Türk edebiyatının Batılılaşmasında bir dönüm noktası olan Edebiyat-ı Cedide akımının en önemli temsilcisidir. imparatorluğun bütün kurumlarıyla Batılılaşması gerektiğini savunur. Yalnız edebiyatın değil, “sanat, fen, itimat, itina, cesaret, ümit” gibi kavramların bile Batıdan alınmasını ister. Bunların hepsinin ülke için faydalı olduğunu, memleketin ancak Batı kültürü sayesinde kalkınabileceğini düşünür.
Tevfik Fikret, Divan edebiyatıyla olan tüm bağları koparmıştır. Şiirlerinde biçim ve anlam bakımından Batı edebiyatının, özellikle de Fransız edebiyatında parnasyen adı verilen şairlerin etkisi görülür Gözleme dayanan, kişisel duygular yerine dışarıda görülenleri anlatan. biçim kusursuzluğuna önem veren şiirler yazmıştır. Bu yoldan hareket ederek, günlük hayatta rastlanan herhangi bir şeyi. örneğin bir beyaz yelkeni, bir çocuğu, yerdeki ayak izlerini şiirine konu yapmıştır.
Fikret’in sanat hayatını iki döneme ayırabiliriz:
İlk dönem, Servet-i Fünun dönemidir. Bu dönemde yazdığı şiirlerde, birtakım doğa tasvirleri, bireysel duygular, hayatta rastladığımız bazı olaylar başlıca temalar olarak karşımıza çıkar. Bu şiirlerini Rubâb-ı Şikeste’de toplanmıştır.
İkinci dönem ise II. Abdülhamit saltanatının son yıllarına denk düşen Meşrutiyet Dönemidir. Şair bu dönemden başlayarak yaşamının sonuna kadar toplum davalarını savunan şiirler yazmıştır.
Tevfik Fikret devrimci, yurtsever, ulusçu ve hümanist bir şairdir. Aruzu Türkçeye ustalıkla uygulamış, nazmı nesre yaklaştırarak eski edayı büsbütün ortadan kaldırmıştır. Eski klasik nazım biçimlerini bırakarak serbest müstezatı, Batı edebiyatı kaynaklı sone ve terza-rimayı kullanmıştır. Göz kafiyesi yerine, kulak kafiyesini benimsemiştir. Meşrutiyet’ten sonra yazdığı toplumsal içerikli şiirlerin bazı bölümlerinde ve hece vezniyle yazdığı çocuk şiirlerinde sade bir dil kullanmıştır.
Başlıca yapıtları arasında Rubâb-ı Şikeste, Halûk’un Defteri, Tarih-i Kadim, Şermin (hece vezniyle yazdığı çocuk şiirleri); Tarih-i Kadim, Tarihi Kadim’e Zeyl, Doksanbeşe Doğru, Rübabın Cevabı, Hân-ı Yağma sayılabilir.
Nesir alanında, Musâhabe-i Edebiyye genel başlığı altında yayınlanan makaleleri kitap halinde çıkmamıştır.
]]>1. 24 Aralık 1867’de İstanbul’da dünyaya gelmiştir.
2. Eğitimine Mahmudiye Valide Rüştiyesi’nde başladı.
3. 93 Harbi olarak bilinen Osmanlı- Rus savaşında okuduğu okul göçmenlerin yerleştirilmesi için boşaltılınca Galatasaray Lisesi’ne devam etti.
4. Galatasaray Lisesi’ni birincilikle bitirdi.
5. İstişare odasında memurluğa başladıysa da burada aldığı ücretle geçinemeyince Gedikpaşa Mektebi İdadisinde Fransızca ve güzel yazı dersleri verdi.
6. Mirsad dergisinin açtığı şiir yarışmasında birinci olarak adını edebiyat çevrelerinde duyurdu.
7. 1892 yılında açılan sınavı kazanarak Galatasaray Lisesi’nde Türkçe öğretmenliğine başladı.
8. 1896 yılında Robert Koleji’nde Türkçe öğretmeni olarak başladı.
9. Okulun hemen yakınına “Aşiyan” adını verdiği evine yerleşti .
10. Robert Koleji’nde öğretmenliğinin ikinci yılında okulun müdürü oldu.
11. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Robert Koleji’nde bir dizi yenileşme hareketine yapmaya başlayınca dönemin Maarif Nazırı Emrullah Efendi ile araları açıldı ve bu görevinden istifa etti.
12. 19 Ağustos 1915’te Aşiyan’da öldü.
13. Servet-i Fünun edebiyatının en büyük şairlerindendir.
14. Recaizade Mahmut Ekrem’in telkinleriyle Servet-i Fünun dergisinin başına geçmiş ve etrafına topladığı gençlerle Batı etkisinde bir edebiyatın gelişmesinde etkili olmuştur.
15. Gençken yazdığı ilk şiirlerinde Divan edebiyatının mantığı çerçevesinde din, bahar, aşk ve şarap gibi konuları işlese de değişmesindeki en büyük etken hocası Recaizade Mahmut Ekrem olmuştur. Abdülhak Hamit Tarhan’ın şiir anlayışını da benimsemiştir.
16. Tevfik Fikret’in edebi yaşamı 2 bölümde incelenir.
Birinci bölüm Servet-i Fünun edebiyatı içerisinde bulunduğu dönemdir ki bu dönem tamamen sanat için sanat anlayışı yazdığı ve siyasetten uzak olup bireysel yazdığı dönemdir. Bu dönemde bu tarz şiir yazmasındaki en büyük unsur tabi ki II. Abdülhamit’tir.
İkinci dönem ise dergi kapatıldıktan sonra ve özellikle II. Meşrutiyet’in ilanından sonra toplumsal konulara yöneldiği ve sanatını halkın acıları ve sıkıntılarını anlattığı dönemdir.
17. Duyuş tarzı bakımında ilk şiirlerinden itibaren romantizmin etkisi var gibi görünse de biçim bakımından parnasizmin etkileri görülür.
18. Rahat yazmayı kolaylık sağladığını düşündüğü serbest nazıma benzeyen serbest müstezatı kullanmıştır.
19. Eski edebiyatın nazım biçimlerini terk ederek “sone, terza-rima” kullanmıştır. Hatta edebiyatımızda sone nazım biçimini ilk defa o kullanmıştır.
20. Nazmı nesre yaklaştırarak şiire bir rahatlık sağlar.
21. Cümlenin birkaç dizede ya da beyitte anlatılmasını sağlayan anjanbmanı çok sık kullanmıştır.
22. Aruzu Türkçeye ustalıkla uygulamıştır. Sadece “Şermin ” isimli çocuk şiirlerini heceyle yazmıştır.
NOT: Bu yönüyle Yahya Kemal’e benzemektedir. İkisi de aruzu çok iyi kullanmışlar ve Yahya Kemal “Ok” , Tevfik Fikret ise “Şermin ” isimli şiirini yazmıştır.
NOT: Aruzu Türkçeye ustalıkla uygulayan yazarlarımız: Tevfik Fikret, Mehmet Akif ve Yahya Kemal .
23. Şiirlerinde genellikle ağır dil kullanır. Türkçe olmayan sözcük ve tamlamalara yer vermiştir. Fakat sanatının son döneminde sade bir dille yazmaya yönelmiştir.
24. “Sis”, “Tarih-i Kadim”, “Ferda”, “Bir Lahza-i Taahhür” isimli şiirlerinde yalnızlık, karamsarlık ve bunalım göstermektedir.
25. Sis adlı şiirinde ise II. Abdülhamit dönemi İstanbul’unu anlatmış ve eleştirmiştir.
26. “Doksan Beşe Doğru” ve “Han-ı Yağma” isimli şiirlerinde İttihat ve Terakki döneminde soygun ve hırsızlıkları eleştirmişlerdir.
27. “Haluk’un Defteri” adlı eserinde şiirlerinde oğlu Haluk’un üzerinden gençlere seslenmiştir. Gençlere çalışkanlık, yurt sevgisi, hak ve hukuk noktasında öğütler vermiştir.
28. “Rübabın Cevabı” isimli eserinde halkın acılarını işlemiş ve yönetimin baskı ve haksızlıklarına değinmiştir.
29. Recaizade Mahmut Ekrem’in şiirin konusu her şey olabilir görüşünü daha da derinleştirerek şiire yeni boyut kazandırmıştır.
30. “Tarih-i Kadim’e Zeyl “ de Mehmet Akif Ersoy’la girdiği tartışmalara değinir ve din ve doğa üzerindeki görüşlerini açıklamıştır.
31. Tevfik Fikret, manzum hikaye konusunda da başarı göstermiştir. Balıkçılar , Nesrin, Ramazan Sadakası ve Hasta Çocuk isimli önemli eserlerini manzum hikaye ile yazmıştır. Yine bu noktada Mehmet Akif Ersoy’la benzerlik göstermektedir. O da manzum hikayede başarılı eserler vermiştir.
32. Fransız parnasyenlerinden etkilenmiştir.
33. Gözleme ve doğa betimlemelerine önem vermiştir.
Rübab-ı Şikeşte (Kırık Saz)
Haluk’un Defteri (Oğlu Haluk’a seslenerek öğüt verdiği şiileri)
Rübabın Cevabı
Tarih-i Kadim (Din ve Tarih üzerine görüşleri)
Şermin (Heceyle yazdığı çocuk şiirleri)
]]>