Tarih öncesi tanrı, tanrıça, yarı tanrı ve kahramanlarla ilgili olağanüstü olayları; toplumu derinden etkileyen göç, deprem, savaş, kıtlık gibi olayları konu alan me­tinlere destan denir. Destanlar bir bakıma halk gözüy­le görülen, halk ruhuyla duyulan ve halk hayalinde masallaştırılan tarihlerdir

Destanlar; bir tarihî olayın oluşunu, sonuçlarını değil, tarihî olayların bir kahraman tarafından yaşanış şeklini, kahramanın bu olaylardaki rolünü, yaptığı işleri ve gösterdiği başarıları anlatır.

Destan Dönemi

Destanlarda anlatılan olayların yaşandığı ve halkın ha­yal dünyasında şekillenerek destanların oluştuğu dö­neme Destan Dönemi denir. Tarihte yeri olan büyük milletlerin çoğunun destan dönemi vardır.

Destanların Doğuşu

Destanlar ulusların sözlü edebiyat döneminde oluş­muş metinlerdir. Zengin bir hayal dünyası olan ilk in­sanlar, savaş, göç gibi toplumda iz bırakan her olayı hayallerle süsleyerek birbirlerine anlatmışlar, bu olay­lar, halkın hayal dünyasında zenginleşmiş, halk arasın­da yayılarak ortak bir eser hâline gelmiştir. Bu eserle­rin insani yönü daha ağırdır. Bu ortak metinlere destan adı verilmiştir. Destanlardaki kahramanlar olağanüstü özelliklere sahip olsalar da halkın arasında kişilerdir. Oğuz Kağan bunun bir örneğidir.

Destanların oluşumu üç aşamada gerçekleşir:

1. Toplumda derin izler bırakan tarihî bir olayın olması
2. Bu olayın meydana gelişinden sonra aradan uzun bir zaman geçmesi halk tarafından kuşaktan kuşa­ğa aktarılması.
3. Milletin bir şairinin bütün bu olayları toplayarak, nazım hâline getirmesi.

Destanlarda bulunması gereken öğeler:

• Olağanüstü niteliklere sahip bir olayın bulunması.
• Toplumun ilgisini çekecek bir kişinin olması.
• Metnin, şiirsel anlatıma sahip olması.
• Esas konunun anlatıldığı bölümün yanında bir bi­tiş bölümünün olması.
• Dilin, hayal gücünün ve nazmın güçlü olması.
• Bir bütünlük içinde ve samimi bir şekilde dönemin sosyal ruhunun yansıtılması.

Mitolojik dönem, tarihin karanlık dönemidir. Türk tarihi­nin kökleri Türk mitolojisinin derinliklerinde kaybolur. Mitoloji, tarih öncesine dayanan efsaneleri yani mitleri inceleyen bilimdir.

Bir millete, bir dine ait mitlerin, efsanelerin bütününe mitoloji denir. Eski çağlardan beri söylenegelen, ola­ğanüstü varlıkları, olayları konu edinen hayalî hikâye­lere ise efsane denir.

Tarihten evvelki tanrı ve kahramanların efsaneli mace­ralarını, toplumun inançlarını, özlemlerini, duygularını anlatan hikâyeler mitolojik metinleri oluşturur.

Mitolojik metinler, bir topluluğun duygularını, özlemle­rini göstermesi bakımından değerli olan yazılı veya sözlü verimlerdir.

Mitolojik metinler, toplum ve doğa olaylarını anlamakta güçlük çeken insanların her olayda önce tanrıyı düşün­dürmeleri, gök gürlemesini tanrının hiddeti; yıldırımları, kasırgaları, susuzlukları tanrının insanlara verdiği ceza­lar olarak açıklamalarıyla doğmuştur. Birçok milletin ya­ratılış efsanesinin olması bunun bir sonucudur.

Halkın hayal dünyasında şekillenen mitolojik metinle­rin oluştuğu süreçte ulusal kimlik gösteren, bir ulusa ait olan destanlar ortaya çıkmıştır.