Anlamı pekiştirmek, anlatımı etkili kılmak amacıyla iki sözcüğün biçimce ve anlamca oluşturduğu söz öbeklerine ikileme denir.

İkilemelerin kuruluşu

1)   İkizleme (aynı sözcüğün tekrarlanması)

a)    Anlamlı sözcüğün tekrarlanması

·         Bizleri teker teker tahtaya kaldırdı.

·         Uzun uzun düşündü, kararını verdi.

·         Kısa kısa örneklerle konuyu anlattı.

b)    Yansıma (ses taklidi) sözcüklerin tekrarlanmasıyla yapılan ikilemeler.

·         Sular, gürül gürül akarak denize ulaşıyor.

·         Olgun armutlar patır patır yere düşüyor.

·         Çıtır çıtır simitler, diye bağırıyor.

2)    Eş  ve yakın  anlamlı  sözcüklerle  kurulan ikilemeler.

·         Bıkmak usanmak bilmedi, yıllarca çalıştı.

·         sıkıntılı günlerinde eş dost onu hiç yalnız bırak­madı.

·         Ahmet’ten bugünlerde ses seda çıkmıyor.

·         Kılık kıyafeti düzgün bir insandı.

·         Nasıl böyle dertsiz tasasız olabiliyorsunuz.

·         Onları görünce sevincinden deli divane oldu.

·         Derme çatma bir evde oturuyorlardı.

3)    Karşıt anlamlı sözcüklerle kurulan ikilemeler.

·         Sizlerle iyi kötü günlerimiz oldu.

·         Büyük küçük herkes okumalı.

·         Bu sınavı er geç kazanacağım.

·         Dost düşman bilmeli ki, bu vatan bölünmez.

4)   Bir sözcüğü anlamlı, bir sözcüğü anlamsız ikilemeler.

·         Bu eski püskü şeylerle yıllarca idare etti.

·         Yırtık pırtık bir sofra bezini yere serdiler.

·         Çarpık çurpuk bacaklarıyla koşuyor.

·         Eğri büğrü çizgilerle bizlere bir şey anlatıyor.

·         Para mara istemem yeter ki yanımdan git.

5)    Her iki sözcüğü de anlamsız ikilemeler.

·         Böyle abur cubur yemekten zevk alıyor.

·         Abuk sabuk konuşmalarına tanıklık ettik.

·         Pazardan ıvır zıvır şeyler aldık.

·         Şapur şupur, nasıl şey böyle!

6)   İkilemeler ad durum eki ile de oluşabilir.

·         Kana kan, dişe diş isterim.

·         Ayda yılda bir eğlenme fırsatı buluyoruz.

7)   İyelik eki alarak oluşan ikilemeler.

·         Kolu kanadı kırık Onun soyu sopu bellidir.

8)   Kimi ikilemelerin arasına başka sözcükler değişebilir.

·         Tuzlu mu tuzlu bir yemek yedik.

·         Düğünde coştu ha coştu.

·         Kadıncağız acısından bağırdı da bağırdı.