En az iki ismin değişik ilgilerle birbirini tamamlayarak oluşturduğu sözcük gruplarıdır. İsim tamlamalarında birinci sözcüğe “tamlayan”, ikinci sözcüğe “tamlanan” denir. Tamlayanın aldığı ek, “tamlayan eki”, tamlananın aldığı ek ise “tamlanan eki”dir.

Tamlayan Eki: Sözcükler arasında tamlama yoluyla ilgi kuran eklerdir.

“-in, -in, -un, -ün, -nın, -nin, -nun, -nün”

Tamlanan Eki: İsimlere gelerek aitlik anlamı veren iyelik ekleridir.

“-ı, -i, -u, -ü, -sı, -si, -su, -sü -m, -n, -miz, -niz, -leri”

bahçe__________duvar-ı

isim                                 isim

(tamlayan)                  (tamlanan)

bahçe-nin______duvar-ı

isim                              isim

(tamlayan)               (tamlanan)

Yukarıdaki örneklerde, “bahçe” ve “duvar” arasında aitlik ilgisi kurulmuş; il­kinde sadece tamlanan eki kullanılarak, ikincisinde hem tamlayan eki hem tamlanan eki kullanılarak isim tamlamaları oluşturulmuştur.

İsim tamlamaları oluşturulmalarına göre dört başlıkta incelenebilir;

1)  Belirtili İsim Tamlaması:

Tamlayanın ve tamlananın ek (tamlama ekleri) aldığı ad tamlamalarıdır. Bu tamlamada belirtili, sınırlı, kesin ve belli bir kav­ram bağlantısı vardır. Bu tür tamlamada tamlayan -ın/in, tamlanan 3. kişi iyelik ekini alır.

Ahmet’in evi

güllerin kokusu

ağacın dalları

onun arabası

senin fotoğrafın

şunun şurası suyun

tadı neyin nesi

2)  Belirtisiz İsim Tamlaması:

Sadece tamlananın ek aldığı (iyelik eki) isim tamlamalarıdır. Belirtisiz isim tamlamaları, nesnenin türünü ya da neden ya­pıldığını gösterir

akşam yemeği

yük gemisi

yolcu otobüsü

masa örtüsü

vişne hoşafı

turunç reçeli

bülbül sesi

oturma odası

3)  Takısız İsim Tamlaması:

Tamlayan ve tamlananın ek almadığı isim tam­lamalarıdır. Anlam bakımından birbirini bütünleyen isimlerden oluşan tamla­madır. Bu tür tamlamalar; ya tamlananın “ne(y)den yapıldığını” (hammadde­sini), ya da benzerlik ilgisi kurarak tamlananın neye benzediğini belirtir.

Tamlananın neyden yapıldığını bildirir;

tahta köprü,

gümüş kolye,

çelik kasa,

yün çorap…

Tamlananının neye benzediğini bildirir:

elma yanak,

zeytin gözler,

taş kalp,

yufka yürek…

4)  Zincirleme İsim Tamlaması:

En az üç ismin aitlik ilgisiyle birbirine bağ­landığı, yani tamlayanı veya tamlananı kendi içinde isim tamlaması olduğu sözcük grubudur.

dağ manzarasının güzelliği

onun kardeşinin ismi

öğrencilerin sınav heyecanı

kış mevsiminin güçlükleri

deniz otobüsü iskelesi