Halk dilinde anlatılarak oluşmuş, bir sanatçı tarafından sonradan yazıya ge­çirilmiş, olağanüstü olayların anlatıldığı sözlü edebiyat ürünüdür.

Olaylar, bütünüyle hayal ürünüdür.

Tekrar edilen kalıplaşmış bölümler (tekerleme) vardır.

Masal kahramanları, belli bir toplumun bilinen bir zamanda yaşamış kişi­leri değildir. Her ülke ve zamanda olabilecek padişah, vezir, bezirgan, köy­lü, kadı, derviş, ırgat, harami gibi sembol tiplerdir. Kahramanlar arasında genellikle cüceler, gulyabaniler, periler, devler, alev püsküren ejderhalar, cadılar da yer alır.

İyi kahramanlar hep iyi, kötü kahramanlar hep kötüdür. Masalın sonunda iyi kahramanlar ödüllendirilirken kötü kahramanlar cezalandırılır. Masallar­da her şey tatlıya bağlandığı için kötü tiplerin kötülükleri ve hainlikleri üs­tünde fazla durulmaz. Kötüler, korkunç olmaktansa gülünç edilirler. Eşkı­yalar, iyi yüreklidir, hırsızlar bile masumdur. Bunlardan çok zalim olanlar, hemen sert cezalara çarpılıp yok edilirler. İyiler, en sona kadar yaşayıp mutlu olurlar.

Masallarda mekân büsbütün gerçek dışı ülkelerdir. Masal çevreleri hiçbir coğrafi mekâna bağlanamaz. “Kaf dağı”, “Yedi Derya Adası”, “Çin-Maçin” gibi haritada bulunmayan ülkeler veya “iki memleket arası”, “yedi kat ye­rin altı”, “yerin yedi kat üstü” gibi hayalde tasarlanan yerler, masal kişileri­nin sırf gerçek dışı çevrelerde yaşatılmış timsaller olduğunu gösterir. Ba­zen İstanbul, Erzurum, İsfehan, Halep gibi gerçek şehirlerin masallarda geçtiği olursa da bunlar sadece birer isimden ibarettir. Kahramanların bu şehirlerle ilgisi gösterilemez. Ne zaman, hangi semtte yaşadıkları bilinmez.

Masallarda çevre tasvirleri büsbütün yok değildir. Ancak, bu tasvirler göz­leme değil, hayale dayanmaktadır. Bunlar, dünyadan seçilen unsurlarla donatılmış fakat dünyada rastlanması imkânsız olan bahçeler, saraylar, ır­maklar, şehirlerdir.

Masallardaki zamanın gerçek zamanla ilgisi yoktur.Zaman, ne kesin ne de yaklaşık olarak tahmin edilebilir. Zaten, masalların “Evvel zaman için­de… Bir varmış bir yokmuş…” gibi döşemelerle başlaması, dinleyiciyi ha­yal atmosferine sokarak geçmiş zamanı iyice belirsiz kılmak içindir. Olay­lar, -miş’li geçmiş zaman kullanılarak anlatılır.

Sözlü halk verimi olan masallar kuşaktan kuşağa söz yolu ile geçmiştir. Usta masal söyleyiciler, onları her anlatışlarında biraz değiştirmişlerdir. Şu hâlde masal üslûbu bir söyleyiş üslûbudur. Konusu aynı olan bir masalın, yüzlerce değişik söylenişi bulunabilir.

Masallarda asla ayrıntılara sapılmaz. Zaman ve mekânlar arasında büyük boşluklar bırakılır. Kırk yıl hatta bin yıllık zaman bir çift söz ile geçiştirilir. Çünkü masalın baş özelliği çabukluktur. Masalcı, kahramanın bütün hayat safhalarını izlemez, yalnız çok önemli vakalar üstünde durur. Bunun için anlatışı kısa sürer. Masalı, halk hikâyeleri ile destanlardan ayıran önemli bir özelliği de budur.

Eğitici ve öğretici nitelikler taşır. Bu niteliklerinden dolayı uzun kış gecele­rinde, kadınlı çocuklu meclislerde masallar söylenmiştir.

Daha çok, evrensel konular dile getirilir. Masallarda, milletleri birbirinden ayıran unsurlar değil; hepsinde ortak olan duygu ve özlemler işlenmiştir. Millî özellikler gibi, dinî inançlar da az görülür. Masalı destan, menkıbe ve efsaneden ayıran bu din dişilik özelliği de önemlidir.

Edebiyatımızda Eflatun Cem Güney, masallarımızı derleyip yazıya geçir­miştir. Edebiyatımızda Keloğlan en tanınmış masal kahramanıdır.

Alman edebiyatından Grimm Kardeşler, uluslarının masallarını derleye­rek yazıya geçirmişlerdir. Pamuk Prensesle Yedi Cüceler, Bremen Mı­zıkacıları, Kül Kedisi bu sanatçıların en tanınmış yapıtlarıdır.

MASALIN BÖLÜMLERİ

1)  Döşeme (Giriş): Masalcının, dinleyicileri masal atmosferine hazırlamak, onları biraz güldürmek, biraz da ustalığını göstermek için düzüp koştuğu söz­ler zinciridir. Bunların çoğunu gelenekten alır, biraz da kendi icatlarını katar. Döşemeye ilgili ilgisiz, manâlı mânâsız birçok sözler doldurur. Söz zincirleri arasındaki seciler ahengi ve bağlantıyı kurmaktadır. Bu bölümde söylenege­len bazı kalıplaşmış tekerlemeler

(Bir varmış bir yokmuş, evvel zaman için­de kalbur saman içinde güzel ülkelerden birinde, bir padişah yaşarmış…) kullanıldıktan sonra belirsiz bir yerden söz edilir. Bunun için de “Gökle ye­rin birleştiği yerde, çok uzaklarda, Kafdağı’nın ardında… Az gittik uz git­tik, dere tepe düz gittik, altı ay bir güz gittik… Bir de arkamıza baktık ki arpa boyu yer gitmişiz. Yine kalktık gittik gide gide gittik… Göründü Çin Maçin padişahının bağları.” gibi ifadeler kullanılır. Kahramanlar kısaca ta­nıtıldıktan sonra masala girilir.

2) Olay (Gelişme): Olay bölümü de kendi arasında “Giriş, Gelişme, Sonuç” bölümlerine ayrılır. Bu bölümde söz ve hikâye anlatma kudreti masalcının ustalığına kalmıştır. Masalın temel varlığını ortaya koyan bu bölüm, başkahramanın başından önemli bir olay geçmesiyle başlar. Sonra masala, çoğu kötü olarak tanınan kahramanlar girer. Bu bölümün sonlarına doğru, kötü kahramanlar bir bir yenilerek cezalandırılır.

3)  Dilek (Sonuç): Genellikle başkahramanın galibiyeti ve iyi huylu kahra­manların ödüllendirilmesi tekerlemeler eşliğinde dile getirilir. Bazen de kötü huylu kahramanların yaptıkları kötülüklerden pişmanlık duyarak iyi huylu ol­maya karar verdikleri görülür. Masal güzel bir sonuca bağlanır. Masalcı, kah­ramanların iyi bahtını, dinleyiciler için de temenni etmeye başlar. Dilek bölü­mü de kalıplaşmış bir kaç sözden {Onlar ermiş muradına, darısı buradaki­lerin başına… Gökten üç elma düşmüş görenlerin başına, birisi bu ma­salı düzüp koşana, birisi oturup dinleyene, birisini de okuyup üfledim fa­lanın ruhuna yolladım.) ibarettir.

• Genellikle olağanüstü olayların anlatıldığı; kahramanları İnsanlar, hayvanlar ve ço­ğunlukla olağanüstü varlıklar olan anonim anlatılara masal denir.
• Masallar eski dönemlerde kuşaktan kuşağa “‘masal anası, masal ninesi” adı verilen kişilerce anlatılarak aktarılmıştır.
• Masal türü anonim olduğundan sonradan bazı yazarlar tarafından yazıya akta­rılmış veya derlenmiştir.
• Masallarda yer ve zaman kavramları belirsizdir. ( örneğin masallar genellikle “evvel zaman içinde, bir varmış bir yokmuş, günün birinde” gibi belirsiz zaman ifade eden sözlerle başlar ya da olaylar “Kafdağı ” gibi hayal ürünü yerlerde geçer.)
• Kahramanlar olağanüstü özellikler taşır ve her zaman tek yönlüdür.) İyiler her zaman iyi, kötüler her zaman kötüdür.)
• Masallar genellikle çocuklara yönelik olduğundan, bir öğütte bulunmayı ve ders vermeyi amaçladığından İyiler her zaman ödüllendirilir kötüler İse her zaman cezalandırılır.
• Masallar evrensel özellik taşıdığı İçin kesinlikle dinî ve millî motifler İçeımez.
• Masallarda kahramanlar bazı kavramları sembolize eder.Üvey anne          / zulmü

  Üvey kız kardeş / kıskançlığı

  Keloğlan              / şans ve zekayı

  Köse                    / kötülüğü ve ihaneti

  Tilki                      / kurnazlığı

  Cadı                    / kötülüğü

• Dürüstlük, sabır, adalet, eşitlik, bağlılık gibi evrensel değerler masallar İle ço­cuklara aktarılmaya çalışılır.
• Masallarda neden sonuç İlişkisi yoktur. Olayların belirli bir sebebi yoktur. ( Ke­loğlan padişah olabilir, zenginle fakir yer değiştirebilir, fakir bir kız prensle ev­lenebilir vb.)
• Masallar anlatılırken genellikle geçmiş zaman kullanılır.
• Masallarda anlaşılmayacak kadar uzun betimlemelere yer verilmez.

MASALLARIN BİÇİMSEL ÖZELLİKLERİ

Genellikle nesir seklindedir ancak bazıları nazım-nesir karışık da oluşturula­bilir.

Masallann başında, ortasında ve sonunda kalıplaşmış İfadeler, tekerlemeler kullanılır.

Masal içerisinde fıkra,mani,ağıt gibi türlerden de yararlanılır.

Masallarda anlatım kısa ve yoğundur.

Masallar yapı bakımından üç bolüme ayrılır:

I. Döşeme

Masalların giriş bölümüdür. Kalıplaşmış ifadelere ve tekerlemelere bu bölümde yer verilir. (Bir varmış bir yokmuş. Evvel zaman içinde kalbur saman içinde… Pireler berber iken, develer tellal iken, ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken. Tıngır elek tıngır felek demişler, bu masalı şöyle anlatmışlar.)

II. Asıl Olay

Kahramanın başından geçen olayların anlatıldığı bölümdür. Bu bölümde okuyucu­nun meraklanması sağlanır. Serim, düğüm, çözüm bu bölümde yer alır.

III.   Dilek

Bu bölümde olaylar bir sonuca bağlanır. İyiler kazanırken kötüler kaybeder. Masal güzel bir dilekle sonuca bağlanır.(Türk masalları genellikle “Onlar ermiş muradına biz çıkalım kerevetine…” şeklinde bitirilir.

MASALLARIN TÜRK VE DÜNYA EDEBİYATINDA GELİŞİMİ

A) TÜRK EDEBİYATINDA MASAL

• Türk edebiyatında masallar önceki dönemlerden beri sözlü gelenekle yaşatılmıştır.
• Türk masallarının derlenip yazıya geçirilmesi 19.yüzyılı bulur.
• Türk edebiyatında bilinen en eski masal “Billur Köşk” masallarıdır.
• Türk masalları ilk defa Rus Türkoloğu Radloff tarafından 1866 ile 1907 yılları arasında Asya Türklerinden derlenmiş ve bu masallar on cilt olarak yayımlan­mıştır
• Türk masalları üzerine araştırma yapan bir başka isim Pertev Naili Boratav’dır. “Zaman Zaman İçinde” ve “Az Gittik Uz Gittik” adlı eserleriyle Türk masalları hakkında önemli bilgiler vermiştir.
• Eflatun Cem Güney de Türk masalları üzerine araştırmalar ve derlemeler yap­mıştır ” Açıl Sofram Açıl, Gökten Üç Elma Düştü, Evvel Zaman İçinde” gibi eserleri bulunmaktadır.
• Ziya Gökalp; Kuğular, Kolsuz Hanım, Alageyik, Küçük Hemşire adlı masallarını “Altın Işık” eserinde toplamış ve masal geleneğimize katkıda bulunmuştur.
• Türk edebiyatında en tanınmış masal ise “Keloğlan Masalları “dir.
• Türk masallarında pirler, Hızır ve dervişler dışındakilerin duası ya da dileği ka­bul olmaz.
• Türk masallarında 3, 7, 40 gibi sayıların mitolojiden gelen belirli bir kutsallığı vardır.

B) DÜNYA EDEBİYATINDA MASAL

• Dünya edebiyatında masalların ortaya çıkışı ile ilgili birçok görüş bulunmaktadır. Genel anlayışa göre masalların temelini Hint ve Yunan mitolojileri oluşturmaktadır.
• Hint masallarının en eskisi olarak “Beş Masal Kitabı” anlamına gelen “Pança-tantra” adlı masallar kabul edilir.
• En ünlü masallardan biri de Arap masalları arasında önemli bir yeri olan “Binbir Gece Masal lan “dir. Bu masalların kahramanları Şehriyar adlı bir şehzade ile onun eşi Şehrazat’tır. Bu eser Batı dillerine de çevrilmiştir ve dünyada bir klasik haline gelmiştir.
• Alman edebiyatında Grimm Kardeşler Alman masallarını derlemişler ve “Çocuk ve Yuva Masalları” adıyla yayımlamışlardır. Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Rapunzel, Hansel ve Gretel, Bremen Mızıkacıları,, Uyuyan Güzel, Fareli Köyün Kavalcısı, Kurbağa Prens, Kırmızı Başlıklı Kız bu masalların en tanınmışlarıdır.
• İran edebiyatında ise en tanınmış masallar “Binbir Gündüz Masalları” dır.
• Danimarka edebiyatının en ünlü masalları ise Andersen Masalları’dır. Bu ma­sallar arasında Kurşun Asker, Kibritçi Kız, Sinderella, Karlar Kraliçesi sayılabilir.
• Yunan edebiyatında Ezop Masalları; Fransız edebiyatında Perrault Masalları Dünya edebiyatının diğer önemli masallarından sayılmaktadır.