Tebrikler - Ses Bilgisi / Ses Olayları -2 adlı sınavı başarıyla tamamladınız.
Sizin aldığınız skor %%SCORE%% en yüksek skor %%TOTAL%%.
Hakkınızdaki düşüncemiz %%RATING%%
Soru 1 |
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü düşmesinin bir örneği yoktur?
A) Bir işe başlamadan büyüklerinizin fikrini sormalısınız.
B) Çocuğun boynunda kızartılar belirmişti.
C) Aklınızı iyi kullanırsanız başarılı olursunuz.
D) Bu kuşların nesli yok olmak üzere.
E) Bahçe kapısını paslı bir tel tutuyor.
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 2 |
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hem ünsüz değişimine hem ünlü düşmesine uğrayan bir sözcük vardır?
A) Annesini kaybeden çocuk sürekli ağlıyor.
B) İhtiyar, otuz yıldır bu kasabada yaşıyor.
C) Eve çok geç vakitlerde dönüyor.
D) Milli maç bir saat sonra başlıyor.
E) Kapıya sıkışan parmağım kanıyor.
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 3 |
Aşağıdaki dizelerin hangisinde ünlü darlaşmasının örneği vardır?
A) Öylesine imkansız bir şey aşkımız
B) Falcı kadın yalan söylüyor yalan
C) Bahçelerde kalmadı sevdiğin çiçekler
D) Unutmak tesellisidir yalnızlığın
E) Gündüzler gecedir, geceler zindan
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 4 |
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde türetilirken ünlü kaybına uğramış bir sözcük vardır?
A) Kardeşim ve babam, kazayı küçük sıyrıklarla atlatmış.
B) Uçurtma, esen rüzgarla birlikte iyice yükselmişti.
C) Dün akşam seyrine doyum olmayacak bir maç izledik.
D) Otobüs, zannederim yarım saat gecikecek.
E) Tartışmalı konularda açıklama yapmaktan kaçınırdı.
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 5 |
Her akşamki yoluma koyulmuş gidiyorum
Her akşamdan vücudum bu akşam yorgun
Öyle istiyorum ki bu akşam biraz sükun
Bir cami eşiğine yatıversem diyorum
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisinin örneği yoktur?
A) Ulama
B) Ünsüz yumuşaması
C) Ünlü daralması
D) Kaynaştırma harfi
E) Ünsüz benzeşmesi
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 6 |
Baktıkça ufkumda şafaklar söktü.
Bu dizedeki altı çizili sözcükte görülen ses olayının benzeri aşağıdakilerin hangisinde vardır?
A) Yüreğim bağlandı her bir sözüne
B) Koynunda rüyaya dalasım geldi
C) Dün yine günümüz geçti beraber
D) Sarı saçlarına pembe gül takın
E) Çekil, bu gölgeli yolda gezinme
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 7 |
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sert sessizlerin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
A) Bir çoban, koyunlarıyla iniyordu bir yamaçtan.
B) Bu akşam geç vakitte size uğrayacağım.
C) Bir sevgiliden ayrılır gibi ayrıldım İskilip'den.
D) Bir anda ortalık savaş alanına döndü.
E) Babası hiç de anlattığınız gibi biri değildi.
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 8 |
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, türetilirken ünlü kaybına uğrayan bir sözcük kullanılmıştır?
A) Küçülen pantolon ve gömleğini kardeşine vermiş.
B) Gecenin ilerleyen saatlerinde bahçe kapısı gürültüyle açıldı.
C) Afrika gezisi süresince yaşadıklarını kaleme aldı.
D) Annesinin resmine uzun uzun bakıp ağladı.
E) Sizin gibi dost canlısı bir insan az bulunur.
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 9 |
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz benzeşmesi kuralına uymamaktan kaynaklanan bir yazım yanlışı söz konusudur?
A) Kitapçıdan aldıklarımı sana da göstereyim.
B) Çocuk kitaplarının satışında artış varmış.
C) Yayınevlerini, ayda bir gezmeyi adet edinmişti.
D) üst rafdan bir kitap alıp bana uzattı.
E) Size haber vermek için o kadar uğraştım ki...
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 10 |
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz düşmesine örnek gösterilebilir?
A) Sıcacık sobanın başında uyuyakalmıştı.
B) Kocaman elleri vardı adamın.
C) Daracık bir yoldan caddeye çıktık.
D) Bizi genişçe bir salona aldılar.
E) Bütün odaların kapıları açıktı.
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 11 |
"-yor" ekinin kendisinden önce gelen düz geniş seslileri (a, e) dar sesli (ı, i, u, ü) yapmasına ünlü daralması denir.
Aşağıdakilerin hangisinde buna örnek olabilecek bir sözcük yoktur?
A) Bahçelerde son güller dökülüyor
Ömrümüz gibi bahar da geçici
B) Bütün kusurumu toprak gizliyor
Merhem çalıp yaralarımı düzlüyor
C) İşitmiştim ki benim için ağlıyormuşsun
Hala adım düşmüyormuş dudaklarından
D) Öyle mağrur bir duruşunuz var ki
"Merhametine muhtaç değiliz" diyor sanki
E) Derinden, pek derinden bir sessizlik inliyor
Orman hülyaya dalmış bu sükutu dinliyor
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 12 |
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hece düşmesine örnek gösterilebilir?
A) Çocuklar, ellerindeki bayrakları neşe içinde sallıyor.
B) Ütülenmiş gömleklerini dolaba astı.
C) Sabahleyin uyanır uyanmaz kahvesini istedi.
D) Kitap okumak için uzandığı koltukta uyuyakaldı.
E) Soru sorarken takındığı tavrı pek hoş bulmadım.
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 13 |
Aşağıdakilerin hangisinde ünlü daralmasının bir örneği vardır?
A) Başlıyor şimdi melul akşamda son ışıklarla bulutlar cengi
B) Yürüyorum, ardıma bakmadan yürüyorum
C) Sokaktayım kimsesiz bir sokak ortasında
D) Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç
E) Gidiyorum gurbeti gönlümde duya duya
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 14 |
Kara gökler, kül rengi bulutlarla kapanık
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar
İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık
Biri benim, biri de serseri kaldırımlar
Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisinin örneği yoktur?
A) Ünsüz yumuşaması
B) Kaynaştırma harfi
C) Ünsüz düşmesi
D) Ulama
E) Ünlü daralması
A | |
B | |
C | |
D | |
E |
Soru 15 |
Aşağıdaki dizelerin hangisinde ünsüz yumuşamasına örnek gösterilebilir?
A) Susayan ruhları sesinle doyur
B) Hep sana uzanır gölgeden yollar
C) Yeniden tutuşsun kalbin yarası
D) Dolsun şairlerin sihirli tası
E) Gözüne değmeyen çiçekler solar
ÜNSÜZLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI
Sert ünsüzlerden biriyle (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biten bir sözcükten sonra yumuşak ünsüzle c, d, g başlayan bir ek gelirse ekin başındaki yumuşak ünsüzler ç, t, k şeklinde değişerek sertleşir.
| kitap – | cı | kitapçı |
| kadayıf – | cı | kadayıfçı |
| balık – | cı | balıkçı |
| bilmiş – | cesine | bilmişçesine |
| külah – | da | külahta |
| İzmit’ – | den | İzmit’ten |
| 2014′ | de | 2014’te |
| üret- | gen | üretken |
| seç – | gi | seçki |
| yetiş – | gin | Yetişkin |
| et | gi | etki |
| yet | gi | yetki |
| tep | gi | tepki |
| at | gı | atkı |
NOT 1: Bazı tek heceli sözcüklerde yumuşama olmaz.
tek-i, sap-ı, ip-i, top-u, süt-ü, at-ı, suç-u…
NOT 2: Özel adlarda yazarken yumuşama olmaz, konuşurken olur.
Ayvalık’a, Tarık’ın, Haliç’e, Şahap’ın, Murat’a…
NOT 3: Bazı yabancı sözcüklerde yumuşama olmaz.
millet-e, hukuk-u, ceket-i, merak-ım, evrak-ı…
NOT 4: Bazı türemiş sözcüklerde yumuşama olmaz.
kesit-i, yapıt-a, özet-i, anın yakıt-ı…
Süreksiz sert ünsüzlerden biriyle (p, ç, t, k) biten bir sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir ek gelirse süreksiz sert ünsüzler yumuşayarak b, c, d, g, ğ ‘ye dönüşür.
| yargıç – a | yargıca |
| ilaç – im | ilacım |
| şerit – e | şeride |
| git – ip | gidip |
| denk – im | dengim |
| yumak – ı | yumağı |
| çorap – ı | çorabı |
| matkap – ım | matkabın |
Bazı sözcüklerde, “olmak” veya “etmek” yardımcı eylemiyle birleşik eylem oluşturulduğunda ya da bu sözcüklere ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde ünsüz türemesi görülür.
| af + etmek | affetmek |
| his + etmek | hissetmek |
| red + etmek | reddetmek |
| hal + olmak | hallolmak |
| zan – ımca | zannımca |
| hat – ınızın | hattınızın |
NOT: İki sessizin yan yana geldiği her sözcükte ünsüz türemesi olmayabilir.
taşsız, passız, süssüz, sessiz, hissiz… hisse, yassı, madde, cadde, elli, belli, telli…
Ünsüzüyle biten bazı sözcükler -cık, -cik, -cuk, -cük, -cek, -cak, eklerinden birini aldığında, sondaki k ünsüzü düşer.
| ufak – cık | ufacık |
| tefek – cik | tefecik |
| küçük -I – mek | küçülmek |
| büyük – cek | büyücek |
| alçak – cık | alçacık |
| alçak -I – mak | alçalmak |
| yüksek – l – mek | yükselmek |
Dudak ünsüzlerinden olan b, kendinden önce gelen diş ünsüzü olan n‘yi dudak ünsüzü olan m’ye dönüştürür.
| saklanbaç | saklambaç |
| dolanbaçlı | dolambaçlı |
| tenbel | tembel |
| penbe | pembe |
| sünbül | sümbül |
| tanbur | tambur |
NOT : Özel adlarda ve birleşik sözcüklerde dudak ünsüzleri benzeşmesi kuralı uygulanmaz. İstanbul, Safranbolu… sonbahar, günbatımı, onbaşı,binbaşı…
Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana bulunmadığından, ünlüyle biten bir sözcüğe ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde sözcükle ek arasına y, ş, s, n kaynaştırma ünsüzlerinden biri girer.
oda – y – a (durum ekinden önce)
oda – s – ı (iyelik ekinden önce)
hırka – n – ın (tamlayan ekinden önce)
sancı -y-ı (durum ekinden önce)
yedi –ş – er (üleştirme sayı sıfatı ekinden önce)
Ünlüyle biten bir sözcüğe idi, imiş, ise ek eylemleri, ile sözcüğü ve iken eki birleşik yazıldığı zaman araya y koruyucu ünsüzü girer ve bunların başındaki i sesleri düşer.
| kalfa + i | di | kalfaydı |
| kalfa + i | miş | kalfaymış |
| kalfa + i | se | kalfaysa |
| kalfa + i | le | kalfayla |
| kalfa + i | ken | kalfayken |
Sözcüklerin sonundaki ünsüzlerin bir sonraki sözcüğün başındaki ünlülere ulanarak (bağlanarak) okunmasıdır.
Gittin, taş atarak denizlerime
Halka halka genişleyen anıların kaldı
Girdin çıkmamak üzere dehlizlerime
Birden yaşamanın hızı azaldı
Akşam iniyor yine dağlardan eyvah
Soylu yalnızlığım al götür beni de
Kalmasın benden hiçbir iz geride
Sade kalsın ardımda dinmeyen bir ah
NOT: Arasında noktalama işareti bulunan sözcüklerde ulama yoktur.
Kar, akşamdan beri yağıyor.
Akşam, ona bir sürprizimiz var.
Bazı ünsüzlerin yer değiştirmesidir. Türkçede daha çok, -r ve -l ünsüzlerinin bulunduğu sözcüklerde, birinci hecenin sonundaki sesle, ikinci hecenin başındaki ses, birbirinin yerine geçer. Bu durum konuşma dilinde, daha çok da ağızlarda görülür.
| Doğru Yazımı | Göçüşme |
| köprü | körpü |
| toprak | torpak |
| bayram | baryam |
| yanlış | yalnış |
| yalnız | yanlız |
| çömlek | çölmek |
| kirpik | kiprik |
| kibrit | kirbit |
ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI
Son hecesinde dar ünlü bulunan bazı sözcükler, ünlüyle başlayan bir ek aldığında son hecedeki dar ünlü düşer.
| boyun – um | boynum |
| izin – inizle | izninizle |
| şehir – e | şehre |
| hüzün – umu | hüznümü |
| emir – iniz | emriniz |
| omuz – una | omzuna |
| ağız – ından | ağzından |
Bazı sözcükler yapım eki alırken ünlü kaybına uğrar.
| ayır – ılık | ayrılık |
| sızı – layan | sızlayan |
| ileri – lemek | ilerlemek |
| yumurta – lamak | yumurtlamak |
| kıvır – im | kıvrım |
| kavur – ulmak | kavrulmak |
| devir – im | devrim |
| oyun – ayan | oynayan |
| uyu – gu | uyku |
Son hecesinde dar ünlü bulunan bazı sözcüklerle “olmak” ve “etmek” yardımcı eylemiyle bileşik eylem oluşturulurken dar ünlü düşer.
| sabır + etmek | sabretmek |
| emir + etmek | emretmek |
| keşif + etmek | keşfetmek |
| hapis + olmak | hapsolmak |
| kayıt + olmak | kaydolmak |
| kayıp + olmak | kaybolmak |
Bazı sözcüklerin birleşmesinde dar ünlülerin düştüğü görülür.
| kayın + ata | kaynata |
| cuma + ertesi | cumartesi |
| kahve + altı | kahvaltı |
| ne + için | niçin |
| ne + asıl | nasıl |
NOT 1: İkilemelerde ses düşmesi olmaz.
omuz omuza,
nesilden nesile,
şehirden şehire…
NOT 2: Son hecesinde dar ünlü bulunan bazı sözcüklerde ve özel adlarda ünlü düşmesi
olmaz.
bilim-e, yanıt-ı, kesim-in, seçim-e, söküm-ü…
Ömür’ün doğum günü ne zamandı?
Türkçede geniş ünlüyle (a,e) biten bir sözcük -yor eki aldığında o sözcüğün geniş ünlüsünü ı, i, u, ü ‘ ye çevirerek daraltır.
| ara – yor | arıyor |
| bulma – yor | bulmuyor |
| gözle – yor | gözlüyor |
| sula – yor | suluyor |
| içme – yor | içmiyor |
NOT 1: Bazı kullanımlardaki iki ünsüz arasına giren yardımcı sesler ünlü daralmasını andırır. Bu kullanımlar ünlü daralması değildir.
veriyor, geliyor, görüyor, yazıyor, alıyor, soruyor…
NOT 2: Tek heceli olan “de-, ye-” fiilleri, kendinden sonra gelen “y” harfinden dolayı darlaşabilir.
diyor, diyen, diyecek, diyerek, diye diye…
yiyor, yiyen, yiyecek, yiyerek, yiye yiye…
niye…
-cık, -cik eki alan bazı sözcüklerde ek ile sözcüğün arasında a, e, ı, i ünlülerinin türediği görülür.
| az | cık | azıcık |
| bir | cik | biricik |
| genç | cik | gencecik |
| dar | cık | daracık |
]]>