1.  Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur:

·           Ben, bütün çocukları severim.

 2.   Bazı kısaltmaların sonuna konur:

·         Prof. (profesör)             Cad. (cadde)

3.   Rakamlardan sonra sıra bildirmek için konur:

·           3.                   5.                      17.

 Arka arkaya sıralandıkları için vir­gülle ya da kısa çizgiyle ayrılan ra­kamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nok­ta konur:

·         5, 8 ve 14. sorular zordu.

 4.  Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

·         23.12.2012                      15.X.2013

 Tarihlerde ay adları yazıyla da gösterilebilir. Bu durumda ay adların­dan önce ve sonra nokta kullanılmaz:

·         29 Mayıs 1453

·         29 Ekim 1923

 5.  Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

·         Otobüsümüz 23.15’te hareket edecek.

·         Maç, 13.00’te başlayacak.

 6.  Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur:

·         İhsan Oktay Anar, Puslu Kıtalar Atlası, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.

7.  Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:

 I.              1.              A.              a.

II.              2.              B.              b.

 8. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve ara­ya nokta konur:

1.000            326.197        49.750.812

VİRGÜL (,)

1.  Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelimele­rin ve kelime gruplarının arasına konur: 

·         Şiirden, romandan, tiyatrodan anlayan gençlerle bir arada olmak beni mutlu ediyor.

·         Gazeteleri, dergileri, radyoları ve televiz­yon kanallarını objektif yayıncılık yapmaya davet edi­yorum.

 2.  Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için ko­nur:

·         Bavulunu aldı, dışarı çıktı, kendisini bekle­yen arabaya doğru koşmaya başladı.

·         Halkımız duyarlıdır, sevdiği sanatçıyı bağrı­na basar.

 3.  Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur:

·         Yıllar sonra nihayet oraya, doğum büyüdü­ğüm o güzel kente, dönüyorum.

·         Yarışmayı kimin kazandığını, bunu çok me­rak ettiğinizi biliyorum, birazdan açıklayacağız.

4. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur:

 Yaşlı kadın, orada geçirdiği o mutlu günleri özlemle anıyordu.

 5.   Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimelerin arasına konur:

• Para, para, para… Varsa yoksa para. Bunlar paradan başka bir şey konuşmazlar mı?
• Akşam, yine akşam, yine akşam

Göllerde bu dem bir kamış olsam

 6.   Tırnak içinde  olmayan  alıntı  cümlelerden sonra konur:

• Özlemini çektiğim diyarların şiirini yazıyo­rum, dedi.

 7.   Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesi­nin bitimine konur:

   — Van’a bu akşam mı gidiyor musunuz, diye sordu.

 8.   Edebî eserlerde konuşma bölümünden ön­ceki ifadenin sonuna konur:

   Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,

— Bu anahtar köşkü de açar, dedi.

 9.   Ret, kabul teşvik bildiren “evet, hayır, yok, ta­mam, elbette” gibi kelimelerden sonra konur:

   Tamam, ben de size katılıyorum.

   Hayır, gelmeyeceğim.

 10. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra ko­nur:

Değerli Arkadaşım,

Sayın Başkan,

 11. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen keli­melerle yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadı­ğını göstermek için konur.

   Bayan, memura bir kâğıt uzattı.

   Bu, tek gözlü, genç fakat ihtiyar görünen bir adamcağızdır.

   Bu gece, eğlenceleri içlerine sinmedi.

 12. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır:

24,8 (yirmi dört tam, onda sekiz)

0,35 (sıfır tam, yüzde otuz beş)

 13. Özne olarak kullanıldıklarında “bu, şu, o” za­mirlerinden sonra konur:

Bu, benim gibi yazarlar için hiç kolay olmaz.

Şu, diğerlerinden çok daha güzel!

O, eski defterleri çoktan kapatmıştı.

 14. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:

–  Ahmet Hamdi Tanpınar, Mahur Beste, Der­gâh Yayınları, İstanbul, 2005.

 UYARI:

 1. Metin içinde ve, veya, ya da, ya­hut, da/de bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz.

2. Metin içinde “hem hem, ister ister, gerek gerek” gibi tekrarlı bağlaçlarda önce ve sonra virgül konmaz.

3.   Metin içinde “-ınca/-ince” anlamında zarf-fiil görevinde kullanılan “mı/mi” ekinden sonra vir­gül konmaz.

4.   Şart ekini almış kelimelerden sonra virgül konmaz.

NOKTALI VİRGÜL (;)

1.   Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür ya da ta­kımları birbirinden ayırmak için konur:

 Bu kutuya kitapları, defterleri; şu kutuya da kalemleri, silgileri yerleştirelim.

 2.   Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümle­leri birbirinden ayırmak için konur.

 Virgülün kullanıldığı yerleri anlatırken hem eş görevli kelimelerin hem de sıralı cümlelerin virgüllerle ayrılması gerektiğini belirtmiştik.

• “Sevinçten, heyecandan içim içime sığmı­yordu.” cümlesinde eş görevli kelimeler
• “Sevinçten içim içime sığmıyor, kahkahalar atmak istiyorum.” cümlesinde ise sıralı cümleler vir­gülle ayrılmıştır.

 Bir sıralı cümlede, öğeler kendi arasında virgül­lerle ayrılmışsa, iki cümlenin birleştiği yere virgül değil, noktalı virgül konur:

•  Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkaha atmak istiyorum.

 3. İkiden fazla eş değer öğesi arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül ko­nabilir:

 “Ahmet, bu sınıftaki en başarılı öğrencidir.” cüm­lesinde özneyi belirtmek için virgül kullanılmıştır.

 “Ahmet; Mehmet, Gürkan, Hasan ve Ok­tay’dan daha güzel futbol oynar.” cümlesinde ise öz­neyi belirtmek için noktalı virgül kullanılmıştır. 

İKİ NOKTA (:)

1.   Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur:

Sizden şunu yapmanızı istiyoruz: Evinize gi­din ve bizden haber bekleyin!

 2.   Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur:

Türkçede “b” sesi, kendinden önceki “n”yi “m”ye dönüştürür: perşembe, çember, sümbül…

 3.   Edebî eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin adından sonra konur:

Cemil Usta: Nereden geliyorsun, evlat?

Hasan: Annem manava göndermişti, oradan geliyorum. 

ÜÇ NOKTA (…)

1. Eksiltili (tamamlanmamış, yüklemi söylen­memiş) cümlelerin sonuna konur:

• Gecenin koyu karanlığında kulakları sağır eden bir çığlık…
• Yaptığınız iyilikler kısa sürede unutulur ama birine, isteğinizin dışında gelişse bile zararınız dokunmuşsa…

 2.  Herhangi bir nedenle söylenmek istenmeyen kelimelerin yerine kullanılır:

Bu suçu işleyen kişi … olabilir.

 3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınma­yan kelime ve bölümlerin yerine kullanılır:

Mehmet Efendi evinin altındaki odada otu­rurken onu gördü. Elinde büyücek bir kapla ıslak bir post vardı. Bunları … vermeden pencerenin içine bı­raktı …

 4.  Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, ek­sik bırakılan cevaplarda kullanılır:

— Kimsin

— Mehmet

— Hangi Mehmet?

—…

— Cevap ver, hangi Mehmet dedim.

— …  

SORU İŞARETİ (?)

1.   Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur: 

• Bunu kim söyledi?
• Gümrükteki memur başını kaldırdı:

— Adınız? 

2.   Bilinmeyen, kesin olmayan ya da şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:

• Yunus Emre (1240?-1320), Doğum yeri: (?)
• Ankara’dan Sakarya’ya iki (?) saatte gitmiş.
• 1496 (?) yılında doğan Fuzuli …

 UYARI: Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:

 Ben yokken nasıl geçindiniz, size kim yar­dım etti? 

ÜNLEM İŞARETİ (!)

1.   Sevinç, korku, acı, şaşma gibi duyguları an­latan cümlelerin sonuna konur: 

• Hava ne kadar soğuk!
• Aşkolsun!

 2.  Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Arkadaşlar! Bu taraftan gidelim. 

Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabi­leceği gibi cümlenin sonuna da konabilir:

– Arkadaşlar, bu taraftan gidelim! 

3. Bir söze alay, kinaye ya da küçümseme an­lamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra pa­rantez içinde ünlem işareti kullanılır:

• İsteseymiş, bütün soruları yarım saatte ce­vaplayabilmiş (!)  

KISA ÇİZGİ (-)

1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur. Birleşik kelimeler satır sonuna sığma­dığında bu kelimelerin ulama yapılarak hecelendiği dikkate alınır:

• Ataol Behramoğlu’nun hazırladığı bu antolo­-

ji iki ciltten oluşuyor.

• ………….ba-

­şöğretmen

• ………….başöğ-

­retmen

• …………Karaosma-

             noğlu

• …………Karaosmanoğ-

lu

 UYARI:Kesme işareti satır sonuna geldi­ğinde yalnız kesme işareti kullanılır, ayrıca kısa çizgi kullanılmaz:

  …………….Edirne’

nin…

  …………….2013′

te…

 2.  Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kul­lanılır:

  Size nasihat vermek için -gerçi siz nasihat­ten de anlamazsınız ya- buradayım.

 3.   Eklerden önce, fiil kök ve gövdelerinden son­ra kullanılır:

• -a/-e
• -dan/-den
• süz-

 4.   Kelimeler arasında “-den… -a, ve, ile, ilâ, arasında” anlamlarını vermek için kullanılır:

• Türkçe-Farsça Sözlük
• Ankara-İzmir uçak seferleri
• Ural-Altay dil ailesi
• 13.30-14.30

 UYARI:Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz:

Onu görmeyeli on on beş yıl oluyor.

Biraz sonra üç beş kişi geldi.  

UZUN ÇİZGİ (—)

Yazıda satır başına alınan konuşmaları göster­mek için kullanılır. Buna “konuşma çizgisi” de denir:

— Orada ne yaptınız?

— Yemek yedik, gezdik, eğlendik.

 UYARI:

1. Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir:

Sıtkı Bey — Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var. Gerçekten ölecek adam ister.

İslam Bey — Ben daha ölmedim.

 2.   Konuşmalar tırnak  içinde  verildiğinde uzun çizgi kullanılmaz.

Arabamız tutarken Erciyes’in yolunu:

“Hancı dedim, bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu’nu?” 

EĞİK ÇİZGİ (/)

1. Yan yana yazılması gereken durumlarda mısraların arasına konur:

 Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yıldızıdır parlayacak / O be­nimdir o benim milletimindir ancak.

 2.  Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:

Altay Sokağı, No.: 21/6 Kurtuluş /ANKARA

 3.   Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

18/11/2014                   

15/IX/2013

4.   Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göster­mek için kullanılır:

 -a/-e            -an /-en              -lık /-lik  

TIRNAK İŞARETİ (“”)

1.   Başka bir kimseden ya da yazıdan olduğu gi­bi aktarılan sözler tırnak içine alınır. Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:

Hazreti Ali’nin “Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum.” sözünü kendime ilke edindim.

 2.   Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır:

Bu cümledeki “güzel” kelimesinin türü, “sıfat”tır.

 3.   Kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tır­nak içine alınır:

Ahmet Ümit’in “İstanbul Hatırası” isimli ro­manında ilginç bir olay örgüsü ve anlatma tekniği var­dır.  

TEK TIRNAK İŞARETİ (‘)

Tırnak içinde verilen ve yeniden tırnağa alınma­sı gereken bir sözü belirtmek için kullanılır:

·         Bir edebiyat eleştirmeni bu konuda şunları söyledi: “Amin Maalouf’un ‘Semerkant’ isimli roma­nında tarihsel öğelere rastlamak da mümkündür.”  

PARANTEZ ( ) (YAY AYRAÇ)

1.   Bir kelimenin eş anlamlısını göstermek için kullanılır:

   Biz, bunu bir kriter (ölçüt) olarak kabul etmi­yoruz.

 2.   Açıklama niteliğindeki sözler, parantez için­de gösterilir:

   Bazı kelimeler (güzel, tatlı, zor vb.) zarf ola­rak da sıfat olarak da kullanılabilir.

 3.   Tiyatro eserlerinde, konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak için kullanılır:

   Alemdar Paşa — (Kaşlarını çatar) Gidiniz!

 4.   Yabancı  bir kelimenin Türkçe okunuşunu göstermek için kullanılır:

   Bu sözü Descartes (Dekart) söylemiş.

 Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

Yunus Emre’nin (12407-1320) etkileri gü­nümüzde de devam etmektedir.

Bu cümledeki zarf-fiilden (sevinerek) son­ra virgül kullanmaya gerek yok.  

KÖŞELİ AYRAÇ ([ ])

Parantez içinde parantez kullanılması gereken durumlarda parantezden önce köşeli ayraç kullanılır:

Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır. 

KESME İŞARETİ (‘)

1.  Aşağıda sıralanan özel adlara getirilen iyelik, ilgi, hâl ekleri ile ek fiil kesme işaretiyle ayrılır:

 a.  Kişi adları, soyadları ve takma adlar:

 Refik Halit Karay’mış        Bâkî’nin

 b.   Millet, boy, oymak adları:

   Türk’üm       İngiliz’miş       Alman’dan

 c.   Devlet adları:

   Türkiye Cumhuriyeti’ni Osmanlı Devleti’ndeki

 ç.   Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar:

   Allah’ın        Cebrail’e            Zeus’tan

 d.   Kıta, deniz, nehir, göl, dağ, boğaz, geçit, yayla; ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, bulvar, cadde, sokak vb. coğrafyayla ilgili yer adları:

  Asya’nın                Birlik Mahallesi’ne

  Van Gölü’ne         Çanakkale Boğazı’nın

  Ankara’ymış         Marmara Denizi’nden

 e.   Gök bilimiyle ilgili adlar:

   Jüpiter’dir                      Samanyolu’nun

 f.    Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. adları:

Çankaya Köşkü’ne

Çanakkale Şehitleri Anıtı’nın

 g.   Kitap, dergi, gazete ve sanat eseri (tablo, heykel, müzik vb.) adları:

Safahat’tan              Yaprak Dökümü’nü

 ğ. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genel­ge adları:

   Millî Eğitim Temel Kanunu’na

   Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’nin

 h.   Hayvanlara verilen özel adlar:

   Sarıkız’ın       Karabaş’tı       Pamuk’u

 ı.    Akım, çağ ve dönem adları:

 Yükselme Dönemi’nin

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’na

2.   Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:

Nihat Bey’e                     Ayşe Hanım’dan

Mehmet Efendi’nin        Enver Paşa’ydı

 3.   Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

   TBMM’ye       – TDK’nin         TV’de

 Sonunda nokta bulunan kısaltmalar ile üs işaretli kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek noktadan ve üs işaretinden sonra, kelimenin ve üs işaretinin oku­nuşuna uygun olarak yazılır:

vb.leri           Alm.dan           İng.yi

cm³e (santimetreküpe)

6⁴ten (altı üssü dörtten)

 4.   Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

   2013’te                           8’inci madde

   2’ncikat                        7,65’lik

 5.   Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur:

Başvurular 13 Mart’a kadar sürecek.

2012 yılı Şubat’ının 26’ncı günü Ankara’ya geldi.

6.   Şiirde seslerin ölçü dolayısıyla düştüğünü göstermek için kullanılır:

   Engel aramızı açtı n’eyleyim

 7.   Bir ek ya da harften sonra gelen ekleri ayır­mak için konur:

• a’dan z’ye kadar  
• b’nin m’ye dönüşmesi

 UYARI:

1. Özel adlara getirilen yapım ekle­ri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:

 Ispartalı      Ahmetler     Fuzûlîler

• Türklerin     Türkçenin    Müslümanlıkta

 2.   Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkiye Büyük Millet Meclisine,

Türk Dil Kurumundan

 3.   Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz:

Boğaz Köprümüzün güzelliği

Amik Ovamızın bitki örtüsü

Kuşadamızdaki liman

 4.   Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler, ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlü­ğe vb. biçimlerde yazılır.    

NOKTA:

Tamamlanmış (Yargı bildiren) cümlelerin sonunda kullanılır.

• Dün gece yar hanesinde yastığım bir taştı.
• Sensiz geçen günlerime bir volkan düştü.

Kısaltmalardan sonra kullanılır.

• Yzb .  (Yüzbaşı)
• Prof .  ( Profesör)
• Vb.     ( ve benzeri)
• Ast.     (Asteğmen)

Sıra bildiren sözcük olan “ıncı , inci”eki yerine kullanılır.

• 9. Hariciye Koğuşu Peyami Safa’nın en önemli eserlerinden biridir.
• 4. Murat , döneminde tütün ve içki gibi zararlı maddeler yasaklanmıştır.
• Aynı mahallede oturuyoruz ; ama o 17. sokakta oturuyor.

Saat ve dakika arasına konulur.

• Gelecek hafta 08.30’da Kızılay’da buluşalım mı?
• Memurlar toplu sözleşme için hükümet yetkilileriyle 10.30 görüşme yapacaklar.

Sayı basamaklarını ayırmada kullanılır.

• 26.000.000,-TL
• 18.353 kişiyle mülakat yapılacak.

Matematikte çarpma işareti olarak kullanılır.

• 18.3=54
• 5x.6y= 30xy

Günü belirli tarihler arasına konur.

• 23.01.1978

NOKTANIN KULLANILMAYACAĞI YERLER.

Kurum ve kuruluş adlarının kısaltılmasında kullanılmaz.

• ODTÜ    (Ortadoğu Teknik Üniversitesi)
• DMO  ( Devlet Malzeme Ofisi)

Gazete,dergi, kitap, eser, şiir ve bölüm başlıklarından sonra kullanılmaz.

• Tarihin Sonu ve Son İnsan
• Da Vinci Şifresi

VİRGÜL:

Cümlede sıralanan eş görevli sözcüklerden sonra kullanılır.

• Eylemleri (Yüklemleri)ayırır:
• Her insan  doğar , büyür, yaşar ve ölür.

Özneler ayırır:

• Ali , Ahmet , Mustafa bu işi hep beraber yaptı.
• Bahar gelince ağaçlar , topraklar , çiçekler, kırlar insanın gözüne başka görünüyor.

Nesneleri ayırır:

Atasını , toplumunu ,tarihini tanımayan nihilist bir toplum yetişiyor.

Tümleçleri ayırır:

Evine , çocuklarına , işine bağlı bir eş arıyor.

Sıfatları ayırır:

Genç , dinamik , sorgulayıcı bir gençlik yetişmek bizlere bağlı.

İsim tamlamalarını ayırır:

Ben sporcunun zeki , çevik , aynı zamanda ahlaklısını severim

Sıralı cümleleri  ayırır:

Heyecanlanınca utanır , sıkılır , küçük çocuk gibi köşe bucak saklanırdı insanlardan.

Arasözlerde kullanılır.

• Ahmet Haşim , sembolizmin usta şairi, Türk edebiyatına çok önemli katkılarda bulunmuştur.
• Annem , ayakları öpülesi kadın , çocukları arasında en çok beni severdi.

UYARI: Arasözler virgül , iki çizgi,  iki parantez haricinde başka kullanımı yoktur.

Yüklemden uzak kalmış özneden sonra kullanılır.

• Bangladeş, Asya’da kendi imkanlarıyla ayakta kalabilen bir ülkedir.
• Halit Ziya, edebiyatımıza realist anlamda ilk roman yazan şahıstır.

Aktarma sözlerde tırnak işareti yerine kullanılır.

• Mısra benim namusumdur, diyordu Yahya Kemal.
• Ben mutlaka bu işi yapacağım , dedi.

Hitaplardan sonra kullanılır.

• Değerli Arkadaşım ,
• Kıymetli Basın Mensupları ,

Cümlede vurgulanmak istenen öğeden sonra kullanılır.

• Dün, bize annesiyle birlikte okul arkadaşım geldi.
• Dün bize , annesiyle birlikte okul arkadaşım geldi.
• Dün bize annesiyle birlikte , okul arkadaşım geldi.

Anlam karışıklığına yer vermemek için adlaşmış sıfattan sonra kullanılır.Kullanılmazsa anlatım boz. Olur

• Kadın haberciyle röportaj yapacak.
• Küçük ,  çam ağacının dibinde oynuyordu.
• Bu , şiiri neden ezberlememiş.

Kabul ve ret anlamındaki ifadelerden sonra kullanılır.

• Evet , sizi çok iyi anlıyorum.
• Hayır , sizi hiç  anlamıyorum.

Tekrarlardan sonra kullanılır.

• Akşam , yine akşam, yine akşam …
• Bir kokladım , bir kokladım ki sorma.

Değilli ifadelerden sonra kullanılır.

• Taşı delen suyun kuvveti değil , damlaların sürekliliğidir.
• Hayatta en önemli unsur para değil, haysiyettir.

Matematikte ondalık sayıları belirtmede kullanılır.

• 0,75
• 1,30 faizle konut kredisi almış

Önsöz ve mektuplarda yazının yazıldığı yeri ve tarihi  ayırmak için kullanılır.

• İzmir , 12 Ekim 1995

Oysa , halbuki, ancak, eğer gibi cümle başı bağlaçlarından sonra kullanılır.

• Halbuki, ben ona ne  kadar değer verdim.

Biyografi olarak kaynakça gösterildiğinde yazar, eser, basım yılı, tarihi arasına konur.

• Rüşen Eşret Ünaydın,Diyorlar ki, 1928,İstanbul

UYARI:

• Ve, veya, ya da bağlaçlarından önce ve sonra virgül kullanılmaz.
• İkilemeyi oluşturan sözcüklerden sonra virgül kullanılmaz.
• “ıp , ip ” ekiyle kullanılan zarffiilden sonra kullanılmaz.
• İkilemelerden sonra kullanılmaz.

NOKTALI VİRGÜL

Özneden sonra özneyle karışabilecek adlar  sıralanmışsa özne noktalı virgülle ayrılır.

• Mehmet ; Murat , Hasan , Ali ve Şahin  kadar başarılı değil.
• Mehmet , Murat ; Hasan , Ali ve Şahin  kadar başarılı değil.
• Mehmet , Murat , Hasan ; Ali ve Şahin  kadar başarılı değil

Bir cümlede virgülle ayrılmış söz öbeklerini ayırmada kullanılır:

• Romanda Orhan Pamuk, Fakir Baykurt ve Yaşar Kemal ; şiirde Edip Cansever , Cemal Süreya , Orhan Veli’yi çok okurum.
• Sayısal derslerden matematiği ve fiziği ; sözel derslerden Türkçeyi, coğrafyayı çok seviyorum.

Önceki cümleye “fakat, ama , lakin , çünkü …”gibi bağlaçlarla bağlanan cümlelerden önce kullanılır.

• Bu işi yaparım ; ama parasını peşin alırım.
• Bu konuyu size izah edemem ; çünkü olay halen yargı kapsamında.
• Her şeyi biliyor ; lakin çok kibirli bir insan.

Özneleri ortak kipleri farklı olan sıralı bağımlı sıralı cümlelerden sonra kullanılır.

•   Serhat , bu konuyu dinlemiş ; şimdi de bize  bunların özetini anlatıyor.
•   Ahmet , dünyayı baştan sona gezmiş, gördüğü yerleri kitaplaştırıyor.

Noktalı virgül , özneden sonra virgülle ayrılan eş görevli sözcükler varsa özne, noktalı virgülle belirlenir.

•   I . Yeni grubunun en ünlü temsilcilerinden biri olan Orhan Veli; dili iyi kullanan, okuyucuyu değişik bir romantizme sürükleyen güçlü şairdir.

Birbirine bağlı olmakla birlikte herbiri kendi içinde bağımsız cümlelerin arasına konur.

•   Yer, üst üste iki kez sarsıldı; halk, korkuyla sokaklara fırladı.

Sıralı cümleleri birbirine bağlar.

•   Kel ölür, sırma saçlı olur ; kör ölür, badem gözlü olur.
•   Kadın var, ev yapar; kadın var, ev yıkar.

İKİ NOKTA:

Herhangi bir konuda açıklama yapılacaksa açıklamadan önce kullanılır.

•   İnsan haklarının tek dayanağı vardır: Demokrasi.
•   Bu konuda yapılması gereken iki şey var: Sevgi ve Hoşgörü.

Aktarma cümlelerden önce kullanılır:

•   Mevlana: “ İnsanların ayıbını örtmede gece gibi ol. “ demiş.
•   A.Nihat Asya: “ Vazoyla çiçeğin farkını sen söyleme… Çiçeklere sor.” diyordu.

Not: İki noktadan sonra örnekler sıralanacaksa sözcükler küçük harfle başlar.

Sıfatlar adlardan önce gelerek adları niteler ya da belirtirler: bir yabancı, yeşil gözler , yuvarlak masa…

Karşılıklı konuşmalarda konuşma çizgisinden önceki bölümün sonuna konur.

Dizdarbaşı:

– Ali Usta, dükkanı arayacağım, dedi

Ali Usta cevap verdi:

-Neden?

Katalog ve sıralamalarda yazar ve yapıt arasına konur.

•   Nazım Hikmet : Jokont ve Siyau
•   Cengiz Dağcı : Onlar da İnsandı:

Birkaç öğenin sıralanacağını anlatmak için kullanılır.

•   Diller 3’e ayrılır: 1. Tek heceli diller 2. bitişken diller 3. Bükünlü diller.

Matematikte bölme işlemi yerine kullanılır.

22:2=11

ÜÇ NOKTA:

Herhangi bir nedenle bitmemiş, ya da okuyucuyu zihnine bırakılan cümlelerden sonra kullanılır.

•   Anne ile kız, elma ile koz…
•   Şu nisan yağmurları bir gelse …
•   Adanın en tepesinden  bakınca birden karşına çıkan uçsuz mavilik…

Örnekler sıralandıktan sonra “vb” anlamında kullanılır.

•   Bu okulun öğrencileri başarılıdır , çalışkandır, dürüsttür…
•   Hayatta insan nelerle karşılaşmıyor ki: hayal kırıklığı, yorgunluk, ihanet…

Bir yazıdan alınan bölümlerde atlanan yerleri göstermek için kullanılır.

…

Garibim namıma Ferhat diyorlar

Aslımı el almış, harem diyorlar.

Hastayım, derdime verem diyorlar

Maraşlı Şeyhoğlu Satılmışım ben

Söylenmek istenmeyen sözcüklerin yerine kullanılır.

•   Bana o b… adamı anlatmayın.
•   Bu yalanı … uydurmuştur.

TIRNAK İŞARETİ:

Aktarma  söz ya da cümleler tırnak içine alınır.

•   Fuzuli ne güzel söylemiş: “ Selam verdim  rüşvet değildir  diye almadılar.”
•   Cenap Şehabettin şu sözü kulaklara küpe olmalı: “Yalnız seni sevenleri sevmek sevgi değil, değiş tokuştur.”

Cümle içerisinde geçen eser isimleri tırnak içerisinde gösterilir.

•   Ahmet Hamdi , “ Huzur ” romanında doğu ve batı arasında bir kişinin iç çekişmelerini anlatır.
•   Cengiz Aytmatov’un  “ToprakAna” isimli kitabını mutlaka okumalısın.

Cümlede vurgulanması gereken sözcükler ya da sözcük grupları tırnak içine alınır.

•   Millet olmanın en önemli göstergesi “ bayrak”tır.
•   Şuhut’ta karpuza “ bostan” diyorlar.

Yazı başlıklar tırnak içine alınır.

•   Aynı kitabın “ Ortadoğu ve Şiddet” isimli bölümünü mutlaka değerlendirmelisin.

PARANTEZ ( AYRAÇ ):

Cümle içerisinde arasöz ve ara cümleler olarak kullanılır.

•   Her şeyin ( istisnaları olmakla birlikte) kıymetini çok iyi bilir.
•   Okulumuz (Atatürk Orta Okulu ) son depremde zara gördü.

Bir sözcüğün eşanlamlısını belirtmek için kullanılır.

•   Varlıkları niteleyen ya da belirten sözcüklere sıfat ( önad) denir.
•   Bugün bir çuval ceviz ( koz) topladık.
•   Bu şiirde kişileştirme (teşhis) sanatı çok kullanılmış, bu şiire canlılık katmış.

Bir kişiden söz edilirken onun doğum ve ölüm tarihleri parantez içerisinde kullanılır.

•    Yahya Kemal ( 1884-1958 ) edebiyatımızda şiirimiz açısından bir dönüm noktası oluşturur.
•   Orhan Veli (1914-1950) şiirin şekli ve içeriği bakımından çok değişik çalışmaları olmuştur.
•   Mevlana (13yy.) hoşgörü konusunda halen günümüze ışık tutmuştur.

Tiyatro yapıtlarında sahnede yapılması gereken hareketler parantez içinde gösterilir.

•   Ahmet: ( Mustafa’yı tutarak) Bağırdı.
•   Feride: (Öksürerek) Neden böyle yaptınız?

Alay etmek için ünlemle ilgili sözden sonra parantez açılır.

•   Bu başarı (!) karşısında hepimiz şapka çıkardık.
•   Onun ne kadar başarılı (!) biri olduğunu bilmeyen mi var ?

Soru işareti ile birlikte kullanıldığında ilgili sözden sonra parantez içine alınırsa o bilgiye güvenilmediği kuşku duyulduğu ortaya çıkar.

•   Karacaoğlan’ın Güneydoğu  Anadolu’da  (?)yaşadığı söylenir.
•   Yunus Emre 14.yy’da (?)varlığını sürdürmüştür.

SORU İŞARETİ:

Soru anlama taşıyan bütün sözcüklerden sonra kullanılır.

•   Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
•   Hangi deniz daha derin benim duygularımdan ?
•   Bu kitabın arasında ne var?
•   Şu Ankaralı mı ( , ) Amasyalı mı (, ) Konyalı mı ( , ) yoksa Adanalı mı?

Kuşku duyulan  ya da bilinmeyen bilgiler  yerine kullanılır.

•   Kayıkçı Kul Mustafa (?- 1658?) Halk edebiyatımızın destan şairlerindendir.
•   Dadaloğlu, yaşamını Gavurdağlarında (?) sürdürmüştür.

Sözde soru cümlelerinin sonuna kullanılır.

•   Hiç insan yavrusunu sokağa atar mı?
•   Sen anlattın ,kurtuldun  ya ben ne yapayım ?

NOT: İçinde soru  sözcüğü olsa bile soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz.

•   Onun bana neden küstüğünü bilmiyorum.
•   Hangi konuda çalışma yapacağını söylemedi.

NOT: Soru işareti yazı başlıklarında da kullanılır.

•   Özgürlük mü Eşitlik mi?

ÜNLEM İŞARETİ:

Korku, heyecan , şaşma , öfke , beğenme , gibi duygular ifade eden cümlelerin sonuna konur.

•   Böyle evlat olmaz olsun !
•   Eyvah, yangın var!
•   Eyvah, o adam buraya geliyor!
•   Eyvah! O adam buraya geliyor.

Alay , yerme amacıyla yapılan ifadeler parantez içine konur.

•   Eşiniz ne kadar yetenekli (!) biri.
•   Bu aile kadar uyumlu (!) aile görmedim.

KISA ÇİZGİ:

Tarihler arasına konur.

•   1877-1878 Osmanlı – Rus savaşı çok önemli bir savaştır.

Milletler arasındaki savaş ya da anlaşmalarda kullanılır:

•   Çeçen – Rus savaşı Kafkasya’nın güneyine kaydı.

Farsça terkiplerden sonra kullanılır.

•   Aşk-ı Memnu
•   Kur’an-ı Kerim
•   Divan-ı Lügat’it Türk

Kökler ve eklerden sonra kullanılır.

•   Oku- , bak- , cıl- , cil- daş- , deş-

NOKTA (.)

1- Bitmiş cümlenin sonuna konur.

Türk Dili Kurumu 1932 yılında kurulmuştur.

2- Cümle değerindeki sözlerin sonuna konur.

Gidiyor musunuz ?

– Evet.

Adın ne ?

– Ahmet.

Dikkatli olun.

– Peki.

3- Kısaltmaların sonuna konur.

R. Tevfik Fikret , M Ali Gülseven

Prof Dr. Ahmet Kerimoğlu ‘na muayene oldum.

Alm.,  Far. , Fırat Cad. , doğ. ,  mat. (tür adlarının kısaltmalarında genellikle üç harf alınır.)

4- Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.

3. (üçüncü) , 5. (beşinci) , II. Mehmet , 7. yüzyıl , 20. sok.

5- Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur.

1.   2.    I.   II.          ­

6- Tarihlerin yazımında gün, ay ve yılı gösteren sayıların arasına konur.

29.05.1998’de doğmuş.

7- Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

Tren 09.15 ‘te istasyona ulaşır.

Tören 17.30’da başlayacak.

NOT: Araya (:) konması yanlıştır.

8- Sayıların yazımında, sayı basamaklarının arasına konur.

Bunun için 15.548.800 lira ödedim.

Ceketi 10.500.000 liraya almış.

9- Çarpı işareti yerine nokta kullanılır.

2.4 = 8

16.2 = 32

10- Tırnak içine alınmış söz grupları bir cümle değeri taşıyorsa cümlenin sonuna nokta konur.

Genç sanatçı: “Sanat, insanlığın mutluluğu için yapılmalı. ” görüşünü savunuyordu.

Öğretmen: “Başarının anahtarı çalışmaktır. ” dedi.

UYARI: Kitap, yazı, bölüm adlarından, başlıklardan sonra nokta konmaz. Gerekiyorsa soru işaret veya ünlem işareti kullanılabilir.

 VİRGÜL (,)

1 – Cümle içinde eş görevli sözcükler ve sözcük öbekleri arasına virgül konur.

Evde elektrik, su, telefon yoktu.

Semaver ‘i, Sarnıç ‘ı, Şahmerdan ‘ı ortaokuldayken okumuştum. .

Bahçedeki sarı, kırmızı, mor çiçekleri görünce içim açıldı.

Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve korkudan sonra bu sıcak, aydınlık ve sevimli odanın   havasında erir gibi oldum.

 2- Sıralı” cümleler arasında da virgül kullanılır.

 Umduk, bekledik, düşündük

Yoldan geçiş otomobillerle yasak olduğundan o da herkes gibi tramvaya biner, kimse  kendisine dikkat etmez.

Yanıma geldiler, adımı sordular.

 3- Özneyle yüklem arasına başka öğeler girmişse özneden sonra kullanılır. Tamlama karışık lığını önlemek için kullanılır.

Adam, burnunun altında kanat açmış bir şahin gibi duran bıyığını sıvazladı.

Kadın, elini  önlüğüne sildikten sonra bize doğru yaklaştı.

Bangladeş, Asya’da kendi imkanlarıyla ayakta kalabilen bir ülkedir.

Halit Ziya, edebiyatımıza realist anlamda ilk roman yazan şahıstır.

 4- Cümlede anlam gereği özellikle belirtilmek istenen öğeden sonra kullanılır.

O gün, hayatı değişti.

Köyümüzde, her şey bıraktığım gibi.

Buraya, sana yardım etmek için geldim.

 5- Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan sözcükler arasına konur.

Akşam, yine akşam, yine akşam

Göllerde bu dem bir kamış olsam!

Kardeşim, benim zavallı kardeşim

Ne kadar şansızsın. .

6- Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur.

     Örnek olsun diye, örnek istemez ya, söylüyorum.

Bu evi, çocukluğumun geçtiği yeri, asla satmam.

Seni, en çok sevdiğim insanı, nasıl unuturum?

Babam, kim ne derse desin, yardımsever bir insandı.

 7- Tırnak içine alınmamış aktarma cümlelerinden sonra kullanılır.

            Çiçekleri sulayalım, dedi.

Datça’ya yarın gideceğim, diyor.

 8- Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, yoo, evet,  peki, pekala, tamam, olur, hayhay, baş üstüne, öyle, haydi, elbette gibi sözcüklerden sonra kullanılır.

      Peki, gideriz.

Olur, ben de size katılırım.

Hayhay, memnun oluruz.

 9- Yazılarda ve mektuplarda, seslenme sözcüklerinden sonra kullanılır.

     Çocuklar, buraya gelsenize!

Sevgili babacığım,

Sevgili kardeşim,

10- Ünlemlerden ve ünlem değerindeki sözlerden sonra virgül konulabilir. Bu durumda, ünlem  işareti cümlenin sonuna konur.

 Eyvah! Ev yanıyor.

Eyvah, ev yanıyor !

Ay, ayağıma bastınız!

Yoo, güvercinlerime dokunmayınız!

Yaşasın, yine bizim takım kazandı !

 11- Cümlede kullanılan lütfen, rica ederim, affedersiniz gibi sözlerden sonra konur.

Lütfen, benimle gelir misiniz?

Rica ederim, beni yanlış anladınız.

 12- Yazışmalarda, yer adlarını tarihlerden ayırmak için kullanılır.

Kuşadası, 7 Şubat 1998         İzmir, 2 Ocak 1996

 13- Yazışmalarda, başvurulan makamın adından sonra konur.

Türk Dil Kurumu Başkanlığına,                Borsa Lisesi Müdürlüğüne,

 14- İşaret zamirleri ve adlaşmış sıfatlara dayanan anlam karışıklığını gidermek için gereken   yerlerde virgül kullanılır.

Bu, radyonun kaybolan parçasıydı.

Küçük, arkadaşlarıyla sinemaya gitti.

Genç, kıza uzun  süre hayran hayran baktı.

Sizi soran, kadının en küçük oğluydu.

Bu gece, eğlenceleri içlerine sinmedi.

O, adama baktı.

  15- Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için konur.

0,45     75,78

 16- Bibliyografik künyelerde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur.

Falih Rıfkı Atay, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1938.

 17- Cümlede “değil” sözcüğüyle yaratılan çelişmelerden sonra kullanılır.

İnsanın gerçek asaleti doğuştan değil, erdemden gelir.

Büyük borçlar insanları değer bilmeye değil, kin beslemeye yöneltir.

NOKTALI VİRGÜL (;)

 1) Öğeler arasına virgül konmuş olan sıralı cümleler noktalı virgül ile ayrılır.

Kısa sürede gömlekleri, pantolonları ütüledi; tabakları, bardakları yıkadı.

Kitaplarını, defterlerini aldı; paltosunu, şapkasını giydi; soğuğa çıktı.

Artık, konular alabildiğine genişliyor; biçim, ölçü, uyak önemini yitirerek siliniyor.

2) İki cümle birbirine ama, fakat, çünkü, ancak, ne var ki, bu nedenle gibi bağlayıcı öğelerle   bağlanıyorsa bağlaçtan önce kullanılır.

Sofrada çeşit çeşit yemekler vardı; fakat canım hiçbirini istemiyordu.

Herkes bizi suçladı; oysa biz orada bile değildik.

3) Aralarında öğe ortaklığı olmayan sıralı cümleler arasına konur.

Oda soğumuştu ; sönmeye yüz tutan ocağa iki odun atın.

Çok yaşayan bilmez ; çok gezen bilir.

4) Virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden ayırmak için konur.

Türkiye, İngiltere, Azerbaycan ; İstanbul, Londra, Bakü

Erkek çocuklarına İlker; Soner; kız çocuklarına Ülker, Songül isimlerini koydular.

Bir odasında sandık, dolap, masa ; diğer odasında yatak, halı, kitaplık vardı.

Adana’yı Fransızlar ; Urfa’yı, Maraş’ı, Antep’i İngilizler işgal etti.

5- Anlamca karşıt durumları dile getiren iki cümle arasına konur.

Halktan kopmuş bir yönetim teokrasidir; halktan yana bir yönetimse demokrasidir.

Duyguların yer aldığı ifadeler öznel; gerçekçi ve tarafsız olan ifadeler nesneldir.

6- Birbirine bağlı sıralı cümlelerin arasına konur.

At ölür. meydan kalır ; yiğit ölür, şan kalır.

Kel ölür, sırma saçlı olur ; kör ölür, badem gözlü olur.

İKİ NOKTA (:)

1- Kendisinden sonra örnek verilecek cümlelerin sonuna konur.

Milli Edebiyat Akımı ‘nın temsilcileri şunlardır: Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar,  Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul…   .

2- Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur.

Son günlerde iki roman okudum: Atilla İlhan’dan “Bıçağın Ucu” ve Samim Kocagöz’den “İzmir’in İçinde”

Bu kuralın dayandığı temel mantık şuydu: Türk milleti, onurlu bir millet olarak ebediyyen  bağımsız yaşamalıdır.

Duvarda güzel bir söz yazılıydı: Bizler, ancak birbirimizi kucaklayarak uçabilecek tek  kanatlı melekleriz.

3- Tırnak içine alınmış alıntılardan, aktarma cümlelerinden önce iki nokta kullanılır.

Atatürk’ün Onuncu Yıl Söylevi: “Ne mutlu Türk’üm diyene!” sözüyle biter.

Bir düşünür şöyle diyor: “İnsan mutlu olduğuna inanmadıkça mutlu değildir. “

4- Karşılıklı konuşmalarda, konuşma çizgisinden önce i/d nokta konur.

Genç müdür,ansızın parladı:

– Kimse bana eksik dosya için işlem yaptıramaz, dedi.

Polis:

-Ali Usta, dükkanı arayacağız.

Ali Usta:

-Niçin?

5- Kavramlar tanımlanırken ya da açıklanırken kullanılır.

İsim: Varlıkları, kavramları karşılayan sözcüklerdir.

Sıfat: İsmi niteleyen ve belirten sözcüklere denir.

6- Matematikte bölme işareti olarak kullanılır,

45:9 =5           32:2 =16

ÜÇ NOKTA (…)

1- Cümlenin benzer örneklerle sürdürülebileceğini anlatmak amacıyla kullanılır.

Kimi eylemler oluş bildirir: sararmak, buruşmak, büyümek..

Zamirler adların yerini tutar: ben, sen, kimse, kim, ne:..

 2- Herhangi bir nedenle tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.

Her şey o kadar pahalı ki…

Alçak bir gece semasında serpilmiş büyük yıldızlar… Bütün bu yıldızlar içinde bir leyleğin düşünen gagası…

Dışarıda dondurucu bir soğuk..

3– Yazıda, kaba ya da çirkin bulduğumuz için yazmaktan kaçındığımız sözcük ya da sözcükleri belirtmek için de üç noktayı kullanabiliriz.

Delikanlı, karşısındakinin bu davranışına çok kızdı: “Senin…!”

Kılavuzu karga olanın burnu b…tan çıkmaz.

4- Yazı içinde açıklanmak istenmeyen sözcükler yerine de üç nokta konur. Açıklanmak  istenmeyen sözcüğün ilk harfi yazıldıktan sonra da üç nokta kullanılabilir.

Ben bu haberi… ‘den işittim. (Ayşe)

N…Kasabası’ndan yola çıktığımızda neredeyse öğle olmuştu.

5- Alıntıların baş tarafına konan üç nokta, alıntının baş tarafından bir bölümünün çıkarıldığını gösterir.

“…Dilimiz, yabancı sözcüklerden arındığı gün, gerçek kimliğini bulacaktır. ” diyor.

6- Seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için kullanılır.

Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar: – Koca Ali… Koca Ali!

7- Kızgınlık sonucu vurgu/anmak istenen sözcüklerin arasına konur. 

Ör: Git…me…ye…ce… ğim!

8- Karşılıklı konuşmalarda cevap verilmediği zaman susulduğunu belirtmek için üç nokta kullanılır.

– Hastalandın mı büyükanne?

– …

SORU İŞARETİ (?)

1- Soru cümlelerinden ya da soru anlamı taşıyan sözcüklerden sonra soru işareti kullanılır.

Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı ?

Doğum tarihiniz?

Sular mı yandı?

Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?(sözde)

Neden tunca benziyor mermer?

Bana bu yapılır mı?(sözde s.)

2- Bir bilginin kesin olmadığını, kuşku duyulduğunu anlatmak için parantez içinde soru  işareti kullanılır.

Gülşehri, 14. yüzyılda (?) yaşamış bir tasavvuf şairidir.

Arkadaşımın hırsızlık yaptığını (?) söyledi.

 3- Bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için kullanılır.

Yunus Emre (? -?)

 4- Bazen söze şaşma, küçümseme, alay, güvensizlik anlamı katmak için ilgili sözden veya cümleden sonra soru işareti konur.             ¬

Bu büyük sanatçı (?) her romanıyla olay yaratacağa beziyor.

Burada ondan daha akıllı (?) biri var mı ki?

ÜNLEM (!)

1- Sevinç, acı, korku, şaşma- gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur.

                Ne mutlu Türk’üm diyene!

Olmaz olsun senin gibi arkadaş!

Hey, baksana sen! (seslenme)

Ey, Türk Gençliği! (seslenme)

Aman! Ben ne yapayım.

2- Parantez içinde kullanılan ünlem şaşma, küçümseme, alay etme, güvensizlik anlamı verir.

               İşte şiirimizin üstadı (!) geliyor.  ¬

Bu bilim adamı (!) dil konusunda da ne kadar bilgili (!) olduğunu bu sözleriyle kanıtlıyor.

 3- Okuyucunun düşüncesine bırakılmış, anlamca tamamlanmamış bazı ünlem cümlelerine, ünlem işaretinden sonra üç nokta işareti konur.

Ör: Kapıyı açıp girmez mi!..

TIRNAK İŞARETİ (“)

  1- Başkasından veya bir yazıdan olduğu gibi aktarılan sözlerin başında ve sonunda tırnak  işareti kullanılır. Tırnak içindeki söz grubu bir cümle değerinde ise cümleye uygun  noktalama işareti kullanılır.

Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesinin ön cephesinde Atatürk’ün: “Hayatta en hakiki mürşit  ilimdir. ” özdeyişi yer almaktadır.

“Ne mutlu Türk ‘üm diyene!” sözü her Türk’ü duygulandırır.

Bakınız, şair vatanı ne güzel tarif ediyor: “Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.

Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır. “

“İzmir üzerine dünyada bir şehir daha yoktur!” diyor şair.

Bir düşünün “İyiliği doğal olarak, tıpkı çiçeklerin koku saçtığı gibi yapmazsanız, o iyilikten ne çıkar!” diyor.

2- Özellikle belirtilmek istenen bir sözcük ya da grup tırnak içine alınır. (Belirtme, sözcüklerinfarklı puntolarla yazılması, açık ya da koyu basılmasıyla da sağlanabilir.)

 Ör: “Osmanlıca” dillerin en güzel örneğidir.

Höyük sözü, Anadolu’da “tepe” olarak geçer.

 3- Cümlede geçen gazete, dergi ve eser adları, yazı başlıkları tırnak içine alınır.

  Ör: Servet-i Fünun Hüseyin Cahit Yalçın ‘ın “Edebiyat ve Hukuk” başlıklı yazısı nedeniyle  kapatıldı.

Tevfik Fikret, “Şermin” adlı eserini çocuklar için yazmıştır.

Gazeteniz “Star” çıktı.

4- Tırnak içinde verilen ve yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü belirtilmek için tek tırnak

kullanılır.

 Ör: Edebiyat öğretmeni: “Şiirler içinde ‘ Han Duvarları’ gibisi var mı?” dedi.

Bize defterimin ilk sayfasına da yazdığım şu sözü söyledi: “İnsanları sizin için ‘sevgi adına’   bir şey yapmaya zorlamayın. “

 5- Kimi zaman küçümseme, alay amacıyla da kullanılır.

Ör: Eline bir diploma geçiren kendini ” öğretmen” sanıyor.

 6- Karşılıklı konuşmalarda, konuşma çizgisi yerine kullanılır.

Ör: “Kralım, kızınızı oğluna ister.”  “Yaa, öyle mi!”

 KISA ÇİZGİ (-)

1- Satıra sığmayan sözcükler bölünürken satır sonuna konur.

Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bilmem,

 2- Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır.

Örnek olsun diye-örnek istemez ya- söylüyorum.

Ahmet-dayımın oğlu-yakında askere gidecek

Dostlarıma-kim ne derse desin- sırt çevirmem.

Memleketime-özlediğim yere- döneceğim. 

3- Dil bilgisinde kökleri ve ekleri ayırmak için kullanılır.

 Ör: Gör-gü-süz-lük   çiçek-ler-imiz                  kapı-cı-lık 

4- Dil bilgisinde eylem kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır.

Ör: Dur-    gör-     ver-       okut-               taşla¬- 

5- Dil bilgisinde eklerin başına konur.

Ör: -den   -lık                -iş      -me        -li

6- Dil bilgisinde heceleri göstermek için kullanılır.

Ör: a-raş-tır-ma       bi-le-zik          ku-yum-cu-luk 

7- Arapça ve Farsça tamlamalarda kullanılır.

Ör: Hakimiyet-i Milliye               Tevhid-i Tedrisat Kanunu

8- Bir olayın başlangıcı ve bitişini gösteren tarihler arasında kullanılır.

Ör:-Bu savaş 1939-1956 yılları arasında olmuş.      

9- Birbiriyle ilgili ülke ya da kavram isimleri arasında kullanılır.

Ör: Türkiye-Suriye ilişkileri gergin.

Devlette yasama-yürütme-yargı organları net ayrılmalıdır.

Kulak-burun-boğaz hastalıkları yaygın,

10- Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.

Ör: 100 – 80=20

 UZUN ÇİZGİ ( _ )

 1 – Konuşma çizgisi olarak kullanılır.

Arabamız tutarken Erciyes ‘in yolunu: “Hancı dedim bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu ‘nu” Gözleri uzun uzun burkuldu kaldı bende,

Dedi:

– Hana sağ indi, ölü çıktı geçende!

Ona:

– Benimle gelecek misin? diye sordum.

-Hayır, dedi.

 2- Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra konur. 

Sıtkı Bey – Oğlum ben kalenin teslimini düşünmüyorum. Kurtarmaya bir çare arıyorum.

 PARANTEZ (AYRAÇ) ( ) 

1. Ara sözler ve ara cümleler parantez içine alınır.

O, isterse (pek ummam ya) bu sorununuzu bir telefon çözebilir.

Ayşe (sınıfın en çalışkanı) sınavı kazandı.

Anadolu kentlerini,köylerini (köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek  için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.

 Çocuklardan biri bir oklama (bir tatlı su balığı) yakaladı.

Akbaba (1960 ‘ların ünlü mizah dergisi) ‘nin tiryakisiydik.

Saraybosna’yı ziyaret eden Avusturya Veliaht’ı Fransız Ferdinand bir Sırp tarafından  öldürüldü.(28, Haziran 1914).

2- Tiyatro eserle.rinde konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için  kullanılır.

İhtiyar – (Yavaş yavaş başkana yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? 

3- Alıntıların aktarıldığı eseri veya yazarı göstermek için kullanılır.

Eşin var, aşiyanın var, baharın var ki beklerdin

Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin? (Safahat) 

4-Cümlede geçen herhangi bir sözcüğün eş anlamlısı parantez içinde verilir.

Bu dizede teşbih (benzetme) yoktur.

Sıfatlar (önadlar) varlıkları niteleyen ya da belirten sözcüklerdir. 

5- Satır başlarında yada cümle içinde, sıra gösteren harf ya da sayılardan sonra parantez  kullanılır.

Ör: 1)…    2)……      3)……..

6- Yabancı sözcüklerin okunuşu parantez içinde gösterilir.

Bacon (Beykın) ünlü bir deneme yazarıdır.

                          EĞİK ÇİZGİ (/)

1- Tarihlerde gün, ay ve yıl bildiren sayıların arasına konur

Ör: 23/ II /1998 

2- Metin içinde yan yana sıralanan dizelerin arasına konur. 

Bir türküde geçen, “Ne de olsa kışın sonu bahardır / Bu ila gelir bu da geçer ağlama”   dizelerinin anlamını düşünelim

DÜZELTME İŞARETİ (^)

1- Yazımları aynı anlamları ve okunuşları ayrı olan kimi sözcüklerde anlam karışıklığının olduğu durumlarda kullanılır.

adet : sayı                                âdet : gelenek

hala    : kız                              hâlâ : henüz

kar      : bir doğa olayı            kâr  : kazanç

2- Arapça ya da Farsçadan dilimize geçen bazı sözcüklerde a ve u’dan önce gelen k ve g  ünsüzlerinin ince okunması gerekiyorsa bu ünlülerin üzerine düzeltme işareti konur

bekâr , sükūn , rüzgâr , kâğıt…