Bir kimse veya bir durumla ilgili olarak belirli birtakım kıstaslara dayanarak önceden ortaya konmuş olumlu ya da olumsuz hükümdür. Ön yargı, bir olay, durum, ya da düşünceyle ilgili, peşin hükümlü olmaktır. Yani inceleme­den, iyice araştırmadan, olumlu ya da olumsuz bir görüş ileri sürmektir.

• İyi görünse de bu eserin tutacağını sanmıyorum.
• O, gelecek ay yapılacak seçimde kazanamaz.
• Bu çocuk ileride başarılı olacak.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ

Örnek

(I) Bu oyunu izlerken gülümsüyorsunuz. (II) Yumruklarını­zı sıkmıyorsunuz, öfkelenmiyorsunuz. (III) Yalnızca yan­sıtılmak istenen bir güzelliği algılıyorsunuz. (IV) Güzel bir oyun izlemenin coşkusuz sevincini ve rahatlığını duyu­yorsunuz. (V) Biliyorum, çok fazla seyirci toplamayacak bir oyun, ama salt o rahatlığı yaşamak adına görülmeye değer.

Bu ayrı numaralanmış cümlelerin hangisinde bir “ön yargı” söz konusudur?

A)l.            B) II.           C) III.             D) IV.            E) V.

(1991–ÖYS)

Çözüm

“Ön yargı” bir kimse ya da bir şeyle ilgili olarak belirli koşul olay ya da görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olum­lu ya da olumsuz yargıdır. Bu yönüyle de özneldir. Parça­da yazar son cümleye kadar oyunla ilgili çeşitli düşüncele­rini açıklamış, son cümlede ise “Biliyorum, fazla seyicri toplamayacak” diyerek bir ön yargıda bulunmaktadır.

Yanıt: E

• İlk görüşte, bencil, kendi çıkarları pesinde kosan, kurnaz biri olduğunu anlamıştım.
• Yazarın son romanın da yok satacağında kuşku yok.

Bu iki cümlede pesin hükümler söz konusu değil mi? Ne ilk görüşte bir insanın özelliklerini bu kadar kesin anlayabiliriz ne de yeni basılmış bir romanın yok satacağını…

İşte ön yargı kavramı, hakkında tam fikir sahibi olmadan olumlu – olumsuz biçimde ortaya konmuş düşünceleri karsılar.