlerini ters anlamaları bir gülmece oluşturur ki buna arzbar denir. Arzbardan sonra tekerleme başlar.

1. ……………………….: Oyunun asıl bölümüdür. Pişekâr zenne takımına bir ev bulur, onları eve

yerleştirir, sonra Kavuklu’nun iş araması ve Pişekâr’ın ona yardımcı olması anlatılır.

Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Muhavere – Fasıl

B) Mukaddime – Muhavere

C) Fasıl – Mukaddime

D) Mukaddime – Bitiş

E) Muhavere – Mukaddime

Metne Hazırlık

1. Ülkemizde deniz turizmi denince aklınıza nereler gelmektedir?

Ege ve Akdeniz bölgelerindeki il ve ilçelerimiz gelmektedir.

2. Aşağıda Halikarnas Balıkçısı ile ilgili metni okuyunuz ve düşüncelerinizi söyleyiniz.

Halikarnas Balıkçısı, ya da gerçek adıyla Cevat Şakir Kabaağaçlı, kitapları ve Bodrum sevgisi ile tanınır. Cevat Şakir Karaağaçlı Bodrum’u daha da güzelleştirmek ve el değmemiş doğasını korumak için çok çaba sarf etmiş birisidir.

Bodrum’un bir turizm merkezi olmasında, gelişmesinde Balıkçı’nın çok büyük katkıları vardır. Ege-Akdeniz kıyılarını, onun kadar edebiyata taşıyan, anlatan ve tasvir eden bir başka yazar daha yoktur.

Balıkçı’nın Bodrum’a katkıları yalnızca, onu yazın alanına taşımasıyla sınırlı değildir. Bodrum’a palmiye ağaçlarını ilk diken, yurt dışından getirttiği bitki tohumlarıyla, şehrin dört bir yanını güzelleştirir.

Nermin Yazıcı, Halikarnas Balıkçısında Tabiat

Bodrum sevdalısı olarak bilinen yazarımızdır. Buraya istemeyerek- sürgün olarak – gelse de zaman içerisinde Bodrum’a aşık olmuş ve buranın güzelliğini korumak için elinden geleni yapmış bir yazarımızdır. Yazılarında da Bodrum , deniz ve balıkçılar üzerinde durmuştur.

9. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
1 ve 2. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
TUNA’YI TAKDİM
Ne deniz tek başına güzel, ne kara. Uzun uzun denize çıkın, karayı özlersiniz, uzun uzun karada
kaim, denize hasret çektiniz. Tabiatın asıl güzelliği denizle karanın birleşmesinde: Yarımlar o zaman tamam oluyor.
Rusçuk’tan Viyana’ya kadar, gündüz ve gece, beş günlük bir seyahat. Tuna’nın bütün çağlarını
gördüm. Rusçuk’ta kemalini bulmuş olgun bir varlıktır. Belgrad’ dan sonra güçlü kuvvetli bir delikanlı.
Peşte’yi geçince genç, Viyana’yı aşınca körpe… Sade suda seyahat değil, önüne bir ömrün bütün devreleri serilidir.
Hep derler ki Tuna’da iniş seyahati çıkıştan daha güzelmiş. Hayır bu ondan iki defa daha iyi: Şimdiden maziye gidildiği için bir ve bu gidiş bir misli sürdüğü için iki: Güzellikte sürat kusurdur.
Nehirler mademki canlıdır, onların da bizler gibi bahtiyar ve bahtsızı var. Tuna kaç defa talihli:
Berzahları yenmek gibi çilesi yok, yatağına rahat rahat yerleşmiş. Çölde değil kavrulmuyor; fakir değil gelirli; çıplak
değil ağaçlı. Binlerle ve binlerle kilometre; hep kucaklanan maviyle kucaklayan yeşil: Hiçbir tablo kendine bu kadar uygun bir çerçeve bulmadı. Bir tarafta küpeşteden etrafı seyreden kız; diğer tarafta ufka yaslanan güneşten Tuna’ya serpilen ziya demetlerinin raksı; ve açık maviliğiyle enine boyuna uzayıp giden Tuna’nın suları… Hakkın var Rodin, bu dünyada bu üçünden daha güzel şey yok, dedim.
İsmail Habip Sevük
Tuna’dan Batı’ya
1. Okuduğunuz gezi yazısında Tuna Nehri ile ilgili nasıl benzetmeler yapılmaktadır?
Olgun bir varlığa, güçlü kuvvetli bir delikanlıya, körpeye benzetilmiştir.  
2. Okuduğunuz metinde bilginin mi, izlenimlerin mi ön planda olduğunu söyleyiniz.
İzlenimsel betimleme ön plandadır.
(İzlenimsel betimleme için buraya tıklayabilirsiniz) 

3. Evliya Çelebi’nin eserinin edebiyatımız ve kültürümüz açısından önemini değerlendiriniz.
Evliya Çelebi, yazmış olduğu 10 ciltlik Seyahatname isimli eseriyle edebiyat ve kültürümüz açısında öneli bir yere sahip olmuştur. 15.yüzyılda Osmanlı cografyasını baştan sona gezerek gezdiğin yerleri sosyolojisini, tarihini, gelenek, göreneklerini vb. özelliklerini anlatarak bizlere ışık tutmuştur.

Evliya Çelebi’nin hayatı ve eserleri hakkında daha fazla bilgi için buraya tıklayabilirsiniz.

4. Aşağıda verilen gezi yazar ve eserlerini doğru şekilde eşleştiriniz.

10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı BirYay Yayınları Kitap Cevapları Sayfa 274

5. Peşte’yi geçince genç, Viyana’yı aşınca körpe…
Bu cümlede kullanılan üç noktanın görevi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.
B) Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur.
C) Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur.
D) Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur.
E) Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur.

6. (I) Ne deniz tek başına güzel, ne kara… (II) Uzun uzun denize çıkın, karayı özlersiniz, uzun uzun karada kalın, denize hasret çekersiniz. (III) Tabiatın asıl güzelliği denizle karanın birleşmesindedir. (IV) Yarımlar o zaman tamam oluyor. (V) Rusçuk’tan Viyana’ya kadar gündüz ve gece, beş günlük bir seyahatle sürüyor.
Bu parçada numaralandırılmış cümlelerin hangisi yapı bakımından diğerlerinden faklıdır?
A) I      B) II     C) III     D) IV    E) V

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?
A) Tuna Nehri Dünya’daki en büyük nehirlerden biridir.
B) Tuna’nın kaynağı Almanya’daki Kara Ormanlar bölgesidir.
C) Tuna ile ilgili yazılmış bir çok türkü vardır.
D) Tuna ile Karadeniz’in birleştiği yer de birçok canlı yaşamaktadır.
E) Tuna üzerine Osmanlı tarafından birçok köprü yapılmıştır.

8. Yol kıyı boyunca uzanıyor: Gelibolu yarımadası, Kumkale, Seddülbahir gözümüzün önünde. Önümüz, arkamız, çevremiz tarih. Efsane ve tarihle yoğurulmuş bir toprağa basıyoruz. Hem garip değil mi, buranın çağdaş tarihi dört bin yıl önceki macerasına çok benziyor. Yunanistan’dan yüzlerce kral, gemileri, askerleri, silâhları ile gelip Troya kapılarına dayanmışlar, on yıl çarpışmışlar, savaşmışlar da, düşürememişler Priamos’un kalesini. Dört bin yıl kadar sonra İngilizler, Fransızlar koca orduları ve donanmalarıyla gene dayanmışlar Boğazlara, vurmuşlar, öldürmüşler, ama alamamışlar Türk toprağını.
Bu parçada ağır basan anlatım şekli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tartışma
B) Betimleme
C) Öyküleme
D) Açıklama
E) Karşılaştırma

9. (I) Bir yayınevi kurdu. (II) Onu da intihar edercesine yönetti. (III) Aralarında bazı ünlü yazarlarda bulunan birçok kişi incelemesi için ona kitaplarını getiriyorlardı. (IV) Bir hafta sonra da telif haklarını almak için uğruyorlardı. (V) Sanırım, basmayacağı kitaplar için de telif ücreti ödeyen tek yayımcı odur dünyada.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?
A) I      B) II     C) III    D) IV    E) V

3.Ünite

OKUMA ÇALIŞMALARI

Hazırlık

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-83)

Nazım Biçimi

Şiirin nazım birimi, ölçüsü ve uyak örgüsüne göre kazandığı biçimsel özelliklerin genel adıdır.

Nazım Türü

Bir şiirin işlediği konuya göre aldığı isimdir. Şiirin nazım biçimi belirlenirken şekline ait özellikler (nazım birimi, kafiye düzeni, ölçü vb.), nazım türü belirlenirken içerik (konu, tema vb.) esas alınır.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Yayla Dumanı adlı şiirin temasını belirleyiniz.

            Tabiat ,doğa

2. Şiirdeki betimlemeler resim sanatıyla nasıl ilişkilendirilebilir? Açıklayınız.

            Resimle gösterilen güzelliklerin kalem yazıya aktarılmasıdır betimleme. Betimleme yazarın dış dünyayı , iç özellikleri kaleme aldığı özelliktir. Aralarında doğrudan bir ilişki vardır.

3. Güzelin saçı ve gözleriyle yayla dumanı arasında nasıl bir ilişki kurulmuştur? Açıklayınız.

            Yayla dumanı her yere yayıldığında güzelin saçı ve gözlerine de girecektir. Aslında burada sevgiliyle kavuşmayı dile getirmiştir.

4. Son dörtlükte şairin yayla dumanının içinde kaybolma isteği ile duygu dünyası arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-84)

1. Etkinlik

a.Yukarıdaki nazım biçimlerini ait oldukları şiir geleneğine göre tabloya işaretleyiniz.

TABLODA İŞARETLENMİŞ DURUMDA.

b.Tespitlerinizden hareketle nazım biçimi ile şiir geleneği arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

            Edebiyatımızda 4 tane şiir geleneği vardır ki bunlarla şiirde kullanılan nazım biçimleri arasında doğrudan ilişki vardır. Divan şiir geleneği ile gazel , kaside gibi nazım şekilleri arasındaki ilişki bize şunu göstermektedir ki her gelenek kendine ait nazım şekilleriyle ortaya çıkar.(Edebiyatımızdaki 4 gelenek:  Destan geleneği – Divan geleneği – Halk şiir geleneği – Batı şiir geleneği  )

 Etkinlik

O gece ne kadar güzeldi mehtap

Gönülden fışkıran nağmeler gibi.

Ruhumu yıkayan bir seldi mehtap

En tatlı ilk ve son buseler gibi.

O gece o müthiş deniz durgundu,

Ömründe susmayan rüzgâr yorgundu,

En kara gönüller aya vurgundu

Leylâ’yı içinde bulan er gibi.

 Hüseyin Nihâl Atsız

 a.Yukarıdaki şiirin temasını belirleyiniz.

                Doğa sevgisi

b.Yukarıdaki şiirin nazım birimini belirleyiniz.

Nazım birimi DÖRTLÜK

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-85)

 Hazırlık

1. Aşağıdaki sözleri birbiriyle ilişkilendirerek açıklayınız.

 “Şiirde ilk dize Tanrı vergisi, gerisi alın teridir.” [Valery (Valeri)]

            Şiirde ilham yani doğuştan gelen yetenek önemlidir ama aynı zamanda öğrenilen bir durumdur. Önce ilham sonrası çalışma, çabalamadır.

“Şiir kelimelerle yazılır.” [Mallarmé (Malarme)]

            Şiir sözcüklerle oluşturulur.

“Bir şiir hiçbir dile tercüme edilemez hatta yazılmış göründüğü dile bile.” [Cocteau (Kokto)]

            Her şiir kendi içinde bir anlam derinliği vardır. Onu anlatmaya çalışmak, açıklamak o derinliği anlamaya yetmeyebilir.

2. Aşağıdaki şiiri düzyazıya çeviriniz. Elde ettiğiniz metnin şiir ile aynı etkiyi sağlayıp sağlamadığını değerlendiriniz.

Hoyrattır bu akşamüstüler daima.

Gün saltanatıyla gitti mi bir defa

Yalnızlığımızla doldurup her yeri

Bir renk çığlığı içinde bahçemizden,

Bir el çıkarmaya başlar bohçamızdan

Lavanta çiçeği kokan kederleri;

Hoyrattır bu akşamüstüler daima.

Dalga dalga hücum edip pişmanlıklar

Unutuşun o tunç kapısını zorlar

Ve ruh, atılan oklarla delik deşik;

İşte, doğduğun eski evdesin birden,

Yolunu gözlüyor lâmba ve merdiven,

Susmuş ninnilerle gıcırdıyor beşik

Ve cümle yitikler, mağluplar, mahzunlar…

Ahmet Muhip Dıranas, Olvido

Yukarıdaki şiiri düzyazıya aktarsak şiirdeki ahenk, estetik kaybolur. Her şiirin kendine ait bir yapısı vardır. Şiirin dili günlük hayattaki dilden farklıdır. İmgeli anlatımlar ve söz sanatlarıyla yüklü bir dili vardır. Bunu açıklamaya ya da düzyazıya çevirmek ondaki yapıyı bozar. Sıradanlaştırır.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-88)

 Durak: Hece ölçüsüyle yazılmış şiirlerde ölçü kalıpları içindeki durma yerleridir. Dizelerdeki duraklarda ahenk gereği kısa bir süre durulur. Duraklara dikkat edilmeksizin okunan şiir, beklenen etkiyi uyandırmaz. Her şiirin duraklı olması gibi bir zorunluluk yoktur. Durak; şiir okunurken belirlenir, ahenk gereği durulan yerler ayrılır, kelimeler bölünmez.

Şiirler ölçüye göre genellikle şu şekilde duraklara ayrılır:

4+3 (7’li), 4+4 (8’li), 5+3 (8’li); 4+4+3 (11’li), 6+5 (11’li); 7+7 (14’lü).

Örnek

Boşa aranırdım, / boşa dalardım

Açıldım engine / kıyına vardım

Canım pahasına / inci çıkardım

Bir sağlam ipliğe / dizemiyorum.

Behçet Kemal Çağlar

Aruz Ölçüsü: Dizelerdeki hecelerin açık (kısa) ve kapalı (uzun) oluşlarına dayanan ölçü türüdür. Ünlü ile biten heceler, açık olup (•) ile gösterilir. Ünsüzle veya uzun ünlüyle biten heceler ise kapalı olup (—) ile gösterilir. Son hece daima kapalı kabul edilir. Aruz ölçüsü, Arap edebiyatında doğmuş; oradan İran edebiyatına, İran edebiyatından da Türk edebiyatına geçmiştir. Divan, Servetifünun ve Fecriati şiirinde aruz ölçüsü kullanılmıştır. Tanzimat şiirinde ağırlıklı olarak kullanılan aruz, Cumhuriyet Dönemi’nde çok az sayıda örnekte karşımıza çıkmaktadır.

Örnek

 Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik

— — • / • — — • / • — — • / • — —

mef’ûlü / mefâîlü / mefâîlü / feûlün

NOT: Divan, Servetifünun ve Fecriati şiirinde aruz ölçüsü kullanılmıştır.

 Serbest Ölçü: Dizelerdeki hece sayılarının eşitliği, hecelerin açık-kapalı olması gibi kurallara bağlı kalınmayan ölçü çeşididir. Serbest ölçünün kullanıldığı şiirlerde ahenk; vurgu, tonlama, aliterasyon ve asonans gibi unsurlarla sağlanır.

Örnek

Yaşamak şakaya gelmez,

büyük bir ciddiyetle yaşayacaksın

bir sincap gibi meselâ,

yani, yaşamanın dışında ve ötesinde hiçbir şey beklemeden,

yani, bütün işin gücün yaşamak olacak.

(…)

 NOT: Serbest ölçünün kullanıldığı şiirlerde ahenk; vurgu, tonlama, aliterasyon ve asonans gibi unsurlarla sağlanır.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-92)

Metni Anlama ve Çözümleme

1. ”Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler”, “Yolumun zafer tâkı, gölgeden taş kemerler” dizelerindeki altı çizili kelimelerin anlamlarını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizin doğruluğunu sözlükten kontrol ediniz.

mil: Türlü işlerde kullanılmak için yapılan ince ve uzun metal çubuk

 ama: Görme engelli

takı: Kadınların ziynet eşyası, asım takım

kemerler: İki sütun veya ayağı birbirine üstten yarım çember, basık eğri, yonca yaprağı vb. biçimlerde bağlayan ve üzerine gelen duvar ağırlıklarını, iki yanındaki ayaklara bindiren tonoz bağlantı.

 2. Kaldırımlar adlı şiirin temasını belirleyiniz.

                Yalnızlık.

3.“Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi / Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır” dizeleriyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.

Yalnız veya evsiz insanların sığınabileceği tek yer vardır.O da kaldırımlardır. Yardıma muhtaç yalnız ve evsiz insanları kucaklayan saran kaldırımları somutlama yaparak anneye benzetmiştir.

4.Şiirdeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.

5. “Kaldırımlar”da şairin içinde bulunduğu dekor, neresi olduğu belirtilmeyen büyük bir şehrin sokaklarıdır.Şiir, şairi bu dekor ortasında gösteren bir mısra ile başlıyor:

 Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında.

Şairin hareket halinde olmasına rağmen, bir dehlizi andıran bu dar, karanlık ve kapalı dekor devam eder. Kaldırımlar ve sokak kelimelerinin sık sık tekrarlanmasıyla bu kasvetli mekân, bir musallat fikir, daha doğru bir deyişle, şairin hayatına şekil veren bir kader haline geliyor. Onun dünyası bu dar ve karanlık sokaklardan ve kaldırımlardan ibarettir.

Mehmet Kaplan, Şiir Tahlilleri 2

 Yukarıdaki metinde Mehmet Kaplan, Necip Fazıl Kısakürek’in Kaldırımlar şiiriyle ilgili görüşlerini dile getirmektedir. Metindeki görüşlerle kendi düşüncenizi karşılaştırınız.

Necip Fazıl Kısakürek, Kaldırımlar şiirinde yalnızlık temasını fazlasıyla yansıtır. Necip Fazıl’ın iç dünyası, görüşü, karamsar oluşu bu şiirde açıkça gözlenmektedir. Herkesin yolunda olan bir hayatı olduğunu ancak kendisinin yalnız ve sokaklarda tek başına yalnız yürüdüğünü, yalnızlığın yarattığı korkuyu ve ürkekliği iç dünyasında hissettiğini açıkça belirtir. Kaldırımlar, ona göre bir anne kadar şefkatli ve sıcaktır. Kaldırımlar ona arkadaş, dost olmuştur çünkü kendisi yalnız ve karamsar biridir. Kendini dinler, kendini arar ve bu halinden yer yer memnun görünür. Necip Fazıl Kaldırımlar şiirinde anlaşılır ve sade bir dil kullanmıştır.

 Etkinlik

Nasıl da çınlıyor kulaklarım,

Dağlar, ormanlar sürükleniyor sularla…

Coşkun Ertepınar

Yukarıdaki dizelerde asonansları ve aliterasyonları bulunuz.

Asonans: a, o sesleriyle asonas yapılmış.

Aliterasyon: l sesi ile de aliterasyon yapılmıştır.

Dizelerdeki asonans ve aliterasyonların şiire katkısını belirtiniz.

Asonans ve aliterasyonlar şiirde müzikaliteyi ve ahengi sağlayan önemli unsurdur.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-93)

2. Etkinlik

Yukarıdaki şiirlerin kafiyelerini bulunuz.

Yukarıdaki tabloda verilmiştir.

Şiirlerde kulanılan kafiyelerin türlerini kutucuklara yazınız.

Yukarıdaki tabloda verilmiştir.

3. Etkinlik

Ne sabahı göreyim, ne sabah görüneyim;

Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları!

Islak bir yorgan gibi, sımsıkı bürüneyim;

Örtün, üstüme örtün, serin karanlıkları.

 Yukarıdaki dizelerde ölçüyü ve durakları bulunuz.

Hece ölçüsüyle yazılmış olup 7+7=14 lü hecedir.

Ölçü ve durağın şiire katkısını ifade ediniz.

Ölçü ve durak da aynı asonans ve aliterasyon şiire ahenk veren şiirin müzikalitesini ortaya koyan en önemli parçalardan biridir.

4. Etkinlik

Ne arzum, ne emelim,

Yaralanmış bir elim,

Ben gurbette değilim,

Gurbet benim içimde!

Kemalettin Kamu

 Yukarıdaki dizelerdeki “el” sözcüğünü iki ayrı anlama (organ adı, yabancı) gelebilecek şekilde ayrı ayrı okuyunuz.

1. Okuyuşunuzdan hareketle doğru telaffuzun şiirin anlamına sağladığı katkıyı değerlendiriniz.

                Türkçede bazı sözcüklerin birden fazla anlama gelebilecek yan anlam , mecaz anlam ya da terim anlam şeklinde olabilir. Ya da bazı sözcükler sesteş olabilir. Bu durumda şairin bize düşündürmek istediği kavramı bulup şiirni ona göre değerlendirmeliyiz.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-94)

5. Etkinlik

1. Yukarıdaki şiirlerin ölçü türlerini tablo üzerine işaretleyiniz.
2. Kullanılan ölçü türlerinin şiirlere katkısını açıklayınız.

Ahengi sağlamak şiire belli bir düzen vermek için şiirlerde çeşitli ölçüler kullanılır. Yukarıda verilen şiirlerdeki ölçüler ahenk içindir.

 Etkinlik

KİLİM

(…)

Sakladığım baharlar nerde bu kilim için,

Nerde yıllarca önce, ben sana..

Ne yaptın baharları, baharsız çok çiğ, topraklarda…

Çok çiğ, çiçek –hiç yok– hani bu kilimde?

Hani beyaz, beyaz, beyaz… Beyazları ne yaptın?

Çok çiğ bu kızgın yaz, çiğ bu karakış!

Bâri biraz kışlarda… Çıplak, çok çiğ!

Çok çiğ bu çığlık, bu en bol renk: Kara! Ben sana

Hiç kara koyma demiştim, nerden düştü, çok çiğ

(…)

Çok çiğ kesik öksürük, çiğ çatlak çağıltı.

(…)

Behçet Necatigil

 Yukarıdaki şiiri bir arkadaşınıza yüksek sesle okutunuz.

Şiirdeki “ç” seslerinin telaffuzunun şiirin içeriğini yansıtmadaki rolünü tartışınız.

Aliterasyon olarak karşımıza çıkar. Şair diğer ölçüleri kullanmayıp serbest ölçüyü kullanmayı tercih etmiştir. Diğer ölçülerde kendiliğinden bir müzikalite ve ahenk varken serbest ölçüde bunları sağlaması için ya ses tekrarları ya da kelime tekrarlarıyla bu işi yapması lazım.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-95)

7. Etkinlik

GEMİCİLER

Biz dalgalar, fırtınalar kahramanı yiğitleriz.

Ufuklardan ufuklara haber sorar, gezeriz.

Güneşlerde uyuklayan yamaçları,

Kalbi durgun tarlaları bıraktık.

Gölge veren ağaçları

Sevmiyoruz biz artık.

Sevgilimiz,

Ey deniz!

İşte biz:

Nihayetsiz

Mavilikler yolcusu!

Ruhumuzun kardeşidir

Güneşlerde parlayan bu yeşil su.

Bayrağımız yeşil sular ateşidir.

Biz bayrağın fedaisi sayısız Türk genciyiz.

Biz hilale şan arayan korku bilmez gemiciyiz.

Ey vatandan müjdelerle bize kadar gelen rüzgâr!

O sarışın sahillerde kara gözlü genç kızlar,

Yaz gecesi mehtap ile konuşurken,

Doğru söyle, sordular mı bizleri?..

Nasıl cevap verdi gökten

Gemimizin rehberi,

O vefakâr

Yıldızlar?..

Poyraz var;

Yelken dolar.

Gemi sanki kanatlı!

Enginlerde pembe güneş

Gülümserken bu yolculuk ne tatlı!

Çal sazını kalenderce yiğit kardeş!

Nağmelerin yorulmayan dalgalardan bahtiyar.

Gönderelim bu ahengi o sevgili yurda kadar…

Enis Behiç Koryürek

1. Yukarıdaki şiirin ahenk ve şekil özelliklerini belirleyiniz.

• Ölçü: Serbest  ölçü
• Uyak düzeni: Belirli bir düzeni yoktur ama bazı dizelerde ikişerli düşünüldüğünde aa,bb,cc şeklinde bir yapısı da vardır.
• Kafiyeleri vardır. Mesela ilk iki dize –eriz zengin kafiye olarak karşımıza çıkar.
• Nazım birimi: Bent
• Şiirde aynı zamanda içerik ile şekil bir tutulmaya çalışılmıştır. Yorumlayacak olursak şiirin ismi Gemiciler iken aynı zaman dizelerin sıralanışı bir dalgaları göstermektedir. Bu bir ahenk sağlama çabasıdır.

 Bu şiirde dizelerin uzunluğu kısalığı aracılığı ile içeriğin görsel olarak şiirin şekline nasıl yansıtıldığını açıklayınız.

Şiirin ismi Gemiciler iken aynı zaman dizelerin sıralanışı bir dalgaları göstermektedir. Bu bir ahenk sağlama çabasıdır.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-96)

8. Etkinlik

1. Yukarıdaki şiirlerin kafiye örgüsünü tespit ederek tablodaki uygun yerlere örnekteki gibi yazınız.

Yukarıdaki tabloda verilmiştir.

1. Kafiye örgüsünün şiire katkısını yukarıdaki örneklerden hareketle ifade ediniz.

Kafiye örgüsü de diğer ahenk çeşitleri gibi şiire estetik, ahenk ve müzikalite verir.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-97)

Hazırlık

Aşağıdaki dizeler sizde ne gibi çağrışımlar yapmaktadır? Açıklayınız.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-100)

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Akıncı adlı şiirde çocuklar gibi şen olanlar kimlerdir, mutluluklarının sebebi nedir? Açıklayınız.

Türk milletin askeridir. Şen olmaları  savaşta çok güçlü bir orduyu yenmeleridir.

2. Şiirdeki olağanüstü ögeleri belirleyerek bunların anlatıma katkısını belirtiniz.

Bir gün dolu dizgin boşanan atlarımızla

Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla… dizelerinde olağanüstülük vardır. Bu mübalağa ile şiire güç katmak istenmiştir. Bazen önemli olaylar abartılarak önemine dikkat çekilir. Özellikle de şiirlerde mübalağa sanatı çokça yapılır ki okuyan olayın önemini anlasın.

3. Dördüncü beyitte “dolu dizgin boşanan atlar” ifadesiyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.

Atların düşman üzerine çok hızlı ve aralıksız gittiğini ifade eder.

4. Şiirde nasıl bir savaş ortamı tasvir edilmiştir? Açıklayınız.

            Şiirde çok güçlü ve modern bir orduya karşı daha az sayıdaki bir ordunun galip gelmesi anlatılıyor. Burada özellikle Türk askerinin inancı ve azmini tasvir eder. Çok hızlı bir şekilde düşmanın üzerine gittiğini şehit olsa da hayatta kalsa da zaferi kazandığını ifade eder.

5. Akıncı adlı şiirdeki millî ve manevi değerleri belirleyiniz.

            Şiirde vatan sevgisi, vatan için savaşmak ve onu korumak, şehadet gibi duygular dile getirilmiştir.Yazar okuyucuda tarih bilinci oluşturmaya çalışmaktadır.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-101)

Hazırlık

Aşağıdaki metinlerin konularını belirleyiniz.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-104)

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Kızılırmak Kıyıları adlı şiirin temasını belirtiniz.

 Unutulmuş, yalnız başına kaderine bırakılmış ANADOLU diyebiliriz.

2. “Çağlayan ne, / Akan kim, / Kızılırmak değil.” dizelerinde “çağlayan ne”, “akan kim” sözüyle şairin neleri ifade ettiğini belirtiniz.

Oralarda bir yaşam var. Akıyor , çağlıyor belki ama sadece Kızılırmak değil. Anadolu olduğunu belirtiyor.

3. Parça parça yarılmış öküz ardında,

Parmağı üç pare, tırnağı ak değil.

Utanır elin ayağın,

Korkarsın yakından görsen,

Eli el değil, ayağı ayak değil.

Bu bentte şair, Anadolu insanını nasıl betimlemiştir? Açıklayınız.

Anadolu insanının çalışmaktan yorulmuş, bitmiş bir halde olduğunu betimlemiş. Özellikle de yakından görse korkarsın diyerek de Anadolu insanın çalışmaktan ve yokluktan kötü durumda olduğu ifade etmek istemiştir.

4. Şiirin son bendinde “Geçmiş zamanlar geleceklerden parlak değil.” dizesiyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.

            Bu şekilde ifade ederek dün nasıl kötü şekildeyse yarının ondan çok farklı olmayacağını kaderinin aynı olacağını izah etmeye çalışıyor.

5. Kızılırmak Kıyıları adlı şiirde anlatılan Anadolu ile bugünkü Anadolu’yu kendi hayatınız ve çevrenizden hareketle karşılaştırıp sosyal ve kültürel bakımdan değerlendiriniz.

            Bu soru sizinle alakalı.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-105)

Hazırlık

Aşağıdaki metinlerin dil ve anlatım yönünden farklarını belirleyiniz.

Hazırlık

Aşağıdaki metinlerin dil ve anlatım yönünden farklarını belirleyiniz.

Uçun Kuşlar

Uçun kuşlar, uçun doğduğum yere;

Şimdi dağlarında mor sünbül vardır.

Ormanlar koynunda bir serin dere,

Dikenler içinde sarı gül vardır.

O çay ağır akar, yorgun mu bilmem?

Meh-tâbı hasta mı, solgun mu bilmem?

Yaslı gelin gibi mahzûn mu bilmem?

Yüce dağ başında siyâh tül vardır.

Orda geçti, benim güzel günlerim;

O demleri anıp bu gün inlerim.

Destân-ı ömrümü okur dinlerim,

İçimde oralı bir bülbül vardır.

Uçun kuşlar, uçun burda vefâ yok;

Öyle akarsular, öyle hava yok;

Feryâdıma karşı aks-i sedâ yok;

Bu yangın yerinde soğuk kül vardır.

Hey Rızâ, kederin başından aşkın,

Bitip tükenmiyor elem-i aşkın,

Sende -deryâ gibi- dâimâ taşkın,

Dâimâ çalkanır bir gönül vardır.

Rıza Tevfik Bölükbaşı

Batılı dil âlimleri, filologlar yazılı veya sözlü kültür eserlerini incelerken, bir arkeolog gibi hareket ederler. Bir nevi “dil arkeolojisi” yaparlar. İlkin inceledikleri metnin tarihini tespite çalışırlar. Zira, her metin dil tarihinin bir kesitini verir. O kesitte, o anda bulunan ve o ana kadar dile girmiş olan her kelimenin, yerli, yabancı ayırmaksızın yazılışı, söylenişi, mânası dikkatle tespit edilir. Zira en küçük bir işaret, bir ses değişmesi, o kelime hatta bütün metnin mânasını değiştirebilir. Eğer Sümerce bir metinde Tanrı ve at kelimeleri Türkçe Tanrı ve at mânalarına geliyorsa, bu, bütün insanlık tarihine yeni bir gözle bakmayı gerektirir. Bundan dolayı dil âlimleri, filologlar eski metinleri incelerken kılı kırk yararlar. Kelimelerin menşeleri, onları dil ve kültür tarihi bakımından ilgilendirir. Göktürk harfleriyle yazılmış bir mezar taşında görülen Çince, Hintçe bir kelime, dil ve kültür tarihi bakımından önemli bir mâna taşır. Türklere ait eski metinlerde sade, Türkçe kelimelere önem vererek, yabancıları bir kenara atmak, hem kültür kavramına hem de ilmî düşünceye aykırıdır. Dili bir milletin medeniyet tarihinin aynası olarak inceleyenler, onda pek çok şey görürler.

Mehmet Kaplan, Dil ve Kültür

•  1.metin estetik zevk için yazılırken 2.metin bilgi vermek amacıyla yazılmıştır.
• 1.metin şiirken 2.metin makale olarak yazılmıştır.
• 1.metin sanatsal,imgeli yazılır 2. metin gerçek anlamlı kelimelerle yazılmıştır.
• 1.metinde ahenk unsurlar varken 2.metinde böyle bir durum söz konusu değildir.
• 1. metin hayal dünyasından koparak gelirken 2.metin gerçeğin ta kendisidir.
• 1.metin okuyucuya göre anlamı değişirken 2.metin herkes tarafından aynı şekilde anlaşılır.
• 1.metin edebi metinken 2. metin öğretici metindir.
• 1.metin kendine ait bir dili varken yani şiir dili hakimken 2.metin günlük standard  dile yakındır.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-110)

Metni Anlama ve Çözümleme

1. “Bütün işin gücün yaşamak olacak.” sözüyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.

Hayatı yaşamak için çalışacaksın mücadele edeceksin. Önünde kolaylık da olacak zorluk da. Zorluklar çıktığında mücadeleyi elden bırakmayacaksın. Yaşama dört elle sarılacaksın.

2. Yaşamaya Dair adlı şiirde dikilmesi istenen ağaç olarak niçin “zeytin” seçilmiştir? Açıklayınız.

Tarihin ilk ağacı olan zeytin ağacı ölümsüzdür ve bütün ağaçların kralıdır.Antik Yunan’da kutsal bir aileden gelmiş olmanın en önemli işaretidir zeytin ağacının altında doğmuş olmak.Tanrı RA’nın aydınlanma simgesi,tanrıça İSİS’in meyvesi,bereket ve barışı temsil eden tanrıça Athena’nın insanlığa armağanıdır zeytin.Bütün kutsal kitaplarda adı geçen 5 meyveden biridir.Aklın,zaferin,barışın,saflık ve sadeliğin sembolü,şiirlerin ise en güzel misafiridir..

3. Şiirde ölümsüzlüğe ulaşmanın yolu olarak gösterilen nedir? Açıklayınız.

Bir zeytin ağacı dikmek, başkası için mücadele etmek, başkası ölmek…

4. Şiirde söyleyici ile hitap edilen kişi arasındaki ilişkiyi belirleyiniz.

Nazım Hikmet , Toplumcu Gerçekçi şiirinin edebiyatımızdaki öncüsüdür. Toplumcu Gerçekçi şiirde de üslup  hitabet havasında geçer. Karşısındaki kitleleri harekete geçirme amaçlandığı için bu tarz üslup seçilmiştir.

5. Yaşamaya Dair adlı şiirin temasını belirleyiniz.

Ölümsüzlük…

6. Yaşamaya Dair adlı şiirdeki evrensel değerleri belirleyiniz.

Yaşamak , ölümsüzlük, ölüm, inanç…

 Etkinlik

Yaşamaya Dair adlı şiirdeki ahenk unsurlarını belirleyiniz.

• Ölçü: Serbest Nazım
• Nazım Birimi : Bent
• Uyak Örgüsü : Yok
• Kafiye: Yok
• Redif: Yok
• Nazım Şekli : Yok
• Asonans: a ve e sesleri
• Aliterasyon: m,k, n,y gibi sesler.

Yaşamaya Dair adlı şiirdeki imgeleri ve söz sanatlarını belirleyiniz.

• Ölümsüzlüğü temsil ettiği için zeytin imgesi kullanılmış.
• Benzetme: Bir sincap gibi mesela
• Tekrir: “Hem de “ 3 defa tekrarlanmış.
• yani sözcüğü sürekli tekrarlanmış.

 Etkinlik

 Yukarıdaki tabloda verilen şiirlerin konularını belirleyiniz.

YUKARIDA TABLODA YAZILMIŞTIR.

Bu belirlemelerden hareketle şiirlerin türlerini tablodaki ilgili yerlere işaretleyiniz.

YUKARIDA TABLODA YAZILMIŞTIR.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-111)

3. Etkinlik

Yukarıdaki şiirlerde bulunan edebî sanatları ve bu sanatların nasıl yapıldığını ilgili yerlere yazınız.

Edebî sanatların şiire katkısını bu örneklerden hareketle açıklayınız.

                Edebi sanatlar da imge olarak kullanılır. Zihinde tasarlanan ve gerçekleşmesi özlenen şey, düş, hayal, hülya.. Bu tanım imgenin tanımıdır. Bunu bazen söz sanatlarıyla yaparız. Bu da şiire katkı açısından çok önemli olduğunu gösterir. Çünkü şiirde düz anlatım olmaz , tercih edilmez. estetik kaygı olmalıdır. Bu da söz sanatlarıyla olur. Mesela ;

Kurban olam, kurban olam
Beşikte yatan kuzuya

 derken sıradan bir anlatım varsa beşikten yatan kuzuyla bebek ifade edilmiş olup istiare yapılmış. Dolayısıyla burada imge oluşturulmuş. Yani şiirde imge önemli. Bu imgeler de söz sanatlarıyla olur.

 Etkinlik

Beni içerine aldın ağ gibi,

Doldun gözlerime bir rüya gibi;

Ben de güneş gibi, yüce dağ gibi

İçinde kaybolsam yayla dumanı!

 Yukarıdaki dörtlükte geçen teşbihleri bulunuz.

Benzeyen:Ben

Benzetilen: Ağ

Benzetmen Edatı: gibi

Benzetme Yönü: içeriden alman.

Benzeyen:Ben

Benzetilen: Rüya

Benzetmen Edatı: gibi

Benzetme Yönü: Gözlere  dolma yönüyle

Benzeyen:Ben

Benzetilen: Güneş

Benzetmen Edatı: gibi

Benzetme Yönü: İçinde Kaybolmak yönüyle

Benzeyen:Ben

Benzetilen: Yüce Dağ

Benzetmen Edatı: gibi

Benzetme Yönü: İçinde Kaybolmak yönüyle

1. Bulduğunuz teşbihlerin öğelerini tabloya yazınız.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-112)

5. Etkinlik

Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?

Benim mi Allahım bu çizgili yüz?

Bin gemle bağlanan yağız at şâha kalkıyor,

Gittikçe yükselen başı Allah’a kalkıyor!

yahut, kocaman gözlüklerin,

beyaz gömleğinle bir laboratuvarda

insanlar için ölebileceksin,

İçimde damla damla bir korku birikiyor;

Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler…

Üstüme camlarını, hep simsiyah, dikiyor;

Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler.

Öyle dalmış ki yüzyıllar süren uykusuna,

Uyandırmazsan,

Uyanacak değil.

Yukarıdaki dizelerde yer alan imgeleri bularak tabloya yazınız.

AŞAĞIDA TABLODA VERİLMİŞTİR.

Bu imgelerin sizde çağrıştırdığı anlamları karşılarına yazınız.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-113)

ELSA’NIN GÖZLERİ

Öyle derin ki gözlerin içmeye eğildim de

Bütün güneşleri pırıl pırıl orada gördüm

Orada bütün ümitsizleri bekleyen ölüm

Öyle derin ki her şeyi unuttum içlerinde

Uçsuz bir denizdir bulanır kuş gölgelerinde

Sonra birden güneş çıkar o bulanıklık geçer

Yaz meleklerinin eteklerinden bulutlar biçer

Göklerin en mavisi buğdaylar üzerinde

Karanlık bulutları boşuna dağıtır rüzgâr

Göklerden aydındır gözlerin bir yaş belirince

Camın kırılan yerindeki maviliğini de

Yağmur sonu semalarını da kıskandırırlar.

……………………………

Ben bu radiumu bir pekbilent taşından çıkardım

Benim de yandı parmaklarım memnu ateşinde

Bulup yeniden kaybettiğim cennet ülke

Gözlerin Peru’mdur benim Golkond’um, Hindistan’ım

Kâinat paramparça oldu bir akşam üzeri

Her kurtulan ateş yaktı üstünde bir kayanın

Gördüm denizin üzerinde parlarken Elsa’nın

Gözleri Elsa’nın gözleri Elsa’nın gözleri.

Louis Aragon, Aşk Şiirleri, Türkçesi: Orhan Veli, Yayıma Hazırlayan: Fahri Özdemir

 Elsa’nın Gözleri adlı şiiri Yayla Dumanı, Kaldırımlar, Kızılırmak Kıyıları, Yaşamaya Dair adlı metinlerle tür, biçim, üslup ve içerik açısından karşılaştırınız.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-114)

Dil Bilgisi

Gümüş bir dumanla kapandı her yer;

Yer ve gök bu akşam yayla dumanı;

Sürüler, çimenler, sarı çiçekler,

Beyaz kar, yeşil çam yayla dumanı!

Yukarıdaki dörtlükte renkli olarak belirtilmiş kelimeleri çıkararak dörtlüğü okuyunuz, aynı etkiyi hissettiniz mi? Bu çalışmadan hareketle bu kelimelerin türünü ve işlevini belirleyiniz.

Aynı sahip olmaz. Şiir estetiğini yitirir. Çünkü bunlar sıfat olarak kullanılan sözcüklerdir.

2. Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık;

Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar.

İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık;

Biri benim, biri de serseri kaldırımlar.

İçimde damla damla bir korku birikiyor;

Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler…

Üstüme camlarını, hep simsiyah, dikiyor;

Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler.

Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;

Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.

Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi;

Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.

1. Şiirde geçen sıfatları bulup bu sıfatların türünü belirtiniz.

Şiirde geçen sıfat-fiilleri bularak sıfat-fiil eklerini gösteriniz.

Gözüne mil çekil (miş) bir âmâ gibi evler.
Kaldırımlar, içimde kıvrıl (an) bir lisandır.

 Bulduğunuz sıfatların metindeki işlevlerini belirleyiniz.

                Sıfatlar, metinlerde önemlidir. Özellikler varlıkların sayıları,renkleri, durumları,biçimleri ve belirli olup olmadıkları sıfatlarla ifade edilir. Genellikle de betimleme yapılacağı zaman sıfat tamlaması tercih edilir. Şiirde de betimleme ve imgesel anlamlar çok için sıfatların olması kaçınılmazdır.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-115)

3.

Kardaş, senin dediklerin yok,

Virgül: Seslenmeler de kullanılır.

Virgül : yok, değil gibi ifadelerden sonra kullanılır.

 Halay çekilen toprak bu toprak değil.

Nokta: Bitmiş cümlelerde bulunur.

 Çık hele Anadolu’ya,

Tırnak İşareti: Özel isimlere gelen çekimleri ayırmada kullanılır.

 Kamyonlarla gel, kağnılarla gel gayrı,

Virgül: Sıralı cümleleri ayırmadan kullanılır.

 O kadar uzak değil.

Nokta: Bitmiş cümlelerde bulunur.

Yukarıdaki parçadan hareketle noktalama işaretlerinin kullanılma amaçlarını belirleyiniz.

4. Tak , tak, ayak sesimi aç köpekler işitsin;

Yolumun zafer tâkı, gölgeden taş kemerler.

Hâlâ o kızıl hâtıra titrer gözümüzde!

 Yukarıda farklı şiirlerden alınmış dizelerdeki altı çizili kelimelerde düzeltme işareti neden kullanılmıştır?Açıklayınız.

 Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine konur. hala>hâlâ       milli>mîllî

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-117)

1. Bu şiirin ezberlenmesini kolaylaştıran unsurlar nelerdir? Şiirden örnekleyiniz.

 Şiirin ahenk unsurları: Ölçüsü, nazım birimleri, nazım şekilleri, uyakları, uyak örgüleri, redifleri, asonans ve aliterasyonları … dır.

2. Şiirdeki “Hayata beraber başladığımız / Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir” ve “Gökyüzünün başka rengi de varmış! / Geç fark ettim taşın sert olduğunu.” dizelerinde anlatılmak istenenle ilgili neler söylenebilir?

Dostlarla yolların ayrılması sevdiği dostların arkadaşların ya da yaşıtlarının ölmesi kendisini kalması

Geç fark etmek ve taşsın sert olduğunu anlamak kelime gruplarıyla da ölümün farkına geç varılması kastediliyor.

3. Otuz Beş Yaş adlı şiirde söyleyicinin özellikleri ile ilgili neler söylenebilir?

Ölümden korkan , yaşadıkları bazı şeylerin farkına geç varan ve bazı şeylerden nedamet duyan biri diyebiliriz.

4. Otuz Beş Yaş şiirinin ismi ile dize sayısı arasında nasıl bir ilgi kurulabilir? Açıklayınız.

                Otuz Beş Yaş şiiri özellikle 35 dizeden oluşturulmuştur.

5. Otuz Beş Yaş adlı şiirdeki sıfatları bularak bunların türünü ve metindeki işlevlerini belirleyiniz.

6. Cahit Sıtkı Tarancı, Fransa’da öğrenciyken Fransa’nın Alman orduları tarafından işgaline tanık olmuş, Fransa’dan Cenevre’ye geçmek için tehlikeli bir yolculuğa çıkmıştır. Bu yolculuk esnasında bombalanan şehirleri, ölen insanları görmüş, ölüm korkusu benliğine yerleşmiştir.

Yukarıdaki bilgilerden yararlanarak Otuz Beş Yaş şiiri ile şairin hayatı arasında nasıl bir ilişki kurulabilir? Açıklayınız.

Cahit Sıtkı Tarancı’nın yukarıda anlatılan olayla hayatı ve eserleri arasında ilişki vardır. Çünkü yaşadığı ölüm ve ölüm korkusu eserlerine sürekli yer etmiştir. Ölmek ya da yaşama sevinci onun eserlerinde çokça işlediği konudur.

7. Aşağıdaki şiirlerin konularına göre türlerini nedenleri ile birlikte belirtiniz.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-118)

8. Karanlıklar dağılırken sükûn ürperdi.

Her vagonda coştu yanık yanık türküler.

Masum yüzlü nefercikler bakıp gülerdi

Ellerinde, parıldayan keskin süngüler!

Al mendiller sallanarak her pencereden

Tiren kalktı yavaş yavaş bir gelin gibi.

Yeşil kırlar arasından akıp giderken

Ağaçların helecanla çırpındı kalbi!

Yusuf Ziya Ortaç, Yabancı Ellerde

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri şiirden hareketle uygun ifadelerle doldurunuz.

Şiirde DÖRTLÜK nazım birimi kullanılmıştır.

Şiir HECE ölçüsüyle yazılmıştır.

Şiirde ÇAPRAZ kafiye düzeni kullanılmıştır.

ç. Şiirde KİŞİLEŞTİRME ve BENZETME söz sanatlarına başvurulmuştur.

9. Hasan, halkın zevk ve anlayışını sade bir dille, hece ölçüsüyle yansıtan şiirleri beğendiğini söylemektedir. Buna göre Hasan’ın aşağıdaki şiirlerden hangisini beğendiği söylenemez?

A) Beni kıya kıya bakan

Kor muyum seni kor muyum

Bakışı ciğerim yakan

Kor muyum seni kor muyum

Usûli

B) Karşıdan gelen piyade

Bizim iller yerinde mi

Etekleri çimen olmuş

Karlı dağlar yerinde mi

Köroğlu

C) Havada şâhine benzer

Meryem’in saçına benzer

Gökte güvercine benzer

Yavru kaşların gözlerin

Kerem

D) Pervane kılıcın almış destine

Siyah mendil bağlar kaşın üstüne

Yiğit olan kıymaz sadık dostuna

Seni sevdiğine vermeli gelin

Pervane

E) Tıfl-ı nâzım cümle gördüm diyü aldatma beni

Görmedin bir hoşça sen dahi ol dil-cû gülşeni

Serv-i nâzım gel Nedîm-i zâr gezdirsin seni

Seyr-i Sa’d-âbâd-ı sen bir kerre ıyd olsun da gör

Nedim

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-119)

10. Her gün aynı manzara sıkıyor bizi niçin?

Önünde yapayalnız dursan bile şimdilik,

Cevdet Kudret Solok, Seyahat

Yukarıdaki dizelerle

I.için seni çekecek

II.yollar seni bir sabah

III. saracak iplik iplik,

IV. bir gün seyahat için.

bu parçalar kullanılarak sarmal uyak düzeni oluşturulmak istense son iki dizenin sıralanışı aşağıdakilerden hangisi olur?

A) I-IV ve II-III

B) II-III ve I-IV

C) III-I ve II-IV

D) III-I ve IV-II

E) IV-I ve II–III

11. Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle!

Bir yaz günü geçtik Tuna’dan kaafilelerle…

Şimşek gibi bir semte atıldık yedi koldan,

Şimşek gibi Türk atlarının geçtiği yoldan.

Yukarıdaki dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Niteleme sıfatı kullanılmıştır.

B) Belgisiz sıfat kullanılmıştır.

C) Sayı sıfatı kullanılmıştır.

D) Bir ismi birden fazla sıfat nitelemiştir.

E) İşaret sıfatı kullanılmıştır.

12.

 I. Alıntılarda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur. (Üç Nokta)

II. Tarihlerde gün, ay, yılı gösteren sayıları ayırmak için konur. (Nokta)

III. Tırnak içinde olmayan aktarma cümlelerinden sonra konur. (Virgül)

IV. Tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü, ibareyi belirtmek için kullanılır. (Yay Ayraç)

V.Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur. (Kesme İşareti)

Yukarıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde verilen noktalama işaretiyle uyuşmamaktadır?

A) I.        B) II.       C) III.     D) IV. E) V.

9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları  (Sayfa-120)

13. “Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.” dizesinde şair “ben” sözünü kullanarak hangi edebî sanattan yararlanmıştır?

A) Kişileştirme  B) Benzetme  C) İstiare  D) Mecazımürsel E) İntak

14. Aşağıda verilen tanılayıcı dallanmış ağaçtaki bilgilerden bazısı doğru, bazısı yanlıştır. İlk ifadeden başlayıp, cevap oklarını takip ederek doğru çıkışa ulaşınız.

• Hece ölçüsü Türklerin millî ölçüsüdür. (D)
• “Ağır bir aydınlık, bildiğin şafak değil.” dizesinde sayı sıfatı  kullanılmıştır.(Y)
• Şiirin nazım türünü konusu belirler. (D)

 3 NOLU ÇIKIŞ

 İsterseniz diğerlerini cevaplayalım.

•  Kır ve doğa güzelliklerini konu edinen şiirlere pastoral şiir denir. (D)
• İkiden fazla dizeden oluşan nazım birimine beyit denir. (D)
• Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar. (D)
• Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde soru işareti kullanılır. (Y)