2. ETKİNLİK
Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi;
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.
a. Bu şiirde “kaldırımlar” kelimesi tekrar edilerek bir ahenk sağlanmıştır.
Şiirde sıkça tekrar eden diğer kelimeleri de siz bulunuz.
Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim, yol gitsin; tekrarlar var. Yürüyorum kelimesi sürekli tekrarlanmış.
b. Bir dizenin olduğu gibi tekrarlanmasına nakarat denir.
Siz de bildiğiniz bir şiirin nakarat bölümlerini söyleyerek nakaratın, şiirin ahengine nasıl bir katkı sağladığını belirtiniz.
Güvenemem servetime malıma
Ümidim yok bugün ile yarına
Toprak beni de basacak bağrına
Adaletin bu mu dünya
Ne yar verdin ne mal dünya
Kötülerinsin sen dünya
İyileri öldüren dünya
Ne insanlar gelip geçti kapından
Memnun gelip giden var mı yolundan
Kimi fakir kim ayrılmış yarinden
Adaletin bu mu dünya
Ne yar verdin ne mal dünya
Kötülerinsin sen dünya
İyileri öldüren dünya
Kimi mecnun gibi dağda dolaşır
Kimisi de ölüm yok gibi çalışır
Kimi meteliksiz kimi milyona karışır
Adaletin bu mu dünya
Ne yar verdin ne mal dünya
Kötülerinsin sen dünya
İyileri öldüren dünya
Şiirin, nakarat bölümlerinde ifade olunan duygu ve düşünce etrafında gelişmesini sağlar.
3. ETKİNLİK
Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında;
Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum.
Yolumun karanlığa saplanan noktasında,
Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum.
Yukarıdaki şiirin son kelimeleri “ortasında, noktasında; yürüyorum, görüyorum” arasında ses benzerlikleri vardır. Dize sonlarında bulunan aynı görevdeki ek ve kelime tekrarlarına redif denir. “Ortasında, noktasında; yürüyorum, görüyorum” kelimelerindeki altı çizili ekler redifi oluşturmaktadır. Yine dize sonlarında bulunan, rediften önce gelen, görevleri farklı olan ses veya ek benzerliklerine kafiye denir. “Ortasında, noktasında; yürüyorum, görüyorum” kelimelerindeki altı çizili sesler kafiyeyi oluşturmaktadır.
Bir ünsüzün benzeşmesiyle oluşan kafiyeye yarım, iki sesin benzerliğiyle oluşana tam, en az üç sesin benzerliğiyle oluşana da zengin kafiye denir. Ayrıca aynı seslerden oluşan fakat farklı anlamları karşılayan kelimelerle yapılan kafiyeye cinaslı kafiye denir.
Siz de aşağıdaki dörtlüğün redif ve kafiyelerini gösteriniz.
Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim, yol gitsin; >git-sin
İki yanımdan aksın, bir sel gibi fenerler. >fener-ler
Tak, tak, ayak sesimi aç köpekler işitsin; >işit-sin
Yolumun zafer tâkı, gölgeden taş kemerler. >kemer-ler
Yukarıdaki dörtlükte 1.ve 3.dizelerdeki –sin ekleriyle 2.ve 4.dizelerdeki –ler eki redif olarak kullanılmıştır. Yine 1. ve 3. dizedeki –it sesleri tam kafiye 2. ve 4. dizedeki –er sesleri tam kafiye olarak kullanılmıştır.
4. ETKİNLİK
İçimde damla damla bir korku birikiyor;
Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler…
Üstüme camlarını, hep simsiyah, dikiyor;
Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler.
Bu şiirde 1. dize ile 3. dize; 2. dize ile de 4. dize kafiyelidir. Bu kafiye türüne çapraz kafiye denir ve kafiye örgüsü “abab, cdcd, efef…” şeklinde gösterilir. Kafiye örgüsü “aaaa/aaab” şeklinde ise düz, “abba” şeklinde ise sarma kafiye denir. “aba, bcb, cdc” şeklindeki kafiye örgüsüne örüşük kafiye, “aaxa” kafiye örgüsüne de mâni tipi kafiye denir.
Siz de “Kaldırımlar” adlı şiirin diğer bölümlerindeki kafiye ve redifleri bularak kafiye örgüsünü gösteriniz.
Kaldırımlar şiiri çapraz uyak olarak kafiyelenmiştir.
-a -c -e
-b -d -f
-a -c -e
-b -d -f
