Devlet bakanı, halk müziği, İstanbul Boğazı gibi sözcükler belirtisiz isim tamlamasıdır. Belirtisiz isim tamlaması olan sözcüklerde tamlayan tamlanan arasına hiçbir sözcük girmez, belirtili isim tamlamasında olduğu gibi tamlayan ile tamlanan yer  değiştirmez. Ayrıca belirtisiz isim tamlamasının önüne gelen niteleme veya belirtme sıfatları tamlamanın bütününü niteler.

Örnek:

Küçük /çocuk gömleği >>> Burada küçük olan çocuk değil , küçük sözcüğü tamlamanın bütünü nitelemektedir. Yani çocuk gömleği küçüktür.

Yeni / matematik öğretmeni>>> Burada yeni olan matematik değil , yeni sözcüğü tamlamanın bütününü yani matematik öğretmeni nitelemektedir.

Buradan hareketle;

Eski / devlet bakanı >>> Burada eski olan devlet değil, eski sözcüğü tamlamanın bütününü nitelemektedir. Yani devlet bakanı eskidir.

KONUYLA İLGİLİ TDK’NİN AÇIKLAMASINA ULAŞMAK İÇİN TIKLAYINIZ.

Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her kelimenin ilk harfinin ya da birkaç harfinin büyük olarak yakılma­sıyla yapılır.

• TDK (Türk Dil Kurumu)
• AB (Avrupa Birliği)
• YÖK (Yüksek Öğretim Kurumu)
• TÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi)

UYARI

T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) dışında büyük harfle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz.

Büyük harfle yapılan kısaltmalara getirilen ekler kısaltmanın okunuşuna göre değil, son harfine uygun olarak yazılır.

• TRT’ye
• TDK’yi
• İSKİ’den
• AB’nin

Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla ölçü­lerin dışında kalan kelime veya kelime grup­larının kısaltmasında, ilk harfte birlikte keli­meyi oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltmayı oluşturan sözcük ya da sözcük grubu; özel ad, unvan veya rütbeyse İlk harf büyük; cins İsim İse ilk harf küçük olur.

• (edebiyat)
• (Profesör)
• çev. (çeviren)
• (Albay)
• (vesaire)
• İng. (İngilizce)

Küçük harflerle yapılan kısaltmalara geti­rilen ekler sözcüğün okunuşuna göre ge­tirilmelidir.

• cm’yi (santimetreyi)
• m’ye (metreye)
• kg’dan (kilogramdan)
• km’ye (kilometreye)
• g’lık (gramlık)
• mg’ı (miligramı)

Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasında virgül kul­lanılır.

• Anlatmaya bağlı edebi metinler arasında masal, hak hikayesi, mesnevi, manzum hikaye, öykü ve roman gibi türler yer alır.
• Anılar yazıldıkları dönemin siyasi, edebi, askeri ve sosyal özeliklerin yansıtabilir.
• Evliya Çelebi Avusturya, Hicaz, Sudan, Habeşistan gibi ülkelerde dolaşmıştır.

Bir kelimenin kendisinden sonra gelen ke­lime veya kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımından karıştırılmasını önlemek ama­cıyla kullanılır.

• O, şiiri bir ruh analizi olarak görüyordu.
• Bu gece, eğlenceleri içlerine sindirememişti.
• Şu, bahçeye dikilecek olan fidan değil midir?

Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır.

• Adam ocağın karşısındaki boş yere oturdu, ateşe doğru ellerini uzattı.
• Oğlan evde okuyacak, sene sonunda mek­tebe gidip imtihan verecek.

Cümle içinde ara sözleri ayırmak İçin ara sözden önce ve sonra kullanılır.

• Dün Ali amcalara, eski komşumuza, gittik.
• Bu adam, seni temin ederim, sahtekârın biridir.

Anlama güç kazandırmak İçin tekrarlanan sözler arasında kullanılır

• Ölüme gülerek koşan genç savaşçıların al bayraktan dalgalansın, dalgalansın!
• Oğlunu, kadersiz oğlunu bir daha göğsüne bastı.

Tırnak içinde olmayan aktarma cümlelerin­den sonra kullanılır.

• Minareyi çalan kılıfını hazırlar, diyordu.
• Artık kimseyi sevmeyeceğim, dedi.

Bibliyografik künyelerde yazar, eser, bası­mevi, basım yeri, basım yılı gibi kelimeler arasında kullanılır.

Falih Rıfkı Atay, Tuna Kıyıları, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1938.

UYARI

Yazarın soyadı önce yazılmışsa soyadından sonra da virgül kullanılır.

• Ergin, Muharrem,  Dede  Korkut Kitabı, Ankara, 1958.
• Ali, Sabahattin, Kuyucaklı Yusuf, YKY, İs­tanbul, 2006.

Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak “ret, kabul ve teşvik” bildiren “hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, baş üstüne, öyle, haydi, elbette” gibi keli­melerden sonra kullanılır.

• Peki, yarın birlikte gideriz.
• Olur, ben de size katılırım.
• Hayhay, memnun oluruz!
• Tamam, yarın akşam üzeri gelirim.

Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır.

• Bu yıl ihracat gelirlerinde 2,4’lük bir büyüme söz konusudur.
• Diploma notum 65,70 olduğu için mülakata giremedim.

Hitap için kullanılan kelimelerden sonra kullanılır. Ayrıca yazışmalarda başvurulan makam adından sonra da virgül kullanılır.

• Sayın Başkan,
• Saygıdeğer Arkadaşlar,
• Türk Dil Kurumu Başkanlığına,
• Boğaziçi Üniversitesi Rektörlüğüne,

Metin içinde art arda gelen zarf-fiil eki al­mış kelimelerden sonra kullanılır.

• Nazmiye Hanım bu vazoyu severek, isteye­rek aldı.

UYARI

Cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan da / de bağlacından sonra virgül konmaz.

• Kafamız düzelince imlamız da dü
• Tiyatroyu da sinemayı da çok severim.

Metin içinde “-ınca / –ince” anlamında zarf­tın görevinde kullanılan “mı / mi” ekinden sonra virgül konmaz.

Çocuk uyandı mı bir daha uyumaz.

Havalar açtı mı köye gideriz.

Şart ekinden sonra virgül konmaz.

• Oraya gidersem seni ararım.
• Sokağa çıkarsam mutlaka ona uğrarım.

Metin içinde zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra virgül konmaz

• Pencereden bakınca çok şaşırdı.
• Gece kitap okumadan uyumuş.

Ad ya da sıfat tamlamasını oluşturan sözle­rin arasında virgül ya da başka bir noktala­ma işareti kullanılmaz.

• Kardeşimin yeni arabasını gördün mü?
• Sana beyaz bir gömlek almıştı

Metin içinde “ve, veya, yahut, ya…ya” bağ­laçlarından önce de sonra da virgül konmaz.

• Şiir ve roman türünde kitaplar arı
• Onunla iki veya üç defa karşılaştı

Metin içinde tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz.

• Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan git­meli.
• Hem dinliyor hem notlar tutuyordu.

Sayılar metin içerisinde yazıyla yazılır.

• Bin yıldan beri bu anlayış sürüp gidiyor.
• Kadın üç ayda bir maaş alıyor.
• İki bin liraya aldık bu bilgisayarı.
• Akşamları saat dokuzda uyur.

Saat, tarih, para tutarı, ölçü, istatistik veri­lere ilişkin sayılarda rakam kullanılır.

• Burada çalışanlar ayda 700 lira alıyor.
• 1989’dan beri burada yaşıyor.
• Gelirken marketten 5 kg süt al.
• Bu işlerden %25 kar ediyoruz.

Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da rakamla da yazılabilir

• Saat on dört elliyi gösteriyor.
• 10’da randevum var.
• Saat beşte, iskelede buluşalım.
• Saat 08.30’da dersi varmış.

Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır.

• Sizin okulda on üç yıl çalıştım.
• Sınava dört yüz yetmiş aday başvurmuş.
• Üç yüz gün sonra gelecek.
• Mülakata yirmi beş kişi çağrılmış.

Para ile ilgili işlem, senet, çek vb. ticari belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır

• Birmilryondokuzyüzyirmibin
• Sekizyüzellisekizbin
• Üçmilyaryediyüzmilyon
• Beşyüzellimilyar

Büyük sayıların yazımında sıfırlı kısımlar yazıyla gösterilebilir.

• Gaziantep’le dünyanın farklı ülkelerinden getirilen malzemelerle 3 ton 192 kg aşure pişirildi
• Galatasaray – Fenerbahçe maçında 70 bin 125 kişi ile Türkiye’nin seyirci rekoru kırıldı.

Oyun adı olarak kullanılan sayılar birleşik yazılır.

altmışaltı        yüzbir            ellibir

Romen rakamları yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde, ayların yazılımında, kitap ve dergi elitlerinde ve kitapların aaıl bölümlerinden önceki tayfaların numaralandırılmasında kullanılabilir

Mehmed, İslam âleminin önemli hüküm­darlarından biridir.

II. Petro XVIII. yy.da Rusya’yı bir  Avrupa devleti haline getirdi.

Dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak ya­zılır ve araya nokta konur.

• 283
• 514.345
• 000.500

Sayılarda kesirler virgül ile ayrılır

• 2 (10 tam, onda 2)
• 5,55 (5 tam, yüzde 55)
• 2,25 (2 tam. yüzde 25)

Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösteri­lebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır.

15.    56.     XX.

5’inci

6’ncı

UYARI

Sıra sayıları ekle gösterildiğinde rakam­dan sonra sadece kesme işareti ve ek ya­zılır, ayrıca nokta konmaz.

8.’inci değil 8’inci

2.’nci değil 2’nci

Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir.

2’şer değil ikişer

8’er değil sekizer

10’ar değil onar

1. Yazılışları bir, anlamları ve okunuşları ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için, okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine konur:

UYARI : Katil (< katl = öldürme) ve kadir (< kadr = değer) kelimeleriyle karışma olasılığı olduğu hâlde katil (ka:til = öldüren) ve kadir (< ka:dir = güçlü) kelimelerinin düzeltme işareti konmadan yazılması yaygınlaşmıştır.

2. Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelime ve eklerle özel adlarda bulunan ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine konur: dergâh, gâvur, ordugâh, tezgâh, yadigâr, Nigâr; dükkân, hikâye, kâfir, kâğıt, Hakkâri, Kâzım, mahkûm, mekân, mezkûr, sükûn, sükût.

Kişi ve yer adlarında ince l ünsüzünden sonra gelen a ve u ünlüleri de düzeltme işareti ile yazılır: Halûk, Lâle, Nalân; Balâ, Elâzığ, İslâhiye, Lâdik, Lâpseki.

3. Nispet i’sinin belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için kullanılır.

Böylece (Türk) askeri ve askerî (okul),

(İslam) dini ve dinî (bilgiler),

(fizik) ilmi ve ilmî (tartışmalar),

(Atatürk’ün) resmi ve resmî (kuruluşlar) gibi anlamları farklı kelimelerin karıştırılması da önlenmiş olur.

Nispet i’si alan kelimelere Türkçe ekler getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi kalır: millîleştirmek, millîlik, resmîleştirmek, resmîlik.