Öğe Dizilişine Göre Cümleler: Kurallı,Devrik(Kuralsız),Eksiltili Cümleler

ÖĞE DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER

Cümleyi oluşturan bölümler belli bir sıraya göre dizilir. Öğe dizilişine göre cümlelerin şeklini yüklemin cümle­deki yeri belirler. Yüklemin cümledeki yerine göre;

a.    Kurallı Cümle (düz cümle)

b.   Kuralsız Cümle (devrik cümle)

c.   Eksiltili Cümle

a.  Kurallı (Düz) Cümle : Cümlenin yüklemi cümlenin sonunda yer almışsa kurallı cümledir.

  • Dün gece kimse gelmedi.
  • Masada bulunanların hepsi uykuluydu.
  • Biz size göre fakiriz.
  • Ayakları hastalıktan hep şiş şişti.
  • Ağır ağır yanıma gelip oturuverdi.

b.  Kuralsız (Devrik) Cümle : Cümlenin yüklemi cümle­nin en sonunda değilse buna devrik cümle denir.

  • Görmediğini söylüyordu olanları.
  • Sakla samanı gelir zamanı.
  • Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.
  • Gidiyorum gurbeti gönlümde duya duya.
  • Görmedim gezmediğim, sevmediğim bir yer.

• Bazen cümle söz öbeği halindedir. Bu durumda çe­kimli fiil veya ekeylem alan sözcük sonda değilse bu da devrik cümleyi oluşturur.

  • Bunlar çocuklarıdır tanıdığımın,
  • Adamın batıyorduk gözüne.

Eksiltili Cümle:

Cümlenin yüklemi yazılmamışsa (cümle anlamca ta­mamlanmamıştır) eksiltili cümle olur. Yüklem okur ta­rafından tamamlanır.

•          Her şeyin yenisi, dostun eskisi… (makbuldur)

•          Ekmek elden su gölden… (gelir)

•          Harman yel ile düğün el ile … (olur)

•     Yüklem yazılmadığında eksiltili cümle olduğunu be­lirtmek için … (üç nokta) işareti konur.

Tertemiz bir oda …

Dışarı çıkınca da yemyeşil bir bahçe …

•     Konuşmalarda eksiltili cümleler kullanılabilir.

  • Sınavdan kaç aldın?

Seksen… (aldım)

  • Ne sınavı vardı?

Matematik… (sınavı vardı)

  • Soruları kim hazırlamış?

Öğretmen… (hazırlamış)