1.Ünite
I. OKUMA
HAZIRLIK
1. “Edebiyat” kavramı size neleri çağrıştırıyor?
Duygu ve düşünceleri belirli kurallar çerçevesinde estetik kuralları içerisinde bir mesaj iletmek amacıyla temeli dile dayanan sözlü ve yazılı anlatımlardır. Edebiyatta iki önemli özellik vardır. Birincisi dil-üslup ikincisi estetik-güzellik.
2. “Edebiyat yapmak” deyiminin anlamını söyleyiniz.
Bugün için edebiyat yapmak deyimi ; bir işe yaramayan, konuyu açıklamaya yetmeyen, gerçeği yansıtmayan süslü, parlak ve gereksiz sözler söylemek anlamında kullanılmaktadır.
3. Edebiyat kelimesi aşağıdaki cümlelerde hangi anlamlarda kullanılmıştır?
• Edebiyat öğretmenimiz bizlere güzel bir şiir okudu.
Gerçek Anlam
• Geliştirdiği Latincesi ile hekimlik edebiyatını günü gününe takip ediyor.
Terim Anlam
• Edebiyat yapmasan da işini yapsan, diye uyardı.
Mecaz Anlam
1. METİN
EDEBİYAT NEDİR?
Arapça edeb kökünden gelen edebiyat aslında ilm-i edeb’in bütün anlamlarını toplayan çoğul bir kelimedir. Tanzimattan sonra Türkçede tekil olarak bugünkü anlamında kullanılmıştır.
Arapçada “edeb”, türlü ma’nâlar taşır: İyi ahlak, terbiye, nezaket, utanma, usul, kural… Bu anlamlar bize de geçmiştir. Bir Arap vecizesi: “Edeb, dinin üçte ikisidir.” der.
Cahiliyet çağında ve İslamlıktan sonra edep, asil ve yüce şeylere bağlılık fikrini belirtmiştir. Bunun için mecazlı olarak: “Kişiyi yüksek kültüre ve felsefeye ulaştıran şeylerin tümüne” edep denmiştir. Hukuk, ahlak, şiir, sanat, felsefe de böylece edebiyatın içinde sayılmıştır.
Türkçede edebiyat kelimesini bugünkü anlamda ilk kullanan, Tanzimat öncülerinden Şinasi’dir. Daha önce edebiyat kurallarını öğreten ( bedii, beyan, lügat, iştikak, aruz, kafiye, hat gibi ) ilimlere ilm-i edeb deniyordu. Nazım ve nesir edebî eserler de şiir ve inşa diye anılıyordu.
Tanzimatçılar, edebiyatın edep kavramıyle ilgisine önem vermişlerdir. Onlara göre toplumu kalkındırmak ve yüceltmek amacını taşıyan edebiyat, edep dışı, bayağı sözlerle yapılamaz. Ahlaksızlığın ve çirkinliğin edebiyatta yeri olmaması gerekir. Nitekim, Şinasi, ünlü bir tartışmasında, kendisine hakaret eden birini şu tarzda karşılamaktadır:
“Edebiyat fenni, öyle bir marifettir ki insanlara terbiye ve ahlak öğrettiği için ona edep ve mensup olanlarına edib demişlerdir.”
Batı dillerinde, edebiyat karşılığı kullanılan literatür (litterature) terimi, Latince güzel yazı demek olan litterae’dan türemedir.
Literatür, belirli bir ilim dalında yazılmış eserleri de anlatmaya yarar. İktisat literatürü, hukuk literatürü gibi sözler Türkçede de kullanılmaktadır.
