1.     Aşağıda verilen belirtici niteliklerden hangi­sine Tanzimat romanında rastlanmaz?

        (1974/ÖSYS)

A)    Konular genellikle günlük hayattan ya da tarihten alınır.

B)    Cariyelik kurumunu ve alafrangalık özentisini işler.

C)    Kişiler genellikle tek yönlü ele alınır; iyiler mükâfatlandırılır.

D)    Olayların akışında rastlantılara çok yer verilir.

E)    Romanın içinde bilgi ve öğüt vermekten kaçınılır.

2.     “Hemen hemen konusuz denecek kadar basit olan bu güldürünün iki büyük özelliği vardır: Bir yandan, bize edebiyatımızın o güne dek semtine uğramadığı yeni bir gerçekliğin kapısını açar; ömür yandan da ortaoyunu ve meddah hikayeleri gibi yerli sanatlardan yararlanır. Böylece, yazarın ulusal bir tiyatroya varacak en kısa yolu aradığı muhakkaktır.”

Bu yazıya göre, aşağıdaki yazarlarımızın hangisi, hangi yapıtıyla, nasıl ulusal tiyatroya varacak en kısa yolu aramıştır?

(1978/ÖSYS)

A)    Namık Kemal, “Vatan Yahut Silistre” oyunuyla, vatan sevgisini dile getirerek

B)    Abdülhak Hamit, “Eşber” adlı yapıtıyla, vatan sevgisini her şeyin üstünde tutarak

C)    Şinasi, “Şair Evlenmesi” oyunuyla, halk geleneğinden yararlanarak

D)    Ahmet Vefik Paşa, “Zoraki Takip” oyunuyla, Moliere’in bir yapıtını Türkçeye uyarlayarak

E)    Abdülhak Hamit, “Sabr ü Sebat” adlı yapı­tıyla, atasözlerimizi bol bol kullanarak

3.     “Gerçek köy ve doğal tasvirleri yanında, köy­lünün ufak tefek tasalarını, köylü psikolojisini güzel bir gerçeklikle veren “Karabibik” adli hikaye ile edebiyatımıza ilk olarak “iç konuşma” dediğimiz teknik girmiş oluyor.”

Burada “iç konuşma” ile anlatılmak istenilen aşağıdakilerden hangisidir?

(1979/ÖSYS)

A)    Bir konuşma içinde başkalarının konuşmasını verme

B)    İki üç kişinin kendi aralarında çok yavaş sesle konuşmaları

C)    Başkalarının anlayamayacağı bir dille konuşma

D)    İki kişinin kendi aralarında kararlaştırdık­ları imlerle (işaretlerle) konuşması

E)    Ruhsal durumu yansıtan kendi kendine konuşma

4.     “Bizde roman Halit Ziya ile başlar. Namık Ke­mal’in romanı, sadece denemede kaldı. Onunla hemen aynı yıllarda işe başlayan Mithat Efen­di’nin halka okuma zevkini aşılamaktaki hizmeti inkar edilemez. Fakat sanat yapıtının ilk koşulu olan, biçimden daima yoksundu. Birçok sorun­lara dokunmasına, hayatımızdaki aykırılıkları görmesine, hatta şöyle böyle sürükleyici olaylar bulma yeteneğine karşın yazdıklarına hiçbir ha­yat sıcaklık geçiremedi. Bulduğu bazı yerli tipler, romancılık sanatına, ancak başkalarının     elinde yeniden yoğrulduktan sonra mal oldu.”

Parçada Ahmet Mithat’ın romancılığına iliş­kin özelliklerden hangisine değinilmemiştir?

(1982/ÖSYS)

A)    Okuyucunun genel bilgisini genişletmeyi amaçlaması

B)    Geniş halk kitlelerine okumayı sevdirmesi

C)    Romanlarının teknik yönden kusurlu olması

D)    Kimi romanlarında “Realizm” izlerinin bulunması

E)    Kimi romanlarında yerli hayat sahnelerine rastlanması

5.     Ziya Paşa’ya karşı kargınlığı vardı; biraz da bu kırgınlığın etkisiyle olacak Harabat’ın çıkışını iyi karşılamadı. Birinci cildi için Tahrib-i Harabat’ı ikincisi için de Takip’i yazdı.

Bu paragrafta kendisinden söz edilen kişi, aşağıdakilerden hangisidir? (1986/ÖSYS)

A)    Şinasi

B)    Ahmet Vefik Paşa

C)    Ahmet Mithat Efendi

D)    Abdülhak Hamit

E)    Namık Kemal

6.     Nabizade Nazım’ın Karabibik adlı eseri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

(1987/ÖSYS)

A)    Edebiyatımızda Realizmin başarılı bir örneğidir.

B)    Kırsal kesim gerçeğine ilk kez değinilmiştir.

C)    Romandan çok, uzun hikaye özelliklerine sahiptir.

D)    Kişilerin bulundukları çevreye göre yazılmış başarılı ilk eserdir.

E)    İlk psikolojik roman örneğidir.

8.     Kimilerine göre edebiyattaki bilgiler, bilim ortamından edebiyat ortamına bir tür çeviridir. Edebiyat, bilginlerin daha önce araştırıp bulduğunu halka yayan bir araçtan başka bir şey değildir. Edebiyat yazarı, coğrafya, fizik, sosyoloji, tarih gibi erişebildiği her kaynağa uzanır. Belli sonuçları, halk için yorumlamak, halka açmakla görevlidir bu tür edebiyat.

Yukarıda belirtilen edebiyat anlayışına uygun eserler veren yazarımız kimdir?

(1987/ÖSYS)

A)    Namık Kemal

B)    Şemsettin Sami

C)    Ahmet Mithat Efendi

D)    Halit Ziya Uşaklıgil

E)    Yakup Kadri Karaosmanoğlu

7.     Türk edebiyatında Batılı roman türünün ilk örneği olarak anılan, 1859’da Fenelon’dan Divan edebiyatının sanatlı, ağdalı anlatımıyla özet olarak dilimize çevrilen eser ve bu ese­rin çevirmeni aşağıdakilerden hangisidir?

(1987/ÖSYS)

A)    Kamelyalı Kadın – Ahmet Mithat Efendi

B)    Sefiller – Şemsettin Sami

C)    Emil – Ziya Paşa

D)    Telemak – Yusuf Kamil Paşa

E)    Robenson Hikayesi – Ahmet Vefik Paşa

9.     Fransız edebiyatını örnek alan Tanzimat şairi ve yazarları büyük ölçüde

I

romantizmin etki­sinde kaldı. Bu akımın özgürlük düşüncesi

II

toplumculuk anlayışı Tanzimat yazarlarına çekici geldi.

III

Tabiatı taklit etmeye çalışan  şeyde akıl ve mantığı ön plana alan bu

IV

akımdan  N.Kemal, A.Mithat,A.Hamit, R.Mahmut Ekrem gibi sanatçılar

V

etkilendi.

Yukarıda numaralanmış yerlerin hangisinde bilgi yanlışı vardır? (1990/ÖSYS)

A) I          B) II          C) III          D) IV         E) V

10.   Namık Kemal ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? (1990/ÖSYS)

A)    Edebiyatı, düşüncelerini halka yaymak, bu yolla toplumu geliştirmek için araç olarak kullanmıştır.

B)    Eski edebiyata karşı olduğu halde yeni düşünce ve kavramları yaymak amacıyla yazdığı şiirlerinin çoğunda, biçim ve dil bakımından eskiye bağlı kalmıştır.

C)    Batı şiirini tanıtmak amacıyla Fransız şairlerinden manzum çeviriler yapmıştır.

D)    edebiyattaki yerini, nesir alanında özellikle makale, piyes, roman, eleştiri, tarih türünde yazdığı eserler belirlemiştir.

E)    Yazıda konuşma dilinin kullanılmasından yana olmuş ve özellikle tiyatrolarını oldukça sade bir dille yazmıştır.

11.   Aşağıda verilen bilgilerden hangisi Şinasi’ye ait değildir? (1993/ÖSYS)

A)    Dil ve edebiyat üzerinde görüşlerini Lond­ra’da çıkan Hürriyet gazetesinde yayımla­dığı “Şiir ve İnşa” makalesinde anlatmıştır.

B)    Şiirlerinde konu birliğine ve bütün güzelliğine önem vermiştir.

C)    Fransızcadan manzum olarak Türkçeye çe­virdiği bazı şiirleri, asıllarıyla birlikte Tercû­me-i Manzume adlı bir kitapta toplanmıştır.

D)    Batı edebiyatı yolunda eser veren ilk Türk sanatçıdır.

E)    Düşüncelerini yalın ve açık bir anlatımla söylemeye, konuşma dilini yazı dili haline getirmeye çalışmıştır.

12.   Onun tiyatro eseri, sahne tekniği açısından zayıf olduğu gibi dil açısından da oynamaya elverişli değildir. Piyeslerin bir bölümü manzum, bir bölümü nesir, bir bölümü de nazım–nesir karışık olarak yazılmıştır. Bunların birkaçının konusu günlük hayattan alınmış fakat çoğunda tarihi bir olay işlenmiştir.

Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdaki­ler­den hangisidir? (1995/ÖSYS)

A) Abdülhak Hamit

B) Muallim Naci

C) Şinasi

D) Ahmet Vefik Paşa

E) Şemsettin Sami

13.   Bu sanatçımızın adı anılınca öteki dallarda verdiği ürünlerden çok, şiiri gelir akla. Şiirlerinde değişik dönemler vardır. Gençlik yıllarında biçim ve içerik yönünden eski şiirin izinde yürürken, Şinasi ile tanıştıktan sonra asıl yolunu bulmuştur. Şiirlerde eski biçim yine sürmüş ama içerik değişmiştir. Özellikle de sosyal konulara ağırlık vermiştir. Ancak vatan ve özgürlük aşkını dile getiren şiirleriyle daha çok tanınır.

Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir? (1995/ÖSYS)

A) Ziya Paşa

B) Cenap Şehabettin

C) Namık Kemal

D) Recaizade M. Ekrem

E) Tevfik Fikret

14.   Tanzimat Edebiyatı’nın kurucularındandır. Şiir de yazmış olmakla birlikte asıl ününü gazete­cilik alanındaki çalışmalarıyla sağladı. Çıkardı­ğı Tasvir-i Efkâr gazetesinde halkın anlayacağı bir dille yazmanın gerektiğini savundu. Düzya­zıda noktalama işaretini kullanarak düşüncele­rini kısa, yalın cümlelerle anlattı. Konuşma di­lini başarıyla kullanarak Batı tekniğine uygun tiyatronun ilk örneğini de o verdi.

Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdaki­lerden hangisidir? (1998/ÖSYS)

A) Namık Kemal

B) Ziya Paşa

C) Şinasi

D) Şemsettin Sami

E) Agâh Efendi

15.   …, Türk edebiyatında … tarzda yazılmış … tiyatrodur. Yapıtın … (1859) ve … (1860) yıllarda Türkiye’de Türkçe oyunlar oynanan tiyatro yoktu.

Yukarıda boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi gerekir? (2006/ÖSYS)

A)    Zavallı Çocuk – özgün – bir – beğenildiği – yayıldığı

B)    Afife Anjelik – yeni – son – bilinmediği – tanınmdığı

C)    Şair Evlenmesi – batılı – ilk – yazıldığı – basıldığı

D)    Hasan Mellah – bilinen – gerçek – övüldüğü – yerildiği

E)    Aşk-ı Memnu – modern – klasik – okunduğu – sevildiği

16.   Tanzimat edebiyatıyla ilgili aşağıdaki yargı­lardan hangisi yanlıştır? (2006/ÖSYS)

A)    Makale, fıkra, deneme gibi Batıdan alınmış yazı türleri bu dönemde gazeteler     aracılığıyla edebiyatımıza girmiştir.

B)    Yeni nazım şekilleriyle birlikte Divan edebiyatı nazım şekilleri de kullanılmıştır.

C)    Ahmet Mithat, Şemsettin Sami bu dönemin romancılarındandır.

D)    Vatan, millet, adalet, hürriyet gibi kavramlar bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır.

E)    Bu dönemde çıkan resmi gazeteler, Tercümân-ı Ahvâl ve Tasvîr-i Efkâr’dır.

CEVAPLAR

İslami Türk edebiyatı ile Batı Türk edebiyatı arasında geçiş dönemi olan “Hazırlık Dönemi”ni de hesaba katarsak sanatçıların getirdikleri yenilikler ve sanat anlayışları bakımından Tanzimat edebiyatı üç dönemde incelenebilir:

Hazırlık Dönemi (1839-1860)

Osmanlı aydınlarının Batı kültürünü, edebiyatını tanıma ve tanıtma çabalarına başladığı dönemdir.

Bu dönem Batı’dan, özellikle Fransız edebiyatından, bazı şiir, hikaye ve roman çevirilerinin yapıldığı bir geçiş dönemidir.

İlk çeviri roman, Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği “Tercüme-i Telemak”tır.

İlk şiir çevirileri ise Şinasi ve Ethem Paşa’nın J.J. Rousseau, V. Hugo, Lamaritine gibi Fransız şairlerden yaptıkları çevirilerdir.

İlk Türk gazetesi olan ve devlet eliyle çıkarılan Takvim-i Vekayi bu dönemde de yayını sürdürür.

Yine bu dönemde yarı resmi bir gazete olan Ceride-i Havadis’le (1840) tıpçıların çıkardığı Vakayi-i Tıbbiye (1850) yayın hayatına başlamıştır.

Osmanlıcadan sonra Fransızca en önemli edebi dil konumuna gelir.

Elçiliklerde tutulan “Seferatname” adlı günlükler, Batı kültürünün tanınmasına yardımcı olur.

Bu dönem; toplum, siyaset ve sanat yönünden Tanzi-mat edebiyatının oluşmasına elverişli bir dönemdir.

I. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI (1860-1878)

1860’ta Şinasi ve Âgah Efendi’nin birlikte çıkardıkları ilk özel Türk gazetesi olan Tercüman-ı Ahval ile Tanzimat edebiyatı fiilen başlamış olur.

Bu dönemde yetişen sanatçıların çoğu (Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal) Fransız düşünür ve yazarlarından Montesquieu, Voltaire, J.J. Rousseau’nun etkisinde kalmıştır.

Bu dönemin yazar ve şairleri Divan edebiyatı geleneğiyle yetişmiş; ancak bu geleneği değiştirerek yeni bir edebiyat anlayışını yerleştirmeye çalışmışlar, fakat eskiye bağlılıktan kurtulamamışlardır. Özellikle şekil yönünden Divan şiiri geleneğine bağlı kalmışlardır.

Eserlerinde; vatan, millet, eşitlik, özgürlük, hak, adalet, meşrutiyet gibi, o döneme gelinceye kadar sözü edilmeyen kavramları yaymaya çalışmışlardır.

“Sanat toplum içindir.” ilkesi bilinçli olarak benimsenmiştir.

Dilde sadeleşme savunulmuş, ama uygulanamamıştır.

Aynı şekilde hece vezni ve halk edebiyatı da yalnız savunulmakla yetinilmiştir.

Batı edebiyatından makale, deneme, fıkra, eleştiri, roman, hikaye, tiyatro, anı gibi edebi türler edebiyatı-mıza bu dönemde girmiştir.

Şiirde eski şekiller içinde yeni konuların işlenmesiyle içerik ön plana çıkmıştır. Yani şiir, fikirleri aktarmak için kullanılan bir araç durumundadır.

Bu dönemde yazılan romanlar teknik açıdan zayıftır.

Hastalıklı oluş, intihar, kölelik ve cariyelik romanda sık sık işlenen konulardır.

Noktalama işaretleri ilk defa bu dönemde kullanılmıştır.

Romantizm akımının özellikleri bu dönem sanatçılarının eserlerinde görülür.

Bu dönem sanatçıları; Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal, Şemsettin Sami, A. Mithat Efendi, A. Vefik Paşa, Ali Bey, A. Cevdet Paşa ve Ali Suavi’dir. (Bu sanatçıların hemen hepsi gazetecilik yapmış, bir kısmı siyasi mücadeleler içinde bulunmuş, devlette önemli vazifeler üstlenmiş kişilerdir.)

II. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI (1878-1896)

Bu dönem sanatçıları II. Abdülhamit’in baskılı yönetiminden dolayı “sanat, sanat içindir.” ilkesini benimse-mişler, sosyal konulardan ve ideolojilerden uzak durmuşlardır.

Batı edebiyatının örnekleri başarıyla ortaya konul-muştur.

Bu dönemde yazılan eserlerin dili oldukça ağırdır.

Divan edebiyatına karşı Batı edebiyatı savunulmuştur.

Bu dönemde şiir, biçim yönünden Divan şiiri etkisinden kurtulmuştur. Abdülhak Hamit Tarhan şiirleriyle bu yeniliğin öncüsü olmuştur.

Romanda realizmin şiirde ise romantizmin izleri görülür.

Kölelik ve cariyelik bu dönemdeki romanlarda işlenen konulardır.

Şiirin konusu genişlemiştir. Hayatta güzel olan her şeyin şiire konu olabileceği görüşü esastır.

Bu dönem şiirlerinde ölüm, yokluk, hiçlik, düş kırıklıkları, tabiat, aşk gibi konular işlenmiştir.

Bu dönemin başlıca sanatçıları A. Hamit Tarhan, R. Mahmut Ekrem, S. Paşazade Sezai, Nabizade Nazım’dır. Bu dönemde olup da yeniliklerin karşısında olan sanatçı da Muallim Naci’dir.

TANZİMAT’TA ŞİİRİN ÖZELLLİKLERİ VE İKİ DÖNEMİN KARŞILAŞTIRILMASI

I. ve II. dönem şairleri, Divan şiiri geleneğine bağlı kalmışlardır.

I. Dönem şairleri vatan, millet, özgürlük, adalet gibi toplumsal konulara yönelmişler; II. Dönem şairleri tabiat, aşk, ölüm gibi kişisel konulara önem vermişlerdir.

I. dönem şairleri “sanat, toplum içindir.” ilkesini, II. dönem şairleri “sanat, sanat içindir.” ilkesini benimsemişlerdir.

I. dönem şairleri dilde sadeleşmeyi savunmuşlardır, ancak uygulayamamışlardır, II. dönem şairleri ise dili iyice ağırlaştırmışlardır.

Her iki dönemin şairleri Romantizm’in etkisinde kalmıştır.

Şiirde parça güzelliği bırakılmış, konu birliğine ve bütün güzelliğine önem verilmiştir.

Şiirde sanatlı söyleyiş esas maksat olmaktan çıkarılmıştır.

TANZİMAT’TA HİKAYE ve ROMAN

Türk edebiyatında önceleri bulunmayan Batılı anlamda hikaye ve romanın ilk örnekleri bu dönemde görülmeye başlandı. Eski edebiyatımızdaki halk hikayeleri, masallar, mesneviler bu türlerin yerini tutmakta idi.

Roman ve hikaye türündeki ilk örnekler Batılı yazarlardan esinlenerek verilmiştir.

İlk roman çevirisi Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği “Tercüme-i Telemak”tır. Bunu; Sefiller, Robinson Kruzoe, Monte Kristo, Paul ve Virgine, gibi roman çevirileri izlemiştir.

Türk edebiyatında ilk yerli roman Şemsettin Sami’nin “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat” adlı eseridir. Ancak bu eser roman tekniği bakımından kusurludur. Sanat değeri taşıyan ilk roman Namık Kemal’in İntibah adlı eseridir.

Tanzimatın I. döneminde hikaye türü pek ilgi görme-miştir. Ahmet Mithat Efendi’nin “Kıssadan Hisse” ve “Letâif-i Rivayet” serisi bu türün ilk örnekleridir. II. dönemde Sami Paşazade tarafından bu türün örnekleri verilmiştir.

TANZİMAT’TA HİKAYE ve ROMAN ÖZELLİKLERİ

İşlenen konular, günlük olaylardan ya da tarihten alınmış, gerçeğe uygun konulardır.

Olayların akışında ve sonuca bağlanmasında rastlan-tılara çokça yer verilmiştir.

Yazarlar okuyucuyu bilgilendirmek için olayların akışını kesip bilgiler, öğütler vermişlerdir.

Yazarlar, kişiliklerini eserlerine yansıtmışlardır.

Canlandırılan kahramanlar tek yönlüdür, iyiler bütü-nüyle iyi kötüler bütünüyle kötüdür.

Olayların sonunda iyiler ödüllendirilmiş, kötüler cezalandırılmıştır.

Kişiler çoğu kez bir görüşte aşık olurlar.

Ahmet Mithat, Nabizade Nazım gibi halka seslenen yazarların dili sade; Namık Kemal gibi aydınlara seslenen yazarların dili ağırdır.

Birinci dönem yazarları Romantizm’in, II. dönem yazarlarında Realizm’in etkileri görülür.

TANZİMAT’TA TİYATRO

Tanzimat dönemine kadar, tiyatro alanında geleneksel halk tiyatrosu dışında bir faaliyet görülmez. Batılı anlamda ilk tiyatro eseri Şinasi’nin “Şair Evlenmesi” adlı eseridir. Yazar bu eserde görücü usulüyle evlenmeyi eleştirir. Şinasi bu piyeste meddah geleneğinden de yararlanır. Güldürüler söylenenlerin ters anlaşılması üzerine kurulmuştur. Eserde konuşma dili kullanılmıştır.

Tiyatro halkı eğitmek için bir vasıta olarak kullanılmıştır. Bu maksatla konularını toplum hayatından, gelenek-lerinden ya da tarihten almışlardır.

Tanzimat dönemi tiyatro yazarları, eserlerini sahnelemekten çok, okumak için yazmışlardır. Hatta II. dönem sanatçılarından A. Hamit Tarhan, tiyatro eserlerini sadece okumak için yazmıştır.

Tanzimatçılara göre tiyatro, bir eğlence olduğu kadar bir eğitim aracıdır da. Bu yüzden tiyatro eserlerinde diğer türlere göre daha anlaşılır bir dil kullanılmıştır. Fakat bu dil ikinci dönemde giderek ağırlaşmıştır.

TANZİMAT’TA GAZETİCİLİK

Tanzimat sanatçılarının hemen hemen hepsi gazetecilikle uğraşmış, edebiyat yazılarını gazete-lerde yayımlamış kişilerdir. Bu dönemde gazete ile edebiyat iç içedir. Tanzimat döneminde, gazete vasıtasıyla makale, fıkra, eleştiri, anı gibi yazı türleri edebiyatımıza kazandırılmıştır.

Tanzimat Döneminde Çıkan Gazeteler

1.Takvim-i Vekayi (İlk Resmi Gazete-1831)

2.Ceride-i Havadis (Yarı Resmi Gazete-1840)

3.Tercüman-ı Ahval (1860-İlk Edebi ve Özel Gazete-Şinasi ve Âgah Efendi)

4.Tasvir-i Efkar (1862-Şinasi)

5.Muhbir (1866-Ali Suavi)

6.Hürriyet (1868-Ziya Paşa ve Namık Kemal)

Bu gazeteleri N. Kemal’in “İbret”, A. Mithat Efendi’ nin “Devir”, “Bedir”, “Tercüman-ı Hakikat”, Şemsettin Sami’nin “Sabah”, “Tercüman-ı Şark” adlı gazeteleri izler.

TANZİMATIN I. DÖNEM SANATÇILARI

ŞİNASİ (1826-1871)

Tanzimat edebiyatının öncü ve yenilikçi şairi, yazarı ve düşünürüdür.

İlk özel gazete (Tercüman-ı Ahval), ilk makale (Mukaddime), ilk tiyatro eseri (Şair Evlenmesi), ilk şiir çevirileri, ilk dil çalışmaları ona aittir. İlk kez noktalama işaretlerini de o kullanmıştır.

Şiirde şekil olarak Divan edebiyatı geleneğine bağlı olmasına rağmen içerikte değişiklikler yapmış, eski şekillerle yeni kavramları anlatmıştır.

Yazıyı süsten ve sanattan kurtararak düşünceyi ön plana çıkarmıştır. Böylece dilde sadeleşme hareke-tine öncülük etmiştir.

Nesirlerinde dil sadedir. Şiirlerinde aruz veznini kullanmıştır ve dil pek sade değildir.

Klasisizmden etkilenmiştir.

La Fontaine’den Fabl’lar tercüme etmiştir.

Tanzimat Fermanını ilan eden Mustafa Reşit Paşa için yazdığı iki kaside oldukça önemlidir. Bu kasidelerdeki övgüler Divan edebiyatından daha ileridir.

Eserleri: 

Durub-u Emsal-i Osmaniye (1863) : Osmanlı atasözlerini derlediği bir kitaptır.

Şair Evlenmesi (1860) : Türk edebiyatında batı tarzında yazılan ilk tiyatro eseridir. Eser tek perdelik bir töre komedisidir. Konusu, birbirini görmeden görücü usulü ile evlenme adetidir. Batı tesiri altında fakat yerli malzeme ile işlenmiş milli bir tiyatrodur. Kahramanları halktan seçilmiştir. Sevgilisi yerine onun için çirkin ablası ile evlendirilen Müştak Bey’in başına gelenler anlatılır.

Tercüme-i Manzume (1869) : Fransızcadan Türkçeye ilk şiir çevirileri sayılır.

Müntehabat-ı Eş’ar (1862) : Şinasi’nin kendi şiirlerini topladığı bir eserdir.

Müntehabat-ı Tasvir-i Efkar (1885) : Makalelerin yer aldığı üç ciltlik bir eserdir.

Tercüman-ı Ahval ve Tasvir-i Efkar : Şinasi’nin çıkarmış olduğu gazetelerdir.

ZİYA PAŞA (1825-1880)

Tanzimat’ın eski ile yeni arasında yalpalayan aydınıdır.

“Şiir ve İnşa” adlı makalesinde gerçek şiirin halk şiiri olduğunu söyler. Sonraları “Harabat” adlı antolojisinin önsözünde Divan şiiri geleneğini savunur. Bu nedenle Namık Kemal tarafından sert biçimde eleştirilir.

Edebiyatımızın en önemli terkib-i bent ve terci-i bent şairlerindendir.

Eserleri: 

Şiir : Eş’ar-ı Ziya, Zafarname (Hiciv), Terkib-i Bend ve Terci-i Bend.

Nesir : Harabat, Rüya (Edebiyatımızda ilk mülakat), Defter-i Amal (Anı), Veraset Mektupları, Engizisyon Tarihi (çeviri), Endülüs Tarihi (çeviri), Emil (çeviri).

Harabat : Arapça, Farsça, Türkçe şiir antolojisidir. Eserin mesnevi tarzında yazılmış önsözünde, Ziya Paşa, şiir ve edebiyat anlayışını açıklamıştır. Bu önsözünde Z. Paşa’nın “Şiir ve İnşa” makalesinde savunduğu fikirlerin tersini savunduğu, Divan şiirini yücelttiği görülür. Bu yüzden Namık Kemal, Ziya Paşa’ nın bu eserine, Tahrib-i Harabat, Takib adlı eserleriyle cevap vermiştir.

NAMIK KEMAL (1840-1888)

Edebiyatımızda vatan şairi olarak tanınır.

Edebiyatımızda hürriyet kavramını ilk kullanan sanatçıdır.

Romantizmden etkilenmiştir. Hikaye dışında edebiyatın hemen her türünde eser vermiştir.

Şiirlerinde biçim yönünden eskiye bağlı kalmışsa da vatan, millet, özgürlük gibi yeni konuları işlemiş “toplum için sanat” anlayışını benimsemiştir. Hürriyet Kasidesi, Vatan Mersiyesi, Vatan Şarkısı bu konulardaki şiirleridir.

Eserleri : 

Romanları : İntibah (1876), Cezmi

Eleştiri : Tahrib-i Harabat, Takip, Renan Müdafaanamesi, Mukaddime-i Celal

Şiirleri : Hürriyet Kasidesi, Vatan Mersiyesi, Vatan Şarkısı

Tarihi Kitapları : Tarih-i Osmani (1889), Büyük İslam Tarihi (1875), Kanije Muhasarası (1874), Silistre Muhasarası (1874), Devr-i İstila, Barika-i Zafer

Tiyatro : Vatan Yahut Silistre (1873), Gülnihal (1875), Zavallı Çocuk (1873), Akif Bey (1874), Celaleddin Harzemşah (1875), Kara Bela (1878)

AHMET MİTHAT EFENDİ (1844-1912)

Tanzimat’ın en çok yazan ve okunan yazarıdır. 200’ü aşkın eseri vardır.

Hemen her konuda çalakalem yazmıştır.

Halka okuma zevkini aşılayan yazar olarak bilinir.

Eserlerinin tümü teknik açıdan kusurludur.

Romantizmden etkilenmiştir.

Eserlerinde bilgilendirmek esastır. Her fırsatta halka bir şeyler anlatmaya çalışır. Bazen romanın akışını keser uzun uzun açıklamalar yapar ve okuyucuya bilgiler verir.

Eserleri : 

Romanları : Felatun Beyle Rakım Efendi, Hasan Mellah Hüseyin Fellah

Hikaye : Kıssadan Hisse, Letaif-i Rivayet

Gezi : Avrupa’da Bir Cevelan

Gazete : Bedir, Devir, Tercüman-ı Hakikat

Felatun Beyle Rakım Efendi (1875) : Batı uygarlığını özde kavramayan, biçimde kalanların düştükleri gülünç durumları anlatılır. Eser, Batı kültü-rüne özenen Felatun Bey’le, bu kültürü özümsemiş Rakım Efendi’nin serüveni, Medeniyet değiştiren bir toplumun hikayesidir.

AHMET VEFİK PAŞA (1823-1891)

Bu dönemde milliyetçilik ve Türkçülük hareketlerinin en önemli isimlerindendir.

Tiyatroya yaptığı hizmetlerle tanınır.

Türkçenin sadeleşmesi doğrultusunda çalışmıştır. Dili yalındır.

Klasisizmden etkilenmiştir.

Moliere’in hemen hemen bütün eserlerini Türkçeye çevirmiş.

Eserleri: 

Tiyatro : Zor Nikah, Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Azarya

Şiir : Savruk, Adamcıl, Kocalar Mektebi, Okumuş Kadınlar, Tartüf

Sözlük : Lehçe-i Osmani

AHMET CEVDET PAŞA (1822-1895)

İyi bir medrese kültürü ile yetişmiştir.

Kısas-ı Enbiya adlı eserinin önsözünde, Türkçenin kendine has kanunları bulunduğunu ifade etmektedir.

Kavaid-i Osmaniyye adlı eserinde, Türkçe, Arapça ve Farsçanın kaidelerini anlatmıştır.

Belagat-ı Osmaniyye adlı eserinde, yeni yazı türlerinden hiç bahsetmemiştir.

ALİ BEY (1844-1889)

Direktör Ali Bey diye de tanınır.

Diyojen gazetesindeki çalışmaları ile, memleketimizde mizah edebiyatının gelişmesine katkıda bulun-muştur.

Osmanlı Tiyatrosu’nun kurulmasında emeği geçmiş.

Eserlerinde İstanbul Türkçesini bütün incelikleriyle kullanarak günümüzün dil anlayışına ulaşmıştır.

Tiyatro, mizah ve gezi yazısı türünde eserler veren Ali Bey, Moliere’in bir eserini “Ayyar Hamza” adıyla Türkçeye adapte etmiştir.

Lehçetü’l Hakayık adlı küçük bir mizahi eseri de vardır.

TANZİMATIN II. DÖNEM SANATÇILARI

RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847-1914)

Tanzimat’ın Batıcı aydınlarındandır.

Şiirlerinde hakim olan tema his’tir.

Eski edebiyatın temsilcisi Muallim Naci ile yaptığı kafiye tartışması ünlüdür. Muallim Naci Divan edebiyatının kafiye anlayışı olan “göz için kafiye” anlayışını savunur. R. Mahmut Ekrem ise “kulak için kafiye” görüşünü ileri sürer. Servet-i Fünun döneminde “kulak için kafiye” anlayışı benimsenir.

Güzel olan her şeyin şiire konu edilebilmesi onun fikridir. Bu düşüncesiyle toplum için sanat görüşünden ayrılmıştır.

R. Mahmut Ekrem’in edebiyatımıza asıl hizmeti yeni edebiyatın kurallarını koymak ve yaymak, Servet-i Fünun (Edebiyat-ı Cedide)’un doğuşunu sağlamak şeklinde olmuştur.

Eserleri: 

Roman : Araba Sevdası

Hikaye : Muhsin Bey, Şemsa

Tiyatro : Çok Bilen Çok Yanılır (komedi), Afife Anjelik, Vuslat, Atala

Şiir : Nağme-i Seher, Yadigar-ı Şebab, Tefekkür, Pejmürde, Zemzeme, Nejat Ekrem

Eleştiri : Takdir-i Elhan

Talim-i Edebiyat, edebi bilgilerle ilgilidir.

Araba Sevdası: Romanda, bir gösterişten ibaret olan Batı hayranlığının gülünçlüğü anlatılmıştır. Mirasyedi Bihruz Bey’in aşk maceraları anlatılır. Bihruz Bey, Ahmet Mithat’ın Felatun Bey ve Rakım Efendi romanında anlattığı batıya özenen züppe tipinin iyice karika-türleştirilmiş biçimidir.

SAMİPAŞAZADE SEZAİ (1860–1936)

Roman ve hikâye yazarıdır. “Sergüzeşt” adlı romanıyla ünlüdür.

Bu romanı, romantizmden realizme geçişin başarılı bir örneği olarak kabul edilir. Romanda, esir ticaretinin toplumsal hayattaki izleri anlatılır.

Hikâyelerini “Küçük Şeyler” adı altında toplamıştır.

Eserleri :  

Roman : Sergüzeşt

Hikaye : Küçük Şeyler

Piyes : Şîr

Anı : İclal

Sergüzeşt : Eserde, esir ve insan ticareti ana tema olarak seçilmiştir. Kafkasya’dan kaçırılıp İstanbul’a getirilen Dilber’in macerası, o dönemde egemen olan değer yargılarının yanlışlığı gösterilmek için anlatılır.

ABDULHAK HAMİT TARHAN (1852-1937)

Şair-i Azam (büyük şair) olarak tanınır.

Batıcı şiir yönüyle ilk önemli değişiklikleri o yapmıştır.

Divan şiirinin biçimsel kalıplarını kırmıştır.

Divan edebiyatı nazım türlerini kullanmamıştır.

Çok sayıda tiyatro eseri yazmıştır. Ancak yazdığı bu eserler oynanmak için değil, okunmak içindir. Romantizmden etkilenmiştir.

Şiirlerinde zengin bir lirizm vardır. Şiirde, taşkınlık ve yücelik, söyleyişteki tezat onun özellikleridir. Tezat adeta Hamit’in tanıtıcı bir sembolüdür.

Eserlerinde çok çeşitli konulara yer vermiştir. Şiirle-rinde ve tiyatrolarında tarihi konular önemli bir yer tutar. Soyut konular, hayat, tabiat, ölüm, insanlık onun eserlerindeki konulardır. Ölüm ise Hamit’in özellikle işlediği bir konudur.

Eserleri: 

Şiirleri : Makber, Sahra (Pastoral niteliktedir), Belde, Garam, Baladan Bir Ses, Ruhlar, Yabancı Dostlar, Validem, Hacle, Bunlar O’dur.

Tiyatro : Macera-yı Aşk  (ilk tiyatrosu),  Fitnen, İbn-i Musa, Eşber, İçli Kız, Duhter-i Hindu, Nesteren, Sardanapal, Liberte, Hakan, İlhan…

NABİZADE NAZIM (1862–1893)

Roman ve hikayeleriyle tanınan sanatçı Tanzimat edebiyatının Realist ve Naturalist temsilcilerinden biridir.

Yazarın, “Karabibik” adlı eseri edebiyatımızdaki ilk köy romanı olarak tanınır. Romanda anlatılanlar Antalya’nın bir köyünde geçer. Yazar köy hayatını tam bir Realizm’le yansıtır.

Sanatçının asıl başarısı “Zehra” adlı romanında görülür. Romanda psikolojik unsurlar ağır basar. Karakterlerin tasvir ve tahlili son derece başarılıdır.

Yadigarlarım, Sevda, Bir Hatıra yazarın hikaye türün-deki diğer eserleridir.

MUALLİM NACİ (1850–1893)

Eski edebiyat ile yeni edebiyat arasındaki mücadele-de eski edebiyat taraftarlarının lideri durumundadır. Eski nazım tekniğini bilen ve ona kuvvetle hakim olan bir şairdir. Fransız edebiyatını tanıdıktan sonra Batılı tarzda da şiirler yazmıştır.

Muallim Naci ile yeni edebiyatın önderi durumunda olan Recaizade M. Ekrem arasında uzun süren tartışmalar olmuştur. Recaizade’nin Zemzeme’lerine Muallim Naci, Demdeme’leri ile cevap vermiştir.

Eserleri : 

Şiir : Ateşpâre, Şerâre, Füruzan, Sümbüle

Ayrıca edebi bilgilerle ilgili “Istılahat-ı Edebiyye” adlı bir eseri vardır.

1.     Nabizade Nazım,

I.    Tanzimat birinci döneminin ilkelerine bağlıdır.

II.    İlk köy romanını (Karabibik) yazmıştır.

III.    Karabibik konusunu Antalya civarında bir köyde geçen hikayeden alır.

IV.    “Zehra” ilk psikolojik roman denemesi ve ilk tezli romanımızdır.

V.    Ayrıca, Heves Ettim, Hala Güzel, Haspa gibi önemli eserleri vardır.

Nabizade Nazım ile ilgili numaralandırılarak verilen yerlerden hangisinde bir yanlışlık yapılmıştır?

A) V          B) IV          C) III          D) II         E) I

2.       I.    Abdülhak Hamit Tarhan

II.    Ahmet Mithat Efendi

III.    Muallim Naci

IV.    Ahmet Vefik Paşa

V.    Nabizade Nazım

Yukarıda numaralandırılmış sanatçılardan hangisi ya da hangileri Tanzimat birinci döneminin ilkelerini savunmuştur?

A) Yalnız II                      B) Yalnız III

C) I ve III                         D) I ve V

E) II ve IV

3.     Aşağıdakilerin hangisinde, Tanzimat şiiriyle ilgili bir bilgi yanlışı vardır?

A)    Aruz vezni terk edilmiş, hece vezni kullanılmıştır.

B)    Divan şiirinin nazım şekilleri aynen kullanılmıştır.

C)    Şiire, eşitlik, özgürlük gibi toplumsal temler girmiştir.

D)    Edebi sanatlar ve mazmunlardan büsbütün vazgeçilmemiştir.

E)    II. dönemde kişisel konular daha ağırlıklı işlenmiştir.

4.     Aşağıdakilerden hangisinde bir bilgi yanlışı yapılmıştır?

A)    Namık Kemal, Ziya Paşa’nın “Harabat”ına karşı “Tahrib-i Harabat” ve “Takib”i yazmıştır.

B)    Şinasi, Tanzimat edebiyatına birçok yenilikler getirmiş ve klasik kasidenin kalıplarını yıkmıştır.

C)    Tanzimat sanatçıları, devlet adamlığı, gazetecilik, şairlik, çevirmenlik gibi birçok özelliği kimliğinde taşıyan isimlerdir.

D)    Tanzimat döneminde Namık Kemal ve Ahmet Mithat romantizmden etkilenmişlerdir.

E)    Recaizade Ekrem, Muallim Naci Tanzimat edebiyatının birinci kuşağı ve öncüleridir.

5.     Namık Kemal                                 Küçük Şeyler

Şemsettin Sami                             Garam

Abdülhak Hamit Tarhan                 Kamus-ı Türkî

Muallim Naci                                 Demdeme

Sami Paşazade Sezai

Yukarıdaki yazar ve yapıt adları eşleştirilir­se, aşağıdakilerin hangisi dışta kalır?

A)    Namık Kemal

B)    Şemsettin Sami

C)    Abdülhak Hamit Tarhan

D)    Muallim Naci

E)    Sami Paşazade Sezai

6.     Aşağıdakilerden hangisi Recaizade Mahmut Ekrem ile ilgili değildir?

A)    “Zemzeme, Nağme-i Seher, Yadigar-ı Şebap” adlı şiir kitapları

B)    “Araba Sevdası” adlı ilk realist roman

C)    “Çok Bilen Çok Yanılır” adlı komedi

D)    “Talim-i Edebiyat” adlı edebi bilgiler kitabı

E)    “Avrupa’da Bir Cevelan” adlı gezi yazısı

7.     Aşağıdakilerin hangisinde Namık Kemal’in yapıtlarının türü yanlış belirtilmiştir?

A)    Roman     :               İntibah

B)    Hikaye     :               Celalettin Harzemşah

C)    Tiyatro     :               Vatan Yahut Silistre

D)    Eleştiri     :               Takip

E)    Çevri        :               Renan Müdafaanamesi

8.     Onun eserlerinde derin bir bilgi veya eserlerin kalıcılığını sağlayacak bir sanat üstünlüğünü aramak boşunadır. Yazdıklarının yaşamasını değilse bile Türkiye’de okuyan bir halk zümresinin oluşmasını sağlayan …; görevini yerine getirmiştir. Eserlerinde (özellikle Letaif-i Riva­yat’ta) abartılı bir romantizm görülür.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A)    Ahmet Mithat

B)    Abdülhak Hamit

C)    Recaizade Ekrem

D)    Muallim Naci

E)    Şemsettin Sami

9.     Aşağıda verilen Tanzimat öyküleri ve yazar­larından hangisinde bir yanlışlık yapılmıştır?

A)    Hala Güzel – Nabizade Nazım

B)    Müsameretname – Emin Nihat

C)    Küçük Şeyler – Sami Paşazade Sezai

D)    Kıssadan Hisse – Ahmet Mithat

E)    Haspa – Şemsettin Sami

10.     I.    1860’ta Tercüman-ı Ahval’de tefrika edildi.

II.    Tam bir töre komedisi.

III.    Karagöz–Ortaoyunu tekniğinden yararlanılmış.

IV.    Kişiler, kimliklerine uygun adlar almış.

V.    Üç birlik kuralına uyar.

Yukarıda bazı özellikleri numaralandırılarak verilen Tanzimat tiyatrosu aşağıdakilerden hangisidir?

A)    Şair Evlenmesi

B)    Kara Bela

C)    Afife Anjelik

D)    Vatan Yahut Silistre

E)    Ayyar Hamza

11.   Şinasi’nin makalelerinde savunduğu görüş­lerin yer aldığı, Avrupa’ya kaçarken Namık Kemal’e bıraktığı ve onun da Recaizade Ekrem’e bırakmak zorunda kaldığı gazete aşa­ğıdakilerden hangisidir?

A)    Tasvir-i Efkâr

B)    Tercüman-ı Ahval

C)    Tuna

D)    Hürriyet

E)    Tercüman-ı Hakikat

12.   Aşağıdaki sanatçılardan hangisi Tanzimat döneminde eleştiri yazmamıştır?

A)    Şemsettin Sami

B)    Şinasi

C)    Namık Kemal

D)    Ziya Paşa

E)    Abdülhak Hamit

CEVAPLAR

1.       I.    “Sanat toplum içindir.” anlayışı belirgin bir biçimde ortaya kondu.

II.    Romantizmin etkisinde kalındı.

III.    Gözleme önem verildi.

IV.    Tiyatro yapıtları, oynanmaktan çok, okunmak için yazıldı.

V.    Divan şiirinde görülmeyen vatan, millet, hak, adalet, özgürlük gibi siyasal kavramlar özellikle şiirin konusu oldu.

Yukarıdaki bilgilerin hangileri, Tanzimat’ın birinci dönemiyle ilgili değildir?

A) I ve II                          B) III ve IV

C) IV ve V                       D) III ve V

E) II ve IV

2.     Aşağıdakilerden hangisi “Şinasi”ye ait değildir?

A)    Noktalama işaretlerini ilk kez kullandı.

B)    İlk folklor derlemesini yaptı.

C)    Batı edebiyatından ilk şiir çevirilerini yaptı.

D)    Yayımlanan ilk yerli oyunu yazdı.

E)    Fenelon’dan ilk roman çevrisini yaptı.

3.     Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat birinci dönemine ait bir özellik değildir?

A)    Sanat, toplum içindir görüşü benimsenmiştir.

B)    Sanatçılar genellikle romantiktirler.

C)    Şiirde parça güzelliğine önem vermişlerdir.

D)    Sanatçıların tamamı devlet adamı, gazeteci, yazar, şair, çevirmen gibi çok yönlü insanlardır.

E)    Nesirde noktalama işaretleri kullanılmaya başlanmıştır.

4.     Tanzimat döneminin bütün özelliklerini üzerin­de taşıyan isimdir. Devlet adamlığının yanında iyi bir şairdir. Edebiyat yaşamı iki bölüme ayrılır: “Şiir ve İnşa” makalesinde, geçmiş edebiyatı yerdiği dönem; “Harabât” antolojisi ile bu düşüncelerinden vazgeçtiği dönem.

Yukarıda özellikleri verilen Tanzimat edebi­yatı birinci dönem sanatçısı aşağıdakiler­den hangisidir?

A)    İbrahim Şinasi

B)    Ziya Paşa

C)    Namık Kemal

D)    Ahmet Vefik Paşa

E)    Ahmet Mithat Efendi

5.     Aşağıdakilerden hangisi Namık Kemal’in tiyatrolarından biri değildir?

A)    Zavallı Çocuk

B)    Akif Bey

C)    Gülnihal

D)    Karabela

E)    İçli Kız

6.       I.    Celalettin Harzemşah – Tiyatro

II.    Sahra – Şiir

III.    Afife Anjelik – Roman

IV.    Ataşpâre – Tiyatro

Yukarıdaki eşleştirmelerden hangisi ya da hangileri yanlıştır?

A) Yalnız II                      B) Yalnız III

C) Yalnız IV                     D) I ve II

E) III ve IV

7.     Aşağıdakilerden hangisi Şinasi ve Namık Ke­mal’in ortak özellikleri arasında yer almaz?

A)    Tanzimat birinci dönem sanatçıları olmaları

B)    Tiyatro türünde eser vermeleri

C)    Halkı eğitmeyi amaçlamaları

D)    Romantizmin etkilerini yansıtmaları

E)    Değişik türlerde “ilk”lere sahip olmaları

8.     –      Hem hece hem aruz ölçüsünü kullanmıştır.

–      Terkib-i Bent ve Terci-i Bent’leriyle ünlüdür.

–      Hiciv türünde “Zafernâme” adlı bir eseri vardır.

–      Namık Kemal ile Divan edebiyatı ile ilgili  tartışmaları olmuştur.

Yukarıda bazı özellikleri verilen Tanzimat sanatçısı kimdir?

A)    Ahmet Mithat Efendi

B)    Muallim Naci

C)    Şinasi

D)    Ziya Paşa

E)    R. Mahmut Ekrem

9.     Aşağıdakilerin hangisinde Recaizade Mah­mut Ekrem’in yapıtlarının türü yanlış belirtilmiştir?

A)    Şiir: Zemzeme

B)    Roman: Araba Sevdası

C)    Tiyatro: Çok Bilen Çok Yanılır

D)    Öykü: Vuslat

E)    İnceleme: Talim-i Edebiyat

10.   Aşağıdakilerden hangisi Türk edebiyatının “ilk”lerinden biri değildir?

A)    Şair Evlenmesi

B)    Sahra

C)    Zafernâme

D)    Mukaddime

E)    Tercüman-ı Ahval

11.   Aşağıdakilerin hangisi Tanzimat dönemi sanatçılarından biri değildir?

A)    Recaizade Mahmut Ekrem

B)    Muallim Naci

C)    Tevfik Fikret

D)    Şemsettin Sami

E)    Nabizade Nazım

12.   Hece ölçüsünün ulusal ölçümüz olduğu benimsenir. Bu ölçüyle yazmak gerektiği savunulur, fakat bu düşünce başarılı olamaz. Başarılı olmayan birkaç deneme yapılır. Aruza devam edildiği için dil sadeleşemez. Ancak konu birliğine ve bütün güzelliğine önem verilir.

Şiirimizle ilgili bu görüş aşağıdaki hangi dönemle ilgilidir?

A)    Tanzimat

B)    Servet-i Fünûn

C)    Fecr-i Âti

D)    Milli Edebiyat

E)    Cumhuriyet

CEVAPLAR

1.     Tanzimat edebiyatı I. döneminde “Sanat toplum içindir” görüşü benimsenmiştir.

I

Fransız İhtilali’nin etkisiyle hürriyet,adalet eşitlik gibi kavramlar şiire girmiştir.Şairler

II                                                 III

genellikle romantiktir.Örneğin; Şinasi ve Ahmet Vefik Paşa romantizmin etkisindedir. Bu

IV

dönemde edebiyatımıza roman,tiyatro,eleştiri gibi türler girmiştir.

V

Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlele­rin hangisi bir bilgi yanlışı içermektedir?

A) I          B) II          C) III          D) IV         E) V

2.       I.    Cezmi

II.    Araba Sevdası

III.    Karabibik

IV.    Terceme-i Telemak

Aşağıda verilen “ilk”ler yukarıdaki eserlerle eşleştirilirse hangisi dışta kalır?

A)    İlk yerli roman

B)    İlk çeviri roman

C)    İlk tarihsel roman

D)    İlk natüralist roman

E)    İlk realist roman

3.     Aşağıdakilerden hangisi, Şinasi’nin “Şair Ev­lenmesi” adlı eseriyle ilgili olarak yanlıştır?

A)    Görmeden evlenmenin sakıncaları işlenmiştir.

B)    Bir töre komedyasıdır.

C)    Üç birlik kuralına uyar.

D)    Sahne dili güçlüdür.

E)    İki perde yazılmış ve oynanmıştır.

4.     1889 yılında yayınlanan eser, zaman zaman romantik özellikler taşımakla beraber, konunun işlenişi, konuyu meydana getiren olaylar ve kahramanlar bakımından gerçekçi özellikler taşımaktadır. Romanda Dilber adlı bir genç kızın hayatı çevresinde esirlik konusu ele alınmakta ve eleştirilmektedir.

Bu parçada sözü edilen eser ve yazarı aşağıdakilerden hangisidir?

A)    İntibah – Namık Kemal

B)    Felatun Beyle Rakım Efendi – A. Mithat Efendi

C)    Sergüzeşt – Sami Paşazade Sezai

D)    Araba Sevdası – Recaizade Mahmut Ekrem

E)    Zehra – Nabizade Nazım

5.     Bu dönem ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayın hayatına atılmasıyla başlar. Zi­ya Paşa, Namık Kemal, Şinasi gibi büyük isimle­rin bir araya gelerek oluşturduğu bir edebiyattır. Roman, gazete, eleştiri, makale gibi yeni türlerin yine bu dönemde ilk ürünleri vermiştir.

Yukarıda bahsedilen edebi dönem aşağıda­kilerden hangisidir?

A)    Tanzimat Dönemi

B)    Servet-i Fünûn Dönemi

C)    Fecr-i Âti Dönemi

D)    Milli Edebiyat Dönemi

E)    Cumhuriyet Dönemi

6.     Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A)    Tanzimat dönemi Tercüman-ı Ahval ile başlar.

B)    Noktalama işaretlerini ilk kez Şinasi kullanmıştır.

C)    Batılı anlamda sahne tiyatrosu Tanzimat ile başlar.

D)    İlk Türk romanı Tanzimat sanatçısı Abdül­hak Hamit ile vücuda getirilir.

E)    “Şiir ve İnşâ” makalesinde Ziya Paşa Divan şairlerini ve şiirlerini eleştirmiştir.

7.     Aşağıdakilerden hangisinde eser–sanatçı eşleştirmesi yanlış yapılmıştır?

A)    Zafernâme – Ziya Paşa

B)    Celalettin Harzemşah – Namık Kemal

C)    Zemzeme – Muallim Naci

D)    Finten – Abdülhak Hamit Tarhan

E)    Küçük Şeyler – Sami Paşazade Sezai

8.       I.    Avrupalı hayat tarzının ve Batılılaşmanın yanlış anlaşılmasını konu alan ilk roman  Ahmet Mithat Efendi’nin Felatun Beyle Rakım Efendi’sidir.

II.    Aşk-ı Memnu’da Halit Ziya aile içi aşk maceralarını gerçekçi bir tutumla sergilemiştir.

III.    Sergüzeşt, Muallim Naci’nin kölelik ve beyaz      kadın ticareti üstüne kurduğu bir romandır.

IV.    Namık Kemal’in Cezmi’si ilk tarihi romandır  ve konusunu Türk–İran savaşlarından alır.

V.    Nabizade Nazım, Karabibik romanıyla İstanbul’un konak hayatını realist çizgilerle   anlatmıştır.

Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangile­rinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) I ve II                          B) II ve IV

C) III ve IV                       D) I ve V

E) III ve V

9.     Aşağıda verilen tiyatro eserlerinin hangisinde “görmeden, aile beğenisiyle evlenmenin” eleştirisi yapılmaktadır?

A)    Gülnihal

B)    Zavallı Çocuk

C)    Şair Evlenmesi

D)    Nesteren

E)    Afife Anjelik

10.   Aşağıdakilerde hangisi Tanzimat dönemin­de yazılan tiyatrolardan biri değildir?

A)    Şair Evlenmesi

B)    Cidal

C)    Nesteren

D)    Eşber

E)    Vatan Yahut Silistre

11.   Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat ile edebi­yatımıza dahil olan türlerden biri değildir?

A)    Roman

B)    Mektup

C)    Hikaye

D)    tiyatro

E)    Makale

12.   Tanzimat’la değişen insan, sahip olduğu yeni bakış açısıyla mevcut geleneksel yapıyı da sor­gulama ihtiyacını duyacaktır. İnsanın üstün de­ğer olduğu fikri, bu üstün değere yönelik her tür­lü olumsuzlukları eleştirme ihtiyacını da berabe­rinde getirir. Ahmet Mithat Efendi’nin “Leta-if Rivayat” dizisinde yer alan eserlerinde esaret teması üzerinde durulur. Namık Kemal’in “İnti­bah”ında Dilaşup, Ali Bey’e eş olarak alınmış bir cariyedir. Ancak onun kaderi doğrudan esare­tinden kaynaklanan bir sonuç doğurmaz. Dola­yısıyla Türk romanında esaret ilk defa “…”de bu boyutta bir eleştiriye tabi tutulmuştur.

Verilen bilgiler doğrultusunda parçadaki boş­luğa aşağıdakilerden hangisi getirilme­lidir?

A)    Karabibik

B)    Sergüzeşt

C)    Hüseyin Fellah

D)    Harabat

E)    Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat

CEVAPLAR

1.     Recaizade Mahmut Ekrem,

I.   Tanzimat ikinci döneminin sanatçısıdır.

II.   Servet-i Fünûn edebiyatının kurucusudur.

III.   Şiir, roman, hikaye, oyun ve eleştiri türünde eserler vermiştir.

IV.   Sanat, toplum için anlayışına bağlıdır.

V.   Ona göre şiirde tek amaç güzelliktir. Şiirin iki konusu vardır: İnsan ve Tabiat.

Yukarıda numaralandırılmış yerlerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) I            B) II             C) III             D) IV           E) V

2.     Aşağıdakilerin hangisi Tanzimat edebiyatı birinci dönem sanatçılarından biri değildir?

A)    İbrahim Şinasi

B)    Namık Kemal

C)    Ahmet Vefik Paşa

D)    Ahmet Mithat Efendi

E)    Sami Paşazade Sezai

3.     Tanzimat romanında, yazarların hemen her konuya değindiğine şahit oluruz. “Karabibik”te, Antalya civarında bir köy ışığında kırsal kesim gerçeklerine, “İntibah”ta, kötü kadınların ihtiras ve entrikalarına kapılarak hem kendilerini hem başkalarını mahveden gençlere; “Felatun Bey­le Rakım Efendi”de, Batılılaşmayı yanlış anla­manın eleştirilerine; “Sergüzeşt”te ise Dilber adlı kızın etrafında esir ticaretine tanık oluruz.

Bu parçada aşağıdaki sanatçılardan hangisinin romanından söz edilmemiştir?

A)    Namık Kemal

B)    Ahmet Mithat Efendi

C)    Nabizade Nazım

D)    Sami Paşazade Sezai

E)    Recaizade Mahmut Ekrem

4.     Tiyatro; düşüncenin hayallerine vicdan, vicdanın yüreğine can verir. Tiyatro; hem ahlak yönünden insanı yüceltici, olgunlaştırıcı, hem de dil bakımından öğretici, eğitici bir okul durumundadır. Tiyatro aşka benzer, insanı hazin hazin ağlatır; fakat verdiği şiddetli üzüntülerde de bir lezzet bulunur.

Yukarıda tiyatro hakkındaki görüşleri veri­len, “Gülnihal”, “Akif Bey” gibi tiyatroların; “Tahrib-i Harabat”, “Takip” adlı eleştirilerin yazarı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Namık Kemal                            B) Şinasi

C) Ahmet Mithat                            D) Muallim Naci

E) Abdülhak Hamit

5.     Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat döne­minde yazılan romanlardan biri değildir?

A)    Kırık Hayatlar

B)    Dünyaya İkinci Geliş

C)    Cezmi

D)    Araba Sevdası

E)    Hasan Mellah

6.     Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat edebiya­tının genel özelliklerinden biri değildir?

A)    Batı edebiyatı, özellikle Fransız edebiya­tına büyük ilgi gösterilmiş, çoğu Fransızca eser Türkçeye çevrilmiştir.

B)    Tiyatro türü özel bir önem kazanmış, tiyatro bir eğitim yuvası olarak görülmüştür.

C)    Dilde sadeleşme amaçlanmış ancak yeterince başarılamamıştır.

D)    Sanatçılar eserlerini genel olarak sembo­lizm akımının etkisiyle meydana getirmiştir.

E)    O güne dek edebiyatımızda görülmeyen, roman, hikaye, makale gibi nesir türleri kullanılmıştır.

7.     Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat edebiya­tında “toplum için sanat” görüşünü benimse­memiştir?

A)    Muallim Naci

B)    Ahmet Mithat Efendi

C)    Ahmet Vefik Paşa

D)    Ziya Paşa

E)    Namık Kemal

8.     Tanzimat döneminde yetişen büyük sanatçılar­dandır. Recaizade Mahmut Ekrem ile uyağın “göz için mi, kulak için mi” olduğu hakkında giriştiği sert tartışmalardan dolayı yeni sanatın karşısında gösterilmiştir. Oysa aruzu konuşma diline uygulamakta, Türkçe’nin sesine özgürlük kazandırmakta Tanzimat şairlerinin ilerisindedir. Sanatçı, şiir, eleştiri, anı, tarih, sözlük, edebiyat bilgileri, tiyatro türünde eserler vermiştir.

Bu parçada sözü edilen Tanzimat sanatçısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şemsettin Sami                        B) Muallim Naci

C) Nabizade Nazım                        D) Namık Kemal

E) Şinasi

9.     –      William Churchill adlı bir İngiliz’in çıkardığı gazetedir.

–      Gazetede haber, bilim, edebiyat, ahlak üzerine makaleler yayımlandı; tiyatro, roman    özetleri verildi.

–      Yarı resmi bir gazetedir.

–      Dili yalındır.

–      Muhalefet düşüncesi ve vatan kavramını yaymada etkili olmuştur.

Yukarıda bazı özellikleri verilen Türk gazetesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tasvir-i Efkâr                                             B) Ceride-i Havadis

C) Takvim-i Vekâyi                                         D) Tuna

E) Hakayikü’l Vekâyi

10.   Tanzimat dönemi gerçekçi yazarlarındandır. Özellikle Sergüzeşt romanı ve batılı yazarlardan etkilenerek yazdığı Küçük Şeyler adlı hikaye kitabı şöhretini sağlamıştır. Pir (Tiyatro), Rumuzul Edep (Edebiyat kavramları), İclâl (Mektuplar, Sohbetler) diğer eserleridir.

Parçada tanıtılmaya çalışılan Tanzimat sanatçısı aşağıdakilerden hangisidir?

A)    Muallim Naci

B)    Sami Paşazade Sezai

C)    Ahmet Vefik Paşa

D)    Nabizade Nazım

E)    Recaizade Mahmut Ekrem

11.     I.    Zavallı Çocuk

II.    Cezmi

III.    Zafername

IV.    Şair Evlenmesi

V.    Tahrib-i Harabat

Yukarıda numaralanmış eserlerden hangi ikisi Namık Kemal ‘e ait değildir?

A) I ve II                          B) III ve IV

C) I ve V                          D) II ve III

E) IV ve V

12.   –      Harabat

–      Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat

–      Letaif-i Rivayat

–      Demdeme

Yukarıda eseri anılmayan sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A)    Ziya Paşa

B)    Şemsettin Sami

C)    Ahmet Mithat Efendi

D)    Recaizade Mahmut Ekrem

E)    Muallim Naci

CEVAPLAR

1.     Tanzimat sanatçıları Batı edebiyatını ve özellikle Fransız Edebiyatını örnek

I

almışlar, bu etkiyle ilk kez roman ,gazete,tiyatro gibi ürünleri Türk edebiyatına

II

kazandırmışlardır. Halka ulaşmada tiyatroyu  en önemli araç olarak gördüler ve Namık

III                                                          IV

Kemal’e ait olan “Vatan Yahut Silistre” ilk sahnelenen oyun olarak tarihe geçti.

V

Yukarıdaki numaralanmış yerlerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) I          B) II          C) III          D) IV         E) V

2.     Aşağıdakilerden hangisi Şinasi’nin edebi­yatımıza getirdiği “ilk”lerden biri değildir?

A)    İlk tiyatro eseri

B)    İlk sivil gazete

C)    İlk makale

D)    İlk realist roman

E)    İlk atasözleri derlemesi

3.     Tanzimat romanıyla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A)    Türk edebiyatında roman bu dönemde çevirilere başlamıştır.

B)    İlk Türk romanı Şemsettin Sami’nin yazdığı, teknik bakımından üstün, esir ticareti konusunun ele alındığı “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat”tır.

C)    Edebi sayılabilecek ilk roman Namık Kemal’in “İntibah”ıdır.

D)    Bu dönemde yazarlar yapıtlarında kişiliklerini gizlemediler.

E)    Halka seslenenler sade, aydınlara seslenenler ise ağır bir dil kullandılar.

4.       I.    İçli Kız

II.    Eşber

III.    Afife Anjelik

IV.    Vuslat

V.    Çok Bilen Çok Yanılır

Yukarıda numaralandırılmış tiyatro eserle­rinden hangi ikisi farklı bir sanatçıya aittir?

A) I ve II                          B) II ve III

C) III ve IV                       D) IV ve V

E) II ve V

5.     Bu sanatçımız Tanzimat edebiyatının hemen bütün vasıflarını kendi sanatında toplamıştır. Tanzimat edebiyatını meydana getiren dört önemli etki onun şiirinde ve nesrinde görülür: Divan şiiri, mahallileşme cereyanı, aşık tarzı ve Batı etkisi. Onun nesir alanındaki en önemli eserleri şüphesiz makaleleridir. Çoğu derlen­meyen bu makalelerde devrin siyasi manza­rası hakkında önemli bilgiler vardır. Ayrıca “Şiir ve İnşa” adlı makalesi onun ününü artırmıştır.

Yukarıda anlatılan Tanzimat sanatçısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şinasi                                         B) Namık Kemal

C) Ahmet Vefik Paşa                      D) Ziya Paşa

E) Abdülhak Hamit Tarhan

6.     Aşağıdakilerden hangisi Abdülhak Hamit için söylenemez?

A)    Edebiyatımızın en ünlü mersiyelerinden olan Makber, onun eseridir.

B)    Tiyatrolarının çoğu sahnelenmek için değil okunmak içindir.

C)    Tiyatrolarının bir kısmını aruzla, bir kısmını da heceyle yazmıştır.

D)    Bazı tiyatro eserlerinde (Duhter-i Hindu, Tarık, Eşber) Moliere’nin etkisinde kaldığı görülür.

E)    Pastoral şiirin ilk örneklerinin verildiği serbest biçimdeki şiirlerinin bulunduğu kitabının adı “Sahra”dır.

7.     Bir romanında, roman kahramanı gemiye bindi­ğinde onu tasvir etmek, olayı sürüklemek yerine olayın akışını durdurup geminin buhar kazan­larını betimlediği için onun romanlarına “hikaye edilmiş ansiklopedi” diyenler de olmuştur.

Bu ifadeler aşağıdaki Tanzimat sanatçıla­rından hangisi için söylenmiştir?

A)    Abdülhak Hamit Tarhan

B)    Nabizade Nazım

C)    Şemsettin Sami

D)    Sami Paşazade Sezai

E)    Ahmet Mithat Efendi

8.     “Küçük Şeyler” adlı yapıtında romantizmden realizme geçişi örneklendiren öykülerini toplamıştır. “Küçük Şeyler”den sonraki hikayelerinden başka, nesirlerini topladığı bir diğer eseri de “Rumuz’ül Edep” adını taşır.

Bu bilgiler aşağıdaki sanatçılardan hangisiyle ilgilidir?

A)    Recaizade Mahmut Ekrem

B)    Şemsettin Sami

C)    Sami Paşazade Sezai

D)    Ahmet Mithat Efendi

E)    Muallim Naci

9.     Aşağıdakilerden hangisi Ziya Paşa’ya ait bir eser değildir?

A)    Zafername

B)    Harabat

C)    Eş’ar-ı Ziya

D)    Kamus-ı Türki

E)    Terci-i Bent

10.   –      A. Hamit Tarhan

–      R. Mahmut Ekrem

–      Nabizade Nazım

–      Muallim Naci

–      S. Paşazade Sezai

Yukarıda verilen sanatçılar aşağıdaki edebi topluluklardan hangisinde eser vermişlerdir?

A)    Tanzimat 1. dönem

B)    Tanzimat 2. dönem

C)    Servet-i Fünûn

D)    Fecr-i Âti

E)    Beş Hececiler

11.   Aşağıda verilen bilgilerden hangisi Şinasi’ye ait değildir?

A)    Şiirlerinde konu birliğine ve bütün güzelliğine önem vermiştir.

B)    Osmanlı atasözlerini yazdığı “Durub-u Emsal-i Osmaniye” adlı eseri vardır.

C)    Batılı anlamda eser veren ilk Türk sanatçısıdır.

D)    Konuşma dili ile yazı dili ve dilin sadeleş­mesi en önemli sorunlarından biridir.

E)    Döneminde milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının ilk temsilcilerinden olmuştur.

12.   Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat dönemine ait değildir?

A)    Şair Evlenmesi

B)    İntibah

C)    Harabat

D)    Tarih-i Kadim

E)    Letaif-i Rivayat

CEVAPLAR