1.  Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur:

·           Ben, bütün çocukları severim.

 2.   Bazı kısaltmaların sonuna konur:

·         Prof. (profesör)             Cad. (cadde)

3.   Rakamlardan sonra sıra bildirmek için konur:

·           3.                   5.                      17.

 Arka arkaya sıralandıkları için vir­gülle ya da kısa çizgiyle ayrılan ra­kamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nok­ta konur:

·         5, 8 ve 14. sorular zordu.

 4.  Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

·         23.12.2012                      15.X.2013

 Tarihlerde ay adları yazıyla da gösterilebilir. Bu durumda ay adların­dan önce ve sonra nokta kullanılmaz:

·         29 Mayıs 1453

·         29 Ekim 1923

 5.  Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

·         Otobüsümüz 23.15’te hareket edecek.

·         Maç, 13.00’te başlayacak.

 6.  Kitap, dergi vb.nin künyelerinin sonuna konur:

·         İhsan Oktay Anar, Puslu Kıtalar Atlası, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.

7.  Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:

 I.              1.              A.              a.

II.              2.              B.              b.

 8. Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve ara­ya nokta konur:

1.000            326.197        49.750.812

VİRGÜL (,)

1.  Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelimele­rin ve kelime gruplarının arasına konur: 

·         Şiirden, romandan, tiyatrodan anlayan gençlerle bir arada olmak beni mutlu ediyor.

·         Gazeteleri, dergileri, radyoları ve televiz­yon kanallarını objektif yayıncılık yapmaya davet edi­yorum.

 2.  Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için ko­nur:

·         Bavulunu aldı, dışarı çıktı, kendisini bekle­yen arabaya doğru koşmaya başladı.

·         Halkımız duyarlıdır, sevdiği sanatçıyı bağrı­na basar.

 3.  Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur:

·         Yıllar sonra nihayet oraya, doğum büyüdü­ğüm o güzel kente, dönüyorum.

·         Yarışmayı kimin kazandığını, bunu çok me­rak ettiğinizi biliyorum, birazdan açıklayacağız.

4. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur:

 Yaşlı kadın, orada geçirdiği o mutlu günleri özlemle anıyordu.

 5.   Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimelerin arasına konur:

• Para, para, para… Varsa yoksa para. Bunlar paradan başka bir şey konuşmazlar mı?
• Akşam, yine akşam, yine akşam

Göllerde bu dem bir kamış olsam

 6.   Tırnak içinde  olmayan  alıntı  cümlelerden sonra konur:

• Özlemini çektiğim diyarların şiirini yazıyo­rum, dedi.

 7.   Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesi­nin bitimine konur:

   — Van’a bu akşam mı gidiyor musunuz, diye sordu.

 8.   Edebî eserlerde konuşma bölümünden ön­ceki ifadenin sonuna konur:

   Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,

— Bu anahtar köşkü de açar, dedi.

 9.   Ret, kabul teşvik bildiren “evet, hayır, yok, ta­mam, elbette” gibi kelimelerden sonra konur:

   Tamam, ben de size katılıyorum.

   Hayır, gelmeyeceğim.

 10. Hitap için kullanılan kelimelerden sonra ko­nur:

Değerli Arkadaşım,

Sayın Başkan,

 11. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen keli­melerle yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadı­ğını göstermek için konur.

   Bayan, memura bir kâğıt uzattı.

   Bu, tek gözlü, genç fakat ihtiyar görünen bir adamcağızdır.

   Bu gece, eğlenceleri içlerine sinmedi.

 12. Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır:

24,8 (yirmi dört tam, onda sekiz)

0,35 (sıfır tam, yüzde otuz beş)

 13. Özne olarak kullanıldıklarında “bu, şu, o” za­mirlerinden sonra konur:

Bu, benim gibi yazarlar için hiç kolay olmaz.

Şu, diğerlerinden çok daha güzel!

O, eski defterleri çoktan kapatmıştı.

 14. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:

–  Ahmet Hamdi Tanpınar, Mahur Beste, Der­gâh Yayınları, İstanbul, 2005.

 UYARI:

 1. Metin içinde ve, veya, ya da, ya­hut, da/de bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz.

2. Metin içinde “hem hem, ister ister, gerek gerek” gibi tekrarlı bağlaçlarda önce ve sonra virgül konmaz.

3.   Metin içinde “-ınca/-ince” anlamında zarf-fiil görevinde kullanılan “mı/mi” ekinden sonra vir­gül konmaz.

4.   Şart ekini almış kelimelerden sonra virgül konmaz.

NOKTALI VİRGÜL (;)

1.   Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür ya da ta­kımları birbirinden ayırmak için konur:

 Bu kutuya kitapları, defterleri; şu kutuya da kalemleri, silgileri yerleştirelim.

 2.   Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümle­leri birbirinden ayırmak için konur.

 Virgülün kullanıldığı yerleri anlatırken hem eş görevli kelimelerin hem de sıralı cümlelerin virgüllerle ayrılması gerektiğini belirtmiştik.

• “Sevinçten, heyecandan içim içime sığmı­yordu.” cümlesinde eş görevli kelimeler
• “Sevinçten içim içime sığmıyor, kahkahalar atmak istiyorum.” cümlesinde ise sıralı cümleler vir­gülle ayrılmıştır.

 Bir sıralı cümlede, öğeler kendi arasında virgül­lerle ayrılmışsa, iki cümlenin birleştiği yere virgül değil, noktalı virgül konur:

•  Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkaha atmak istiyorum.

 3. İkiden fazla eş değer öğesi arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül ko­nabilir:

 “Ahmet, bu sınıftaki en başarılı öğrencidir.” cüm­lesinde özneyi belirtmek için virgül kullanılmıştır.

 “Ahmet; Mehmet, Gürkan, Hasan ve Ok­tay’dan daha güzel futbol oynar.” cümlesinde ise öz­neyi belirtmek için noktalı virgül kullanılmıştır. 

İKİ NOKTA (:)

1.   Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur:

Sizden şunu yapmanızı istiyoruz: Evinize gi­din ve bizden haber bekleyin!

 2.   Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur:

Türkçede “b” sesi, kendinden önceki “n”yi “m”ye dönüştürür: perşembe, çember, sümbül…

 3.   Edebî eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin adından sonra konur:

Cemil Usta: Nereden geliyorsun, evlat?

Hasan: Annem manava göndermişti, oradan geliyorum. 

ÜÇ NOKTA (…)

1. Eksiltili (tamamlanmamış, yüklemi söylen­memiş) cümlelerin sonuna konur:

• Gecenin koyu karanlığında kulakları sağır eden bir çığlık…
• Yaptığınız iyilikler kısa sürede unutulur ama birine, isteğinizin dışında gelişse bile zararınız dokunmuşsa…

 2.  Herhangi bir nedenle söylenmek istenmeyen kelimelerin yerine kullanılır:

Bu suçu işleyen kişi … olabilir.

 3. Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınma­yan kelime ve bölümlerin yerine kullanılır:

Mehmet Efendi evinin altındaki odada otu­rurken onu gördü. Elinde büyücek bir kapla ıslak bir post vardı. Bunları … vermeden pencerenin içine bı­raktı …

 4.  Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, ek­sik bırakılan cevaplarda kullanılır:

— Kimsin

— Mehmet

— Hangi Mehmet?

—…

— Cevap ver, hangi Mehmet dedim.

— …  

SORU İŞARETİ (?)

1.   Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur: 

• Bunu kim söyledi?
• Gümrükteki memur başını kaldırdı:

— Adınız? 

2.   Bilinmeyen, kesin olmayan ya da şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:

• Yunus Emre (1240?-1320), Doğum yeri: (?)
• Ankara’dan Sakarya’ya iki (?) saatte gitmiş.
• 1496 (?) yılında doğan Fuzuli …

 UYARI: Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur:

 Ben yokken nasıl geçindiniz, size kim yar­dım etti? 

ÜNLEM İŞARETİ (!)

1.   Sevinç, korku, acı, şaşma gibi duyguları an­latan cümlelerin sonuna konur: 

• Hava ne kadar soğuk!
• Aşkolsun!

 2.  Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:

Arkadaşlar! Bu taraftan gidelim. 

Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabi­leceği gibi cümlenin sonuna da konabilir:

– Arkadaşlar, bu taraftan gidelim! 

3. Bir söze alay, kinaye ya da küçümseme an­lamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra pa­rantez içinde ünlem işareti kullanılır:

• İsteseymiş, bütün soruları yarım saatte ce­vaplayabilmiş (!)  

KISA ÇİZGİ (-)

1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur. Birleşik kelimeler satır sonuna sığma­dığında bu kelimelerin ulama yapılarak hecelendiği dikkate alınır:

• Ataol Behramoğlu’nun hazırladığı bu antolo­-

ji iki ciltten oluşuyor.

• ………….ba-

­şöğretmen

• ………….başöğ-

­retmen

• …………Karaosma-

             noğlu

• …………Karaosmanoğ-

lu

 UYARI:Kesme işareti satır sonuna geldi­ğinde yalnız kesme işareti kullanılır, ayrıca kısa çizgi kullanılmaz:

  …………….Edirne’

nin…

  …………….2013′

te…

 2.  Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kul­lanılır:

  Size nasihat vermek için -gerçi siz nasihat­ten de anlamazsınız ya- buradayım.

 3.   Eklerden önce, fiil kök ve gövdelerinden son­ra kullanılır:

• -a/-e
• -dan/-den
• süz-

 4.   Kelimeler arasında “-den… -a, ve, ile, ilâ, arasında” anlamlarını vermek için kullanılır:

• Türkçe-Farsça Sözlük
• Ankara-İzmir uçak seferleri
• Ural-Altay dil ailesi
• 13.30-14.30

 UYARI:Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz:

Onu görmeyeli on on beş yıl oluyor.

Biraz sonra üç beş kişi geldi.  

UZUN ÇİZGİ (—)

Yazıda satır başına alınan konuşmaları göster­mek için kullanılır. Buna “konuşma çizgisi” de denir:

— Orada ne yaptınız?

— Yemek yedik, gezdik, eğlendik.

 UYARI:

1. Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir:

Sıtkı Bey — Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var. Gerçekten ölecek adam ister.

İslam Bey — Ben daha ölmedim.

 2.   Konuşmalar tırnak  içinde  verildiğinde uzun çizgi kullanılmaz.

Arabamız tutarken Erciyes’in yolunu:

“Hancı dedim, bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu’nu?” 

EĞİK ÇİZGİ (/)

1. Yan yana yazılması gereken durumlarda mısraların arasına konur:

 Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak / Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yıldızıdır parlayacak / O be­nimdir o benim milletimindir ancak.

 2.  Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:

Altay Sokağı, No.: 21/6 Kurtuluş /ANKARA

 3.   Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:

18/11/2014                   

15/IX/2013

4.   Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göster­mek için kullanılır:

 -a/-e            -an /-en              -lık /-lik  

TIRNAK İŞARETİ (“”)

1.   Başka bir kimseden ya da yazıdan olduğu gi­bi aktarılan sözler tırnak içine alınır. Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:

Hazreti Ali’nin “Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum.” sözünü kendime ilke edindim.

 2.   Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır:

Bu cümledeki “güzel” kelimesinin türü, “sıfat”tır.

 3.   Kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tır­nak içine alınır:

Ahmet Ümit’in “İstanbul Hatırası” isimli ro­manında ilginç bir olay örgüsü ve anlatma tekniği var­dır.  

TEK TIRNAK İŞARETİ (‘)

Tırnak içinde verilen ve yeniden tırnağa alınma­sı gereken bir sözü belirtmek için kullanılır:

·         Bir edebiyat eleştirmeni bu konuda şunları söyledi: “Amin Maalouf’un ‘Semerkant’ isimli roma­nında tarihsel öğelere rastlamak da mümkündür.”  

PARANTEZ ( ) (YAY AYRAÇ)

1.   Bir kelimenin eş anlamlısını göstermek için kullanılır:

   Biz, bunu bir kriter (ölçüt) olarak kabul etmi­yoruz.

 2.   Açıklama niteliğindeki sözler, parantez için­de gösterilir:

   Bazı kelimeler (güzel, tatlı, zor vb.) zarf ola­rak da sıfat olarak da kullanılabilir.

 3.   Tiyatro eserlerinde, konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak için kullanılır:

   Alemdar Paşa — (Kaşlarını çatar) Gidiniz!

 4.   Yabancı  bir kelimenin Türkçe okunuşunu göstermek için kullanılır:

   Bu sözü Descartes (Dekart) söylemiş.

 Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:

Yunus Emre’nin (12407-1320) etkileri gü­nümüzde de devam etmektedir.

Bu cümledeki zarf-fiilden (sevinerek) son­ra virgül kullanmaya gerek yok.  

KÖŞELİ AYRAÇ ([ ])

Parantez içinde parantez kullanılması gereken durumlarda parantezden önce köşeli ayraç kullanılır:

Halikarnas Balıkçısı [Cevat Şakir Kabaağaçlı (1886-1973)] en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır. 

KESME İŞARETİ (‘)

1.  Aşağıda sıralanan özel adlara getirilen iyelik, ilgi, hâl ekleri ile ek fiil kesme işaretiyle ayrılır:

 a.  Kişi adları, soyadları ve takma adlar:

 Refik Halit Karay’mış        Bâkî’nin

 b.   Millet, boy, oymak adları:

   Türk’üm       İngiliz’miş       Alman’dan

 c.   Devlet adları:

   Türkiye Cumhuriyeti’ni Osmanlı Devleti’ndeki

 ç.   Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar:

   Allah’ın        Cebrail’e            Zeus’tan

 d.   Kıta, deniz, nehir, göl, dağ, boğaz, geçit, yayla; ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, bulvar, cadde, sokak vb. coğrafyayla ilgili yer adları:

  Asya’nın                Birlik Mahallesi’ne

  Van Gölü’ne         Çanakkale Boğazı’nın

  Ankara’ymış         Marmara Denizi’nden

 e.   Gök bilimiyle ilgili adlar:

   Jüpiter’dir                      Samanyolu’nun

 f.    Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. adları:

Çankaya Köşkü’ne

Çanakkale Şehitleri Anıtı’nın

 g.   Kitap, dergi, gazete ve sanat eseri (tablo, heykel, müzik vb.) adları:

Safahat’tan              Yaprak Dökümü’nü

 ğ. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genel­ge adları:

   Millî Eğitim Temel Kanunu’na

   Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’nin

 h.   Hayvanlara verilen özel adlar:

   Sarıkız’ın       Karabaş’tı       Pamuk’u

 ı.    Akım, çağ ve dönem adları:

 Yükselme Dönemi’nin

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’na

2.   Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:

Nihat Bey’e                     Ayşe Hanım’dan

Mehmet Efendi’nin        Enver Paşa’ydı

 3.   Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:

   TBMM’ye       – TDK’nin         TV’de

 Sonunda nokta bulunan kısaltmalar ile üs işaretli kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek noktadan ve üs işaretinden sonra, kelimenin ve üs işaretinin oku­nuşuna uygun olarak yazılır:

vb.leri           Alm.dan           İng.yi

cm³e (santimetreküpe)

6⁴ten (altı üssü dörtten)

 4.   Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:

   2013’te                           8’inci madde

   2’ncikat                        7,65’lik

 5.   Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur:

Başvurular 13 Mart’a kadar sürecek.

2012 yılı Şubat’ının 26’ncı günü Ankara’ya geldi.

6.   Şiirde seslerin ölçü dolayısıyla düştüğünü göstermek için kullanılır:

   Engel aramızı açtı n’eyleyim

 7.   Bir ek ya da harften sonra gelen ekleri ayır­mak için konur:

• a’dan z’ye kadar  
• b’nin m’ye dönüşmesi

 UYARI:

1. Özel adlara getirilen yapım ekle­ri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:

 Ispartalı      Ahmetler     Fuzûlîler

• Türklerin     Türkçenin    Müslümanlıkta

 2.   Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkiye Büyük Millet Meclisine,

Türk Dil Kurumundan

 3.   Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz:

Boğaz Köprümüzün güzelliği

Amik Ovamızın bitki örtüsü

Kuşadamızdaki liman

 4.   Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler, ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlü­ğe vb. biçimlerde yazılır.    

NOKTA:

Tamamlanmış (Yargı bildiren) cümlelerin sonunda kullanılır.

• Dün gece yar hanesinde yastığım bir taştı.
• Sensiz geçen günlerime bir volkan düştü.

Kısaltmalardan sonra kullanılır.

• Yzb .  (Yüzbaşı)
• Prof .  ( Profesör)
• Vb.     ( ve benzeri)
• Ast.     (Asteğmen)

Sıra bildiren sözcük olan “ıncı , inci”eki yerine kullanılır.

• 9. Hariciye Koğuşu Peyami Safa’nın en önemli eserlerinden biridir.
• 4. Murat , döneminde tütün ve içki gibi zararlı maddeler yasaklanmıştır.
• Aynı mahallede oturuyoruz ; ama o 17. sokakta oturuyor.

Saat ve dakika arasına konulur.

• Gelecek hafta 08.30’da Kızılay’da buluşalım mı?
• Memurlar toplu sözleşme için hükümet yetkilileriyle 10.30 görüşme yapacaklar.

Sayı basamaklarını ayırmada kullanılır.

• 26.000.000,-TL
• 18.353 kişiyle mülakat yapılacak.

Matematikte çarpma işareti olarak kullanılır.

• 18.3=54
• 5x.6y= 30xy

Günü belirli tarihler arasına konur.

• 23.01.1978

NOKTANIN KULLANILMAYACAĞI YERLER.

Kurum ve kuruluş adlarının kısaltılmasında kullanılmaz.

• ODTÜ    (Ortadoğu Teknik Üniversitesi)
• DMO  ( Devlet Malzeme Ofisi)

Gazete,dergi, kitap, eser, şiir ve bölüm başlıklarından sonra kullanılmaz.

• Tarihin Sonu ve Son İnsan
• Da Vinci Şifresi

VİRGÜL:

Cümlede sıralanan eş görevli sözcüklerden sonra kullanılır.

• Eylemleri (Yüklemleri)ayırır:
• Her insan  doğar , büyür, yaşar ve ölür.

Özneler ayırır:

• Ali , Ahmet , Mustafa bu işi hep beraber yaptı.
• Bahar gelince ağaçlar , topraklar , çiçekler, kırlar insanın gözüne başka görünüyor.

Nesneleri ayırır:

Atasını , toplumunu ,tarihini tanımayan nihilist bir toplum yetişiyor.

Tümleçleri ayırır:

Evine , çocuklarına , işine bağlı bir eş arıyor.

Sıfatları ayırır:

Genç , dinamik , sorgulayıcı bir gençlik yetişmek bizlere bağlı.

İsim tamlamalarını ayırır:

Ben sporcunun zeki , çevik , aynı zamanda ahlaklısını severim

Sıralı cümleleri  ayırır:

Heyecanlanınca utanır , sıkılır , küçük çocuk gibi köşe bucak saklanırdı insanlardan.

Arasözlerde kullanılır.

• Ahmet Haşim , sembolizmin usta şairi, Türk edebiyatına çok önemli katkılarda bulunmuştur.
• Annem , ayakları öpülesi kadın , çocukları arasında en çok beni severdi.

UYARI: Arasözler virgül , iki çizgi,  iki parantez haricinde başka kullanımı yoktur.

Yüklemden uzak kalmış özneden sonra kullanılır.

• Bangladeş, Asya’da kendi imkanlarıyla ayakta kalabilen bir ülkedir.
• Halit Ziya, edebiyatımıza realist anlamda ilk roman yazan şahıstır.

Aktarma sözlerde tırnak işareti yerine kullanılır.

• Mısra benim namusumdur, diyordu Yahya Kemal.
• Ben mutlaka bu işi yapacağım , dedi.

Hitaplardan sonra kullanılır.

• Değerli Arkadaşım ,
• Kıymetli Basın Mensupları ,

Cümlede vurgulanmak istenen öğeden sonra kullanılır.

• Dün, bize annesiyle birlikte okul arkadaşım geldi.
• Dün bize , annesiyle birlikte okul arkadaşım geldi.
• Dün bize annesiyle birlikte , okul arkadaşım geldi.

Anlam karışıklığına yer vermemek için adlaşmış sıfattan sonra kullanılır.Kullanılmazsa anlatım boz. Olur

• Kadın haberciyle röportaj yapacak.
• Küçük ,  çam ağacının dibinde oynuyordu.
• Bu , şiiri neden ezberlememiş.

Kabul ve ret anlamındaki ifadelerden sonra kullanılır.

• Evet , sizi çok iyi anlıyorum.
• Hayır , sizi hiç  anlamıyorum.

Tekrarlardan sonra kullanılır.

• Akşam , yine akşam, yine akşam …
• Bir kokladım , bir kokladım ki sorma.

Değilli ifadelerden sonra kullanılır.

• Taşı delen suyun kuvveti değil , damlaların sürekliliğidir.
• Hayatta en önemli unsur para değil, haysiyettir.

Matematikte ondalık sayıları belirtmede kullanılır.

• 0,75
• 1,30 faizle konut kredisi almış

Önsöz ve mektuplarda yazının yazıldığı yeri ve tarihi  ayırmak için kullanılır.

• İzmir , 12 Ekim 1995

Oysa , halbuki, ancak, eğer gibi cümle başı bağlaçlarından sonra kullanılır.

• Halbuki, ben ona ne  kadar değer verdim.

Biyografi olarak kaynakça gösterildiğinde yazar, eser, basım yılı, tarihi arasına konur.

• Rüşen Eşret Ünaydın,Diyorlar ki, 1928,İstanbul

UYARI:

• Ve, veya, ya da bağlaçlarından önce ve sonra virgül kullanılmaz.
• İkilemeyi oluşturan sözcüklerden sonra virgül kullanılmaz.
• “ıp , ip ” ekiyle kullanılan zarffiilden sonra kullanılmaz.
• İkilemelerden sonra kullanılmaz.

NOKTALI VİRGÜL

Özneden sonra özneyle karışabilecek adlar  sıralanmışsa özne noktalı virgülle ayrılır.

• Mehmet ; Murat , Hasan , Ali ve Şahin  kadar başarılı değil.
• Mehmet , Murat ; Hasan , Ali ve Şahin  kadar başarılı değil.
• Mehmet , Murat , Hasan ; Ali ve Şahin  kadar başarılı değil

Bir cümlede virgülle ayrılmış söz öbeklerini ayırmada kullanılır:

• Romanda Orhan Pamuk, Fakir Baykurt ve Yaşar Kemal ; şiirde Edip Cansever , Cemal Süreya , Orhan Veli’yi çok okurum.
• Sayısal derslerden matematiği ve fiziği ; sözel derslerden Türkçeyi, coğrafyayı çok seviyorum.

Önceki cümleye “fakat, ama , lakin , çünkü …”gibi bağlaçlarla bağlanan cümlelerden önce kullanılır.

• Bu işi yaparım ; ama parasını peşin alırım.
• Bu konuyu size izah edemem ; çünkü olay halen yargı kapsamında.
• Her şeyi biliyor ; lakin çok kibirli bir insan.

Özneleri ortak kipleri farklı olan sıralı bağımlı sıralı cümlelerden sonra kullanılır.

•   Serhat , bu konuyu dinlemiş ; şimdi de bize  bunların özetini anlatıyor.
•   Ahmet , dünyayı baştan sona gezmiş, gördüğü yerleri kitaplaştırıyor.

Noktalı virgül , özneden sonra virgülle ayrılan eş görevli sözcükler varsa özne, noktalı virgülle belirlenir.

•   I . Yeni grubunun en ünlü temsilcilerinden biri olan Orhan Veli; dili iyi kullanan, okuyucuyu değişik bir romantizme sürükleyen güçlü şairdir.

Birbirine bağlı olmakla birlikte herbiri kendi içinde bağımsız cümlelerin arasına konur.

•   Yer, üst üste iki kez sarsıldı; halk, korkuyla sokaklara fırladı.

Sıralı cümleleri birbirine bağlar.

•   Kel ölür, sırma saçlı olur ; kör ölür, badem gözlü olur.
•   Kadın var, ev yapar; kadın var, ev yıkar.

İKİ NOKTA:

Herhangi bir konuda açıklama yapılacaksa açıklamadan önce kullanılır.

•   İnsan haklarının tek dayanağı vardır: Demokrasi.
•   Bu konuda yapılması gereken iki şey var: Sevgi ve Hoşgörü.

Aktarma cümlelerden önce kullanılır:

•   Mevlana: “ İnsanların ayıbını örtmede gece gibi ol. “ demiş.
•   A.Nihat Asya: “ Vazoyla çiçeğin farkını sen söyleme… Çiçeklere sor.” diyordu.

Not: İki noktadan sonra örnekler sıralanacaksa sözcükler küçük harfle başlar.

Sıfatlar adlardan önce gelerek adları niteler ya da belirtirler: bir yabancı, yeşil gözler , yuvarlak masa…

Karşılıklı konuşmalarda konuşma çizgisinden önceki bölümün sonuna konur.

Dizdarbaşı:

– Ali Usta, dükkanı arayacağım, dedi

Ali Usta cevap verdi:

-Neden?

Katalog ve sıralamalarda yazar ve yapıt arasına konur.

•   Nazım Hikmet : Jokont ve Siyau
•   Cengiz Dağcı : Onlar da İnsandı:

Birkaç öğenin sıralanacağını anlatmak için kullanılır.

•   Diller 3’e ayrılır: 1. Tek heceli diller 2. bitişken diller 3. Bükünlü diller.

Matematikte bölme işlemi yerine kullanılır.

22:2=11

ÜÇ NOKTA:

Herhangi bir nedenle bitmemiş, ya da okuyucuyu zihnine bırakılan cümlelerden sonra kullanılır.

•   Anne ile kız, elma ile koz…
•   Şu nisan yağmurları bir gelse …
•   Adanın en tepesinden  bakınca birden karşına çıkan uçsuz mavilik…

Örnekler sıralandıktan sonra “vb” anlamında kullanılır.

•   Bu okulun öğrencileri başarılıdır , çalışkandır, dürüsttür…
•   Hayatta insan nelerle karşılaşmıyor ki: hayal kırıklığı, yorgunluk, ihanet…

Bir yazıdan alınan bölümlerde atlanan yerleri göstermek için kullanılır.

…

Garibim namıma Ferhat diyorlar

Aslımı el almış, harem diyorlar.

Hastayım, derdime verem diyorlar

Maraşlı Şeyhoğlu Satılmışım ben

Söylenmek istenmeyen sözcüklerin yerine kullanılır.

•   Bana o b… adamı anlatmayın.
•   Bu yalanı … uydurmuştur.

TIRNAK İŞARETİ:

Aktarma  söz ya da cümleler tırnak içine alınır.

•   Fuzuli ne güzel söylemiş: “ Selam verdim  rüşvet değildir  diye almadılar.”
•   Cenap Şehabettin şu sözü kulaklara küpe olmalı: “Yalnız seni sevenleri sevmek sevgi değil, değiş tokuştur.”

Cümle içerisinde geçen eser isimleri tırnak içerisinde gösterilir.

•   Ahmet Hamdi , “ Huzur ” romanında doğu ve batı arasında bir kişinin iç çekişmelerini anlatır.
•   Cengiz Aytmatov’un  “ToprakAna” isimli kitabını mutlaka okumalısın.

Cümlede vurgulanması gereken sözcükler ya da sözcük grupları tırnak içine alınır.

•   Millet olmanın en önemli göstergesi “ bayrak”tır.
•   Şuhut’ta karpuza “ bostan” diyorlar.

Yazı başlıklar tırnak içine alınır.

•   Aynı kitabın “ Ortadoğu ve Şiddet” isimli bölümünü mutlaka değerlendirmelisin.

PARANTEZ ( AYRAÇ ):

Cümle içerisinde arasöz ve ara cümleler olarak kullanılır.

•   Her şeyin ( istisnaları olmakla birlikte) kıymetini çok iyi bilir.
•   Okulumuz (Atatürk Orta Okulu ) son depremde zara gördü.

Bir sözcüğün eşanlamlısını belirtmek için kullanılır.

•   Varlıkları niteleyen ya da belirten sözcüklere sıfat ( önad) denir.
•   Bugün bir çuval ceviz ( koz) topladık.
•   Bu şiirde kişileştirme (teşhis) sanatı çok kullanılmış, bu şiire canlılık katmış.

Bir kişiden söz edilirken onun doğum ve ölüm tarihleri parantez içerisinde kullanılır.

•    Yahya Kemal ( 1884-1958 ) edebiyatımızda şiirimiz açısından bir dönüm noktası oluşturur.
•   Orhan Veli (1914-1950) şiirin şekli ve içeriği bakımından çok değişik çalışmaları olmuştur.
•   Mevlana (13yy.) hoşgörü konusunda halen günümüze ışık tutmuştur.

Tiyatro yapıtlarında sahnede yapılması gereken hareketler parantez içinde gösterilir.

•   Ahmet: ( Mustafa’yı tutarak) Bağırdı.
•   Feride: (Öksürerek) Neden böyle yaptınız?

Alay etmek için ünlemle ilgili sözden sonra parantez açılır.

•   Bu başarı (!) karşısında hepimiz şapka çıkardık.
•   Onun ne kadar başarılı (!) biri olduğunu bilmeyen mi var ?

Soru işareti ile birlikte kullanıldığında ilgili sözden sonra parantez içine alınırsa o bilgiye güvenilmediği kuşku duyulduğu ortaya çıkar.

•   Karacaoğlan’ın Güneydoğu  Anadolu’da  (?)yaşadığı söylenir.
•   Yunus Emre 14.yy’da (?)varlığını sürdürmüştür.

SORU İŞARETİ:

Soru anlama taşıyan bütün sözcüklerden sonra kullanılır.

•   Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
•   Hangi deniz daha derin benim duygularımdan ?
•   Bu kitabın arasında ne var?
•   Şu Ankaralı mı ( , ) Amasyalı mı (, ) Konyalı mı ( , ) yoksa Adanalı mı?

Kuşku duyulan  ya da bilinmeyen bilgiler  yerine kullanılır.

•   Kayıkçı Kul Mustafa (?- 1658?) Halk edebiyatımızın destan şairlerindendir.
•   Dadaloğlu, yaşamını Gavurdağlarında (?) sürdürmüştür.

Sözde soru cümlelerinin sonuna kullanılır.

•   Hiç insan yavrusunu sokağa atar mı?
•   Sen anlattın ,kurtuldun  ya ben ne yapayım ?

NOT: İçinde soru  sözcüğü olsa bile soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz.

•   Onun bana neden küstüğünü bilmiyorum.
•   Hangi konuda çalışma yapacağını söylemedi.

NOT: Soru işareti yazı başlıklarında da kullanılır.

•   Özgürlük mü Eşitlik mi?

ÜNLEM İŞARETİ:

Korku, heyecan , şaşma , öfke , beğenme , gibi duygular ifade eden cümlelerin sonuna konur.

•   Böyle evlat olmaz olsun !
•   Eyvah, yangın var!
•   Eyvah, o adam buraya geliyor!
•   Eyvah! O adam buraya geliyor.

Alay , yerme amacıyla yapılan ifadeler parantez içine konur.

•   Eşiniz ne kadar yetenekli (!) biri.
•   Bu aile kadar uyumlu (!) aile görmedim.

KISA ÇİZGİ:

Tarihler arasına konur.

•   1877-1878 Osmanlı – Rus savaşı çok önemli bir savaştır.

Milletler arasındaki savaş ya da anlaşmalarda kullanılır:

•   Çeçen – Rus savaşı Kafkasya’nın güneyine kaydı.

Farsça terkiplerden sonra kullanılır.

•   Aşk-ı Memnu
•   Kur’an-ı Kerim
•   Divan-ı Lügat’it Türk

Kökler ve eklerden sonra kullanılır.

•   Oku- , bak- , cıl- , cil- daş- , deş-