• Tanınmış devlet adamı Sami Paşa’nın oğlu olan Sami Paşazade Sezai, 1860 yılında İstanbul’da doğmuş, özel ders alarak yetişmiş; Arapça, Farsça ve Fransızca öğren­miştir. Kısa bir memurluktan sonra Londra elçiliği ikinci kâtipliğinde çalışmış, Abdülhamit’in istibdat yıllarında Paris’e kaçmıştır. Meşrutiyetin ilanı üzerine İstanbul’a dönmüş ve Madrit elçisi olmuş ve 1936’da İstanbul’da ölmüştür.
• Sami Paşazade Sezai; hikâye, roman ve makale türünde eserler vermiştir. Hikâye­lerinde doğa güzellikleri ve insan, uyum içerisinde verilmiştir.
• Sami Paşazade Sezai; Tanzimat Döneminin konak hayatının yetiştirdiği kültürlü bir aydın tipidir. O; kalemini, edebî zevk için kullanmıştır. Doğu ve Batı kültürünü özümseyen Sezai, bunu eserlerine yansıtmıştır. Tek roma­nı olan “Sergüzeşt”le bu özelliklerini yansıtmıştır. Romanın asıl konusu olan “kölelik”, Osmanlı sosyal hayatı­nın bir gerçeğidir. Sezai; konak hayatı içinde bu sosyal sorunu eleştirirken Batılı yaşam biçimini de gelenekle­ri rencide etmeden romana yerleştirmiştir.
• “Sergüzeşt“; Sezai’nin adını edebiyatımızda kalıcı kılan romanıdır. Roman; temasıyla, yarattığı “Dilber” tipiyle ve romantizmden realizme geçişi örnekleyen üslubuyla edebiyatımızda ayrı bir yere sahiptir.
• Sezai; Ahmet Mithat Efendi‘nin başlatmış olduğu (yeterince sistemli olmayan) hikâye türünü şuurlu bir şekilde işlemiştir. “Küçük Şeyler” ve “Rumuzu’l Edeb”de bir araya getirdiği bu denemeleri, sonraki kuşaklar için de örnek oluşturmuştur.

ESERLERİ

Sergüzeşt (Roman)

Küçük Şeyler (Hikâye)

Rumuzu’l Edeb (Hikâye, hatıra ve makaleler)

İclâl (Hikâye ve değişik yazıları)