METİNDE GEÇEN BAZI KELİME VE KELİME GRUPLARI
cariye: Yabancı ülkelerden kaçırılıp özgürlükten yoksun edilen, alınıp satılabilen, her konuda efendisinin isteklerine bağlı bulunan genç kadın, halayık.
eşiğini aşındırmak: İşini yaptırmak için bir yere çok gidip gelmek.
halayık: Kadın köle, cariye.
kurna: Hamamlarda, musluk altında, içinde su biriktirilen, yuvarlak ve çoğunlukla mermer veya taş tekne.
peştamal: Hamamda örtünmek ve kurulanmak için kullanılan ince dokuma.
tekmil: Tamamlama, bitirme.
tellal: Bir şeyin satılacağını veya herhangi bir şeyi halka bildirmek için çarşıda, pazarda yüksek sesle bağıran kimse.
METİN VE TÜR İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
Döşeme, serim, düğüm, çözüm ve dilek bölümünden oluşan bir masal okudunuz. Masalların döşeme bölümünde tekerlemelere yer verilir. Serim bölümünde kahramanlar tanıtılarak olaya giriş yapılır. Düğüm bölümünde kahramanların başından geçen türlü türlü olaylar anlatılır. Okuyucunun merakı tahrik edilir. Olay, bir çözüme kavuşması gereken noktaya getirilir. Çözüm bölümünde ise olay bir sonuca bağlanarak iyiler kazanır, kötüler kaybeder. Dilek bölümünde iyi dileklerle masal bitirilir.
Okuduğunuz masal “Bir varmış, bir yokmuş.” tekerlemesiyle başlamıştır. Serim bölümünde padişahın kızı ile Yemen padişahının oğlu tanıtılmış, bunların karşılaşmasıyla da olay örgüsü başlamıştır. Düğüm bölümünde padişahın kızı ile Yemen padişahının oğlunun evlenmesine, Yemen yolculuğuna, Yemen’de küçük bir kulübede yaşamaya başlamalarına, kızın zaman zaman saraya gidip olumsuz olaylarla karşılaşmasına yer verilmiştir. Çözüm bölümünde kızın kocasının padişah oğlu olduğunu öğrenmesi anlatılmıştır. Masal “Gökten üç elma düştü… ” dileğiyle bitirilmiştir.
Olağanüstü kahramanların başlarından geçen olağanüstü olayların yer ve zaman belirtilmeden anlatıldığı metinlerdir. Sözlü geleneğe ait anonim ürünlere halk masalı denir. Hayal ürünü olan masallarda konu gerçek dışıdır ancak gerçek hayattan alınmış motifler de masallarda yer alabilir. Cinler, periler vb. olağanüstü ögelere yer verilir. Doğa yasalarıyla çelişen durum ve olaylar masala konu olabilir.
Masallarda anlatılanların geçtiği yer, masala özgü düşsel bir ülkedir. Daha doğrusu masal ülkesidir. Kimi masallarda, özellikle de Binbir Gece Masalları’nda Kafdağı geçer. Bu dağ da coğrafyada rastlayabileceğimiz bir dağ değildir. Zümrütten yapılmış, gökyüzüne renk veren, her köşesi ayrı bir yapı taşıyan bir masal dağıdır.
Masallarda hem gerçek dünyadan alınan kişiler (padişah, tüccar, zengin vb. ) hem de hayvan ve masal kahramanlarından (şahmeran, zümrüdüanka, dev, cadı, peri ) seçilir. Masallarda belirli davranışları sergileyen “tip”lere yer verilir.
Yer gibi zaman ögesi de belirsizdir. Belirli bir zaman diliminde geçmez masalda anlatılanlar. “Evvel zaman içinde” diye adlandırılan bu zaman, anlatı tekniği olarak -miş’li geçmiş zaman, şimdiki zaman, geniş zaman kiplerinden biriyle anlatılır. Masalda zaman gerçekçi değildir. “Az gittik, uz gittik; dere tepe düz gittik, bir arpa boyu yol gittik; ben anamın beşiğini sallar iken” gibi belirsiz zamanlara yer verilir.
Doğu coğrafyasının en eski masalları Arap edebiyatına ait “Binbir Gece Masalları”dır. Avrupa’da masallar 19. yüzyılda derlenmiş ve sistemli bir şekilde yayımlanmıştır. Batı edebiyatında Grimm Kardeşlerin Masalları (Alman), Andersen Masalları (Danimarka), Perrault Masalları (Fransız) örneklerini verebiliriz.
