halk edebiyatı – Dersimiz Edebiyat

Halk Edebiyatı – Çıkmış Sorular

yönetici — Thu, 27 Feb 2014 00:15:13 +0000

HALK EDEBİYATI – ÇIKMIŞ SORULAR

1. “Sen sana ne sanırsan

Ayruğa da onu san”

diyerek daha XIII. yüzyılda hümanizmanın müjdecisi olan, bu yönünden ötürü de ölümünün 650. yıldönümünde UNESCO’ca bütün dünyada ve yurdumuzda anılan Türk şairi kimdir? (1974/ÖSYS)

A) Mevlana B) Ahmet Yesevi

C) Hacı Bayram Veli D) Yunus Emre

E) Sultan Veled

2. Şu iki parçayı okuyunuz:

I	Bir garip ölmüş diyeler Üç günden sonra duyalar Soğuk su ile yuyalar Şöyle garip bencileyin

II	Ne yanar kimse bana ateş-i dilden özge Ne açar kimse kapım bad-ı sabadan gayrı

Bu iki parça arasındaki ortak yön, aşağıdakilerden hangisidir? (1974/ÖSYS)

A) Kullanılan vezin

B) Nazım birimi

C) Halk edebiyatı ürünü oluşları

D) İşlenilen tema

E) Anlatılan biçimi

3. “Şu dağlar olmasaydı,

Çiçeği solmasaydı,

Ölüm Allah’ın emri

Ayrılık olmasaydı.”

Yukarıdaki manide “şu dağlar” sözünün kullanılış nedeni aşağıdakilerden özellikle hangisi olabilir? (1978/ÖSYS)

A) Dağların ölümü düşündürmüş olması

B) Dağlarda çiçeklerin yetişmiş olması

C) Dağların, düş gücünü kamçılamış olması

D) Dağların sılaya ulaşmayı engelleyerek ayrılığa yol açmış olması.

E) Nice garip kişilerin dağlarda yitip gitmiş olması

4. “Bilmem ben kendime çekidüzen vermesini, derviş gibiyimdir.” cümlesinde yazar kendisini dervişe benzetirken özellikle hangi yönünü vurgulamak istiyor? (1978/ÖSYS)

A) Başkalarına aldırmayışını

B) Giyim kuşamı önemsemeyişini

C) Alçakgönüllülüğünü

D) Tarikatçılığa özenişini

E) Hoşgörülü oluşunu

5. Aşağıdaki sözcük dizelerinden hangisi, tümüyle halk edebiyatı ürünlerinin adlarıdır?

(1980/ÖSYS)

A) ağıt – şarkı – masal – tuyuğ

B) türkü – mesnevi – koşma – mersiye – atasözü

C) destan – mani – rubai – masal – şarkı

D) şarkı – türkü – rubai – koçaklama – mani

E) koçaklama – türkü – mani – masal – ağıt

6. “Âşık, Türk Halk edebiyatında XV. yüzyılın başlarından bu yana beliren bir sanatçı tipidir. Bir yönüyle eski destan (epope) geleneğini sürdüren; ama başka bir yönüyle, adının belirttiği gibi ‘sevda şiirleri’ söylenen bir sanatçıdır.”

Günümüzde yukarıdaki parçada belirtilen sanatçı tipinin bütün özelliklerini taşıyan kişilere rastlanmamaktadır.

Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir? (1981/ÖSYS)

A) Âşıklığın güç bir uğraş olması

B) Günümüzde insanın şiire önem vermemesi

C) Aydın sanatçıların, âşıkların görevini yüklenmiş olması

D) Âşıkların işlediği konuların halkı ilgilendirmemesi

E) Toplumsal yaşamın büyük ölçüde değişmesi

7. Yüzyıllar boyunca Tekke şiirlerinin önderi sayılmış, şiirleriyle kafalara ve gönüllere Türkçe ile seslenmiştir. Tasavvuf akımını, taşkın ve gür lirizmi ile halka yansıtmıştır. Aruzla da şiirler yazmakla birlikte genellikle heceyi kullanmıştı. Bu şiirlerde kullanılan ana tema, Tanrı aşkı ve insan sevgisidir.

Yukarıda özellikleri belirtilen şair kimdir?

(1987/ÖSYS)

A) Yunus Emre

B) Yusuf Has Hacip

C) Mevlana

D) Sultan Veled

E) Hacı Bayram Veli

8. Aşağıdakilerden hangisi halk şairlerimizin ortak özellikleri arasında yer almaz?

(1988/ÖSYS)

A) Nazım birimi olarak dörtlüğü kullanmaları

B) Aruzla yazanlar bulunmakla birlikte kullandıkları asıl ölçünün hece olması

C) Şiirlerini, halk arasında kullanılan konuşma diliyle söylemeleri

D) Şiirlerinde genellikle yarım kafiye kullanmaları

E) Eserlerinde dini, mistik konuların yanı sıra devrin bazı sosyal olaylarını ele almaları

9. Aşağıdakilerden hangisi Anonim Halk edebiyatı ürünlerinden değildir? (1988/ÖSYS)

A) Mani B) Koşma

C) Ninni D) Ağıt

E) Türkü

10. Aşağıdakilerden hangisi, Halk edebiyatının özelliklerinden biri değildir? (1989/ÖSYS)

A) Münacat, naat mesnevi, mersiye gibi ortak tür ve konuların kullanılması

B) İslâmiyet’ten önceki Türk edebiyatı geleneğini sürdüren sözlü bir edebiyat olması

C) Şiirde hece ölçüsü ve yarım kafiye kullanılması

D) Şiirlerin “saz şairi” ya da “âşık” denen şairlerce “bağlama” adı verilen bir sazla söylenmesi

E) Düşünce ve duyguların dörder dizelik bentler biçiminde anlatılması

11. Bir halk edebiyatı ürünü olan “mani” ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

(1990/ÖSYS)

A) Yazarları belli değildir.

B) Kafiye düzeni a–a–b–a biçimindedir.

C) Anlatılmak istenen duygu ya da düşünce son iki dizede bulunur.

D) İlk iki dize, son iki dize ile yalnız ölçü ve kafiye bakımından ilgilidir.

E) Yalnızca aşk konusu işlenir.

12. Düzenleyicisi pek bilinmez, halkın sözlü geleneğinde oluşup gelir. Çağdan çağa ve yöreden yöreye içeriğinde olun biçiminde olsun değişikliklere bozulmalara, kırpılmalara uğrayabilir. Her zaman bir ezgiyle söylenir.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisinden söz edilmektedir? (1991/ÖSYS)

A) Tuyuğ B) Şarkı

C) Türkü D) Rubai

E) Gazel

13. Halk şiirimizin güçlü soluklu bir şairidir. Kendini yedi yaşından itibaren saza, söze, şiire ve türküye vererek dış dünyasının karanlığını, gönül dünyası ile aydınlatmıştır. Gönül sözüyle yazdığı şiirlerinde birlik, beraberlik, yurt sevgisi, güzellik, gurbet, ayrılık duygularını dile getirmiştir.

Bu parçada tanıtılan şair aşağıdakilerden hangisidir? (1991/ÖSYS)

A) Yunus Emre

B) Pir Sultan Abdal

C) Karacaoğlan

D) Âşık Veysel

E) Dadaloğlu

14. Aşağıdaki dizelerin hangisi bir taşlamadan alınmış olabilir? (1992/ÖSYS)

A) Ayna almış perçem düzer

Zülfün tarayı tarayı

B) Kırık çanağı yok ayran içecek

Kahveye gelir de fincan beğenmez

C) Eğil dağlar eğil üstünden aşam

Yeni talim gelmiş varam alışam

D) Güzel gitti diye pınar ağladı

Acıdı yüreğim yandı pınara

E) Avcılardan kaçmış ceylan misali

Geçmiş dağdan dağa yoktur durağı

15. Aşağıdakilerden hangisi Karagöz, Meddah ve Ortaoyunu gibi seyirlik halk oyunlarının ortak özelliklerinden biri değildir?

(1992/ÖSYS)

A) Göze ve kulağa seslenmeleri

B) Güldürü öğesine yer vermeleri

C) Şive taklitlerinden yararlanmaları

D) Tek kişilik gösteri olmaları

E) Sözlü tiyatro örneği olmaları

16. Divan edebiyatındaki “gazel”in konu bakımından Halk edebiyatındaki benzeri aşağıdakilerden hangisidir? (1992/ÖSYS)

A) Varsağı B) Destan

C) Türkü D) Koşma

E) Nefes

17. Bahçelerde gül gerek

Güllere bülbül gerek

Senin gibi güzele

Bencileyin kul gerek

Bu dörtlüğün nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir? (1994/ÖSYS)

A) Divan B) Varsağı

C) Destan D) Koşma

E) Mani

18. Düzenleyicisi bilinmez, halkın geleneğinden oluşur. Çağdan çağa ve yöreden yöreye içeriğinde olun, biçiminde olsun değişikliklere uğrayabilir. Her zaman bir ezgiyle söylenir.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisinden söz edilmektedir? (1995/ÖSYS)

A) Türkü B) Şarkı

C) Gazel D) Mesnevi

E) Koşma

19. Onu Halk şairi saymak bir bakıma yanlıştır. Ama o, halka, halkın diliyle seslenmiş, halkın şairi olabilmiştir. Zaten başarısının sırlarından biri de budur. Hece ile söylediği şiirlerinden başka bir Divan oluşturacak kadar, aruzla yazılmış şiirleri de vardı. Yaşamı üzerine kesin bilgiler yoktur. Risaletü’n-Nushiye adlı mesnevisinin yazılış tarihinden yola çıkarak XIII. yüzyılda yaşadığı konusunda birleşilmiştir.

Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir? (1996/ÖSYS)

A) Pir Sultan Abdal

B) Hacı Bayram Veli

C) Yunus Emre

D) Mevlana Celaleddin Rumi

E) Kaygusuz Abdal

20. Halk hikayeleriyle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? (1997/ÖSYS)

A) Sevgi ve kahramanlık konuları işlenir.

B) Kişiler gerçek yaşamdakilere yakındır.

C) Oluşturdukları çağlardaki sosyal yapıyı ve iç mücadeleleri yansıtır.

D) Anlatım tümüyle nesre dayalıdır.

E) Anlatıcıları okur yazar, az çok kültürlü kişilerdir.

21. Divan edebiyatında “hicviye” denilen alaylı yergi şiirinin Halk edebiyatındaki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir? (1997/ÖSYS)

A) Koşma B) Semai

C) Taşlama D) Destan

E) Türkü

CEVAPLAR

1 D	11 E
2 D	12 C
3 D	13 D
4 B	14 B
5 E	15 D
6 E	16 D
7 A	17 E
8 E	18 A
9 B	19 C
10 A	20 D
	21 C

Halk Edebiyatının Genel Özellikleri

yönetici — Tue, 25 Feb 2014 21:30:19 +0000

HALK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ:

Nesirden çok şiir vardır.
Sözlü edebiyatın devamı niteliğindedir.
Şiirler hazırlıksız olarak saz eşliğinde söylenir. Bu saza “bağlama” denir.
Kafiye daha çok kulağa seslenir. Yarım ve cinas kafiye kullanılmıştır.
Nazım birimi dörtlüktür.
Hece ölçüsü kullanılmıştır.
Dil, sade Türkçedir.
Kalıplaşmış ifadeler vardır: inci diş, kalem kaş, elma yanak vb.
Şiirler, şairlerin konularına göre değişiklik gösterir. Şairler köylü, kentli, asker, gezgin, tekke şairleri olarak gruplandırılır.
Son dörtlükte ozanın adı geçer. Buna MAHLAS denir.
Bazı halk şairleri aruzu da kullanmışlardır. (Dertli, Emrah, Zihni)
Halk edebiyatında “usta-çırak” ilişkisi vardır.
Halk şairlerinin şiirlerini topladıkları esere “cönk” denir.

ANONİM HALK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ:

Söyleyeni belli değildir.
İslamiyet öncesi Türk Edebiyatının devamıdır.
Hece ölçüsü kullanılmıştır.
Nazım birimi dörtlüktür.
Yarım kafiye ve redifleri fazlacadır.
Sade Türkçe kullanılmıştır.
Saz eşliğinde söylenir.
Nazım biçim ve türleri: Mani, Türkü, Ağıt, Destan, Ninni, Tekerleme (manzum); Masal, Halk Hikayesi, Fıkra, Orta Oyunu, Atasözü (mensur)

Mani:

Dört dizeden oluşur.
Genellikle 7’li hece ölçüsüyle söylenir.
Aşk, ayrılık, özlem, ölüm, doğa… gibi konuları işler.
aaxa şeklinde kafiyelenir.
İlk iki dizesi doldurmadır. Asıl söylenmek istenen son iki dizededir.
Daha sonra “Yedekli mani, cinaslı mani, artık mani” gibi çeşitleri de ortaya çıkmıştır.

Türkü:

Kendine özgü bir ezgisi vardır.
Yöreden yöreye değişiklik gösterebilirler.
Dörtlükleri birbirine bağlayan nakaratları vardır. Bu nakaratlara “kavuştak” denir.
Tüm nazım biçim ve türleri türküye dönüştürülebilir. Bunlarda bir tek ölçü ezgidir.

Ağıt:

Ölünün arkasından söylenen şiirlerdir.
İslam öncesi Türk edebiyatında “Sagu” adıyla bilinir.
Dörtlükler halindedir.
Ölenin iyilikleri anlatılır.
Hece vezniyle söylenir.

Masal:

Halkın hayal dünyasının ürünüdür.
–miş’li geçmiş zamanla anlatılır.
Söyleyeni belli değildir.
Eğitici nitelik taşır.
Her zaman iyiler kazanır.
Olağanüstü kişiler ve olaylar vardır.
Yer, zaman ve kişiler belli değildir; bu nedenle evrensel özellikler taşır.
Başlıca kahramanları devler, cüceler, periler, cadılar, ejderhalar.
Masallar sonradan derleyip yazıya geçirilmişlerdir. Edebiyatımızda Eflatun Cem Güney bu tür çalışmalarla tanınır.

HALK HİKAYELERİ:

Sözlü geleneğin ürünü olup, sonradan yazıya geçirilmiştir.
Hem destan, hem hikaye hem de masal özelliklerini taşır.
Halk hikayelerinde konuşmalar manzum olarak bulunur.
Hikayelerdeki yerler genellikle gerçekte olan yerlerdir.
Olaylar abartılıdır.
Aşk hikayeleri (Kemre ile Aslı), dini hikayeler (Hz. Ali hikayeleri), kahramanlık hikayeleri (Köroğlu), destansı halk hikayeleri (Dede Korkut hikayeleri) olarak gruplanır.

DEDE KORKUT HİKÂYELERİ:

Anadolu Halk edebiyatının Oğuz Türkçesi ile yazılmış ilk ürünüdür.
Destan geleneğinden halk hikâyeciliğine geçiş dönemi ürünleridir.
On iki öyküden oluşur.
13. yy teşekkül etmiş 15. yy bilinmeyen biri tarafından yazıya geçirilmiştir.
Oğuzların birbirleriyle olan çekişmelerini, komşularıyla yaptıkları savaşları anlatır.
Olağanüstü kişiler vardır.
Yazarın anlattığı bölümler nesir, kahramanların konuştuğu bölümler manzumdur.
Yazıldığı dönemin dil özelliklerini gösterir.
Her öykünün sonunda Dede Korkut dua eder.
Nazım ve nesir karışık olan eserde seci ve aliterasyonlara yer verilmiştir.

Seyirlik halk oyunlarının

1-ORTA OYUNU:

Belli bir metni yoktur. Sadece konusu bellidir.
Seyircilerle çevrelenmiş bir alanda oynanır.
Halkı eğitmek, eğlendirmek amaç edinil-miştir.
Güldürme öğeleri söz oyunları, hazır cevaplar, yanlış anlaşılmalar vb.
Asıl kişiler Kavuklu ve Pişekar’dır.
Oyun; başlangıç Muhavere, Fasıl ve Bitiş gibi dört bölümden oluşur.
Oyunda müziğe yer verilir.
Şehir hayatında doğup gelişmiştir.

2-Karagöz

Karagöz bir gölge oyunudur.
Bu oyun, deriden kesilen ve tasvir adı verilen bazı şekillerin (insan, hayvan, bitki, eşya…) arkadan ışıklandırılmış beyaz bir perde üzerine yansıtılması temeline dayanır.
Halkın ortak malıdır.
Oyunun önceden hazırlanmış bir metni yoktur, oyun doğaçlamaya dayalıdır.
Karagöz, cahil halk tipini; Hacivat ise aydın kişileri temsil eder.
Oyunda her meslek, yöre ve sınıftan insan rol alır.
Herkes kendi şivesiyle konuşur.
Çelebi (genç bir mirasyedi), Beberuhi (cüce ve aptal), Tuzsuz Deli Bekir (sarhoş), Zenne (kadın), Yahudi (bezirgan)… vb.
Oyun; başlangıç (Hacivat’ın sahneye gelişi), Muhavere (Karagöz ile Hacivat’ın karşılıklı konuşması), Fasıl (asıl konu) ve Bitiş (perdeden çekilme) gibi dört bölümden oluşur.

3- Meddah

Meddah, taklitler yaparak hikayeler anlatan bir halk sanatçısıdır.
Meddahlık, bir bakıma tek kişilik bir gösteri, bir oyun sayılabilir.
Meddah hikayeleri konuşma diliyle oluşturulur.
Konu sıradan kişilerin başından geçen olaylardır.
Perdesi, sahnesi, dekoru, elbiseleri bulunmayan bu tiyatronun her şeyi Meddah denilen o tek adamın kıvrak zekasına bağlıdır.
Meddah, yüksekçe bir yere oturarak, eline baston alır, omzuna da büyükçe bir mendil koyar. Daha sonra da ses ve şive taklitlerine dayalı konuşmasına başlar.

AŞIK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ:

13. yy’dan günümüze kadar süren edebiyattır.

Ozan denen şairler, saz eşliğinde (bu sazlara bağlama denir.) şiirlerini söylerler.
Şairler okur yazar değildirler.
Usta, çırak geleneğiyle yetişirler.
Şiirlerinin toplandığı defterlere “cönk” adı verilir.
Gezgindirler.
Ortak Anadolu kültürünün oluşmasında önemli katkıları vardır.
Şiirlerini hazırlıksız (doğaçlama yoluyla irticalen) söylerler.
Ölçü, hece ölçüsüdür. (7, 8, 11’li)
Nazım birimi dörtlüktür.
Kafiye: yarım kafiyedir. Redifler kullanılmıştır.
Son dörtlükte aşığın adı geçer. Buna “mahlas” denir.
Dil halkın gündelik kullandığı sade Türkçedir.
Şiirlerde ortak tema; aşk, ayrılık, özlem, gurbet, yiğitlik, doğa güzellikleri, ölüm, yoksulluk, sosyal olaylardır.
Nazım biçimleri; taşma, semai, versağı, destandır.
Nazım türleri; güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıttır.

AŞIK EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ

Koşma:

11’li hece ölçüsüyle söylenmiştir.
Lirik şiirlerdir.
Aşk, doğa güzellikleri, yiğitlik, ölüm ve eleştiri konularında söylenir.
Genellikle yarım uyaklıdır.
Koşma nazım biçimi işlediği konuya göre: güzelleme, koçaklama, ağıt, taşlama gibi isimler alır.
3-5 dörtlükten oluşurlar.

Güzelleme:

Güzellik ve aşk temalarını işler.
En büyük temsilcisi Karacaoğlandır.

Koçaklama:

Yiğitlik temasını işler.
Köroğlu ve Dadaloğlu en büyük temsilcileridir.

Ağıt:

Ölen kişilerin ardından söylenen, ölünün iyiliklerini ve ölümden duyulan acıyı anlatan şiirlerdir.
Eski Türk edebiyatında “sagu” Divan edebiyatında ise “mersiye” adını alır.

Taşlama:

Bireylerin ya da toplumların eleştirildiği şiirlerdir.
Divan edebiyatında “hiciv” günümüz edebiyatında ise “satirik” adını alır.

Semâi:

Sekizli hece ölçüsüyle söylenen lirik şiirlerdir.
Koşma ile aynı temaları işler.
Özel bir ezgiyle söylenir.
En büyük temsilcisi Karacaoğlandır.

Varsağı:

Sekizli hece ölçüsüyle söylenen lirik şiirlerdir.
Koşma ve semai ile aynı temaları işler.
Koşma ve semaiden farkı: İlk dizelerinde hey!, be hey!, bre hey! Gibi ünlemlerin bulunmasıdır.
Güneydoğu Anadolu’da Varsak aşiretinin yarattığı bir üründür.
Karacaoğlan en tanınan temsilcisidir.

Destan:

11’li hece ölçüsüyle söylenir.
Koşma tarzında söylenir.
Epik, lirik-epik şiirleridir.
Dörtlük sayısında sınır yoktur.
Halk edebiyatının ortak ürünüdür.

AŞIK EDEBİYATININ OZANLARI

KARACAOĞLAN:

17. yy’da yaşadığı sanılmaktadır. Sade, anlaşılır Türkçe kullanmıştır. Koşma ve semaileriyle tanınır. Güzele ve güzelliklere düşkündür. Şiirlerinde dini etkilerle, Divan edebiyatı etkisi görülür.

KÖROĞLU:

16. yy ozanıdır. Başkaldırının ve özgürlüğün sembolüdür. Yiğitlik, dostluk, aşk, doğa temalarını işler. Sade Türkçe kullanır.

ÂŞIK ÖMER:

17. yy ozanıdır. Divan mazmunlarını kullanmıştır. Hem aruz hem de heceyle yazmıştır. Şiirlerinde “Adli” mahlasını da kullanmıştır.

GEVHERİ:

18. yy ozanıdır. Medrese eğitimi almıştır. Divan şiiri nazım türlerini de kullanmıştır. Koşmalarıyla tanınmıştır.

DADALOĞLU:

19. yy ozanıdır. Varsağı türüyle tanınmıştır. Aşiretlerle derebeyleri arasındaki savaşları anlatır.

KAYIKÇI KUL MUSTAFA:

17. yy şairidir. Yeniçeri şairlerindendir. Genç Osman Destanı’nın şairidir.

DERTLİ:

18. yy ozanıdır. Divan geleneğinden etkilenmiştir. Koşma ve semaileriyle tanınmıştır. “Dertli Divan” isimli eseri vardır.

BAYBURTLU ZİHNİ:

18. yy ozanıdır. “Sergüzeştname” adlı eseriyle tanınmıştır.

ERZURUMLU EMRAH:

19. yy ozanıdır. Semai ve koşmalarıyla ünlüdür.

RUHSATİ:

19. yy ozanıdır. Bektaşi dervişidir. Eserleri ahlaksal ve öğreticidir.

AŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU:

20. yy’ın en büyük ozanıdır. Sade bir söyleyişi vardır. Aşk ve doğa sevgisini işlemiştir. Şiirlerini Deyişler, Sazımda Sesler, Dostlar Beni hatırlasın adlı ?

TEKKE EDEBİYATI:

Temelleri 12. yy’da Ahmet Yesevi tarafından atılmıştır.

Türk edebiyatının amacı önceden saptanmış ilk edebiyat dönemidir.
Bu edebiyatın amacı tasavvuf felsefesini halkta öğretmek.

TASAVVUF FELSEFESİ

Allah, insan, evren ve fizik ötesi gerçeklik konularını ele alan bunların ne olduğuna cevap arayan din felsefesidir.

TASSAVVUF TERİMLERİ

Mutasavvıf: Tasavvufu benimseyip, ona göre yaşayan kimse.

Vahdet-i Vücud: Tek ve gerçek varlık Allah’tır. Evren bir bütündür.

Vücud-ı Mutlak: Asıl varlık Allah’tır. Diğer varlıklar onun görüntüsüdür.

Hüsn-i Mutlak: Gerçek güzellik yalnızca Allah’tadır.

İnsan-ı Kâmil: Allah’ın varlığını kabul eden olgun insan.

Tecelli: Allah’ın varlığının gönüllerde belirginleşmesidir.

Fena-Fillah: İnsanın Allah’ta yok olma-sıdır.

TEKKE EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ:

Nazım birimi dörtlüktür.
Ölçü ağırlıklı olarak hece ölçüsüdür. Aruz da kullanılmıştır.
Yarım ve tam uyak kullanılmıştır.
Dil sadedir. Yer yer tasavvufi terimler kullanılmıştır.
İşlenen konular: Tanrı sevgisi, Tanrıya varış yolları, dünyanın geçiciliği, nefsin öldürülmesi, insan sevgisi, ölüm ve tasavvuf ilkeleri.
Didaktik ve lirik şiirlerdir.
Bu şiirleri tekkelerde yetişmiş şairler oluşturmuştur.
Nazım Türleri: İlahi, Nefes, Deme, Deyiş, Nutuk, Bezm-i Cem, Devriye ve Şathiye’ dir.

TEKKE EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ

İlahi:

Tekke edebiyatının ana nazım türüdür.
8’li hece vezniyle söylenir. 7’li ve 11’li olanları da vardır.
Dörtlük nazım birimiyle yazılır.
Tanrıya varış yolları, benliğin öldürülmesi, Tanrı aşkı gibi konular işlenir.
Türün en büyük ustası Yunus Emre’dir.

Nefes:

8’li hece ölçüsüyle söylenir.
Bektaşi tarikatının görüşlerini dile getirir.
İlahilerle aynı konuları ele alır. Ama bu konular Bektaşilik açısından incelenir.

Deme:

8’li hece ölçüsüyle söylenmiştir.
İlahilerde aynı konuları ele alır. Bunları Alevilik açısından ele alır.
Hz. Ali, Hasa, Hüseyin gibi Alevi tarikatının büyüklerine övgüler yağdırır.

Nutuk:

8’li hece ölçüsü kullanılmıştır.
Tarikata yeni giren müridlere, tarikat kurallarını öğretmek amacıyla söylenmiş şiirlerdir.
Didaktik şiirlerdir.
Hece ölçüsü kullanılmıştır.

Devriye:

İnsanın Tanrı’dan ayrılarak dünyaya geldiğini ve tekrar ona döneceğini anlatan şiirlerdir.
Bir hadisten esinlenerek yaratılmıştır.

Bezm-i Cem:

Bektaşi tarikatının “cem” adı verilen ayinlerini anlatan şiirlerdir.

Şathiye:

Tanrıyla konuşuyor, şakalaşıyormuş gibi söylenen şiirlerdir.

TEKKE EDEBİYATININ ÖNEMLİ ŞAİRLERİ:

YUNUS EMRE:

13. yy’da yaşamıştır.
Bugünkü Türkçe’nin başlatıcısı, Tekke edebiyatının en büyük şairidir.
Yalın ve özlü söyleyiş (Sehl-i Mümteni) ustasıdır.
İnsan sevgisini temel olarak almıştır.
Hece ölçüsünü kullanmıştır, Aruzla da yazmıştır.
İlahi ve nefesleri çoğunluktadır.
Divan ve Risalet-ün Nushiye adlı eserleri vardır.

AŞIK PAŞA:

14. yy ozanıdır.
Türkiye Türkçe’sini ilk kullanan Tekke şairidir.
Yunus’un etkisi görülür.
En ünlü yapıtı “Garipname”dir.

HACI BAYRAM VELİ:

14. yy ozanıdır.
Bayramiye tarikatının kurucusudur.
“Nutuk”larıyla ünlüdür.
Yunus’un etkisi görülür.

SÜLEYMAN ÇELEBİ:

15. yy ozanıdır.
Mevlit yazarıdır. (Mevlit 800 beyittir. Mesnevi tarzındadır. Mevlitin asıl adı Vesiletün Necat’tır. Hz. Muhammet’e bir övgüdür.

KAYGUSUZ ABDAL:

15. yy ozanıdır.
Bektaşi ozanıdır.
Şathiyeleriyle ünlüdür.
Şiirlerinde hicivli bir dil kullanmıştır.
Şiirlerini “Divan” adlı eserlerde; düz yazılarını ise “Budala-name” adlı eserinde toplamıştır.

PİR SULTAN ABDAL:

16. yy ozanıdır.
Bektaşi tarikatının görüşlerini yaymak için çalışmıştır.
Coşkulu bir söyleyişi vardır.
Sade Türkçe kullanmıştır.

HAM MEYVE (Türkü)

Çamlığın başında tüter bir tütün
Acı çekmeyenin yüreği bütün
Ziyamın atını pazara çekin
Gelen geçen Ziya’m ölmüş desinler

Uzun olur gemilerin direği
Yanık olur anaların yüreği
Ne sen gelin oldun ne ben güveyi
Onun için açık gider gözlerim

Ham meyveyi kopardılar dalından
Beni ayırdılar nazlı yârimden
Eğer yârim tutmaz ise elimden
Onun için açık gider gözlerim

Benim yârim yaylalarda oturur
Ak ellerin soğuk suya batırır
Demedim mi nazlı yârim ben sana
Çok muhabbet tez ayrılık getirir

MANİ

A benim bahtiyarım
Gönülde tahtı yârim
Yüzünde göz izi var
Sana kim baktı yârim

Nazli yardan geldi bana bir name

Nazlı yardan geldi bana bir name
Eğer doğru ise kırdı belimi
Dediler ki yarini yad iller almış
Kadir Mevla’m nasip eyle ölümü

Bülbüle söyleyin gülüne konsun
Beni yardan eden Allah’tan bulsun
Sabreyle sevdiğim ilkbahar olsun
Terk edeyim vatanımı ilimi

Ak yari gördükçe ağladım coştum
Al elinden dolu badeler içtim
Kötüler sandı ki ben yardan geçtim
Ölmeyince çeker miyim elimi

Karac’oğlan der ki konmadan göçmem
Her olur olmaza sırrımı açmam
Kötüler köprü olsa üstünden geçmem
Taşık suya uğradırım yolumu

Karacaoğlan

Halk Edebiyatı Genel Özellikleri (Tablo Halinde)

yönetici — Sat, 22 Feb 2014 20:20:37 +0000

HALK EDEBİYATI

Anonim Halk Edebiyatı	Aşık Edebiyatı	Tasavvuf (Tekke) Edebiyatı
Söyleyeni belli olamayan, halkın ortak malı olan bir edebiyattır.	Aşk, doğa, yiğitlik, ölüm vb. konuları ele alan, söyleyeni belli olan bir edebiyattır.	Dini – tasavvufi konuları işleyen, tekkelerde gelişen bir edebiyattır.
Sözlü geleneğe dayalıdır. Halk hikayelerinde eski destanların, şiirlerde ise sagu ve koşukların etkileri açıkça görülür.	Bu edebiyatın yaratıcıları usta-çırak ilişkisiyle yetişen gezginci aşıklardır.	13.yy’da gelişmeye başlayan Tekke edebiyatının asıl kurucusu Türkistanlı Hoca Ahmet Yesevi’dir.
Şiirlerde hece ölçüsü kullanılmıştır. Nazım birimi dörtlüktür.	Hece ölçüsünün genellikle 7, 8, 11’li kalıpları kullanılmıştır. Nazım birimi dörtlüktür.	Yesevilik, Babailik, Mevlevilik, Bayramilik, Bektaşilik gibi tarikatlarda gelişmiştir.
Daha çok yarım ve cinaslı kafiyeye yer verilmiş, redifler bolca kullanılmıştır.	Yalın bir dil kullanılmıştır. Söz sanatları çok azdır.	Allah aşkı, Allah’a ulaşmanın yolu, dünyanın faniliği, nefsin öldürülmesi, insan sevgisi, ölüm vb. konular işlenmiştir.
Eserlerde yalın bir dil kullanılmıştır.	Şiirlerin son dörtlüğünde şairin adı (mahlas) geçer.	Nazım birimi dörtlüktür. En çok yarım uyak kullanılmıştır. Hem hece hem aruz kullanılmıştır.
Aşk, doğa, özlem, yiğitlik vb. konular işlenmiştir.	Şiirler saz eşliğinde söylenir. Doğaçlama yoluyla oluşturulur.	Dil, yalın olmakla birlikte Arapça ve Farsça’dan alınan tasavvuf terimlerine yer verilmiştir.
Türkü, mani, ninni, bilmece, tekerleme gibi manzum türlerde; masal, atasözü, fıkra, halk hikayeleri gibi mensur türlerde eserler söylenmiştir.	Divan şiirinden etkilenen bazı şairler aruzla da şiirler yazmıştır. (Yunus Emre, Aşık Ömer, Gevheri, Dertli, Seyrani…)	Söz sanatları yok denecek kadar azdır. Şiirlerin çoğu ezgili (besteli)dir.
	Koşma, semai, varsağı, destan başlıca nazım biçimidir.	İlahi, nefes, nutuk, deme, şathiye, devriye başlıca nazım türleridir.
	Cönk: Aşık edebiyatı şairlerinin şiirlerinin toplandığı defterlere denir. Bu defterler, şiir antolojisi niteliği taşır.	Ahmet Yesevi, Gülşehri, Sultan Velet, Yunus Emre, Hacı Bayram Veli, Mevlana, Pir Sultan Abdal, Eşrefoğlu Rumî, Aziz Mahmut Hüdai, Kaygusuz Abdal, Hacı Bektaşi Veli…
	Karacaoğlan, Köroğlu, Aşık Ömer, Gevheri, Dadaloğlu, Kayıkçı Kul Mustafa, Dertli, Bayburtlu Zihni, Erzurumlu Emrah, Seyrani, Noksani, Ruhsati, Aşık Veysel, Aşık Mahsuni Şerif…

Halk Edebiyatı – 7

yönetici — Sat, 15 Feb 2014 21:44:19 +0000

HALK EDEBİYATI- 7

1.Halk edebiyatında Tanrı aşkını dile getiren ve özel besteyle söylenen Tekke şiirlerine verilen genel addır. Hece ölçüsünün 7’li ve 8’li kalıplarıyla söylenir. Nazım birimi dörtlüktür. Belli bir uyak düzeni yoktur. Bektaşilerde “nefes”, Mevlevilerde “ayin”, Alevilerde “deme”, Gülşenilerde “tapuğ”, Halvetilerde “durak” adını alır. En ünlü şairi Yunus Emre’dir.

Paragrafta açıklanan Tekke edebiyatı nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) İlahi

B) Şathiye

C) Devriye

D) Nutuk

E) Hikmet

2.Aşağıdakilerden hangisi Aşık edebiyatı ve ozanlarıyla ilgili değildir?

A) Ozanlar halkın içinden çıkmıştır.

B) Ozanların hepsi bir eğitimden geçmiştir.

C) Daha çok koşma nazım şekli kullanılmıştır.

D) İslâm öncesi Türk edebiyatının devamı niteliğindedir.

E) Şiir ve yazıların toplandığı defterlere “cönk” denir.

3.Aşağıdakilerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?

A) Beş mesneviden oluşan eser toplamına Divan edebiyatında hamse denir.

B) Nazire, Divan edebiyatında bir başka şairin şiirine benzetilerek yazılan şiirlere verilen addır.

C) Kıt’a uyak düzeni bakımından maniyi andıran bir Halk edebiyatı nazım türüdür.

D) Halk edebiyatı şairlerinden okur yazar olanlar, şiirlerini “cönk” adı verilen defterlere yazarlardı.

E) Şarkı, Divan edebiyatı şairlerinin Halk edebiyatından esinlenerek yazdıkları bir nazım biçimidir.

4.Aşağıdakilerden hangisi Saz şairlerinin özelliklerinden biri değildir?

A)Gezgindirler

B) Sazla söylerler.

C) Usta–çırak ilişkisiyle yetişirler.

D) Halk diliyle söylerler.

E) Medreselerde tahsil görürler.

5.Aşağıdakilerden hangisi yalnızca din dışı konularda eser vermiştir?

A) Dadaloğlu

B) Kaygusuz Abdal

C) Yunus Emre

D) Süleyman Çelebi

E) Pir Sultan Abdal

6.Aşağıdaki şairlerden hangisi Divan edebiyatına yakınlık duymamıştır?

A) Dertli

B) Erzurumlu Emrah

C) Seyrani

D) Dadaloğlu

E) Bayburtlu Zihni

7.Karacaoğlan için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Dili, dönemin konuşma dilidir.

B) Şiirlerinde maddi aşk ve tabiat sevgisi en fazla işlenen konulardır.

C) Hece ölçüsünün 8’li ve 11’li kalıplarını kullanmıştır.

D) Semai ve varsağıları da olan şair, en çok koşma nazım biçimini kullanmıştır.

E) Nazım türlerinden en çok koçaklamayı benimsemiştir.

8. Kıldan köprü yaratmışsın

Gelsin kullar geçsin deyi

Hele biz şöyle duralım

Yiğit isen geç a Tanrı

Bu dörtlük konusu bakımından ne tür bir halk şiiridir?

A) Taşlama

B) İlahi

C) Şathiye

D) Koçaklama

E) Güzelleme

9. Rüyaları hayra yor

Gel bugün hayatım sor

Ayrılığın azabı

Her azaptan daha zor

Bu dörtlüğün nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rubai

B) Mani

C) Koşma

D) Türkü

E) Tuyuğ

10. Bir Halk edebiyatı ürünü olan “destan”la ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) 3–5 dörtlükten meydana gelir.

B) Nazım birimi dörtlüktür.

C) Kendine özgü bir ezgisi vardır.

D) Toplumu ilgilendiren olaylar üzerine düzenlenir.

E) Çoğunlukla 11’li hece ölçüsüyle yazılır.

Aşkın aldı benden beni,

Bana seni gerek, seni.

Ben yanarım dünü günü.

Bana seni gerek, seni.

Yukarıda verilen Tekke edebiyatı nazım türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Nefes

B) İlahi

C) Devriye

D) Nutuk

E) Şathiye

İçkili Bektaşi ayinlerine … denir. Bu tür ayinlerde özel bir kadehten yudum yudum şarap içilir. Kadeh sırayla dolaştırılıp ayine katılmış olanların sarhoş olmalarına kadar devam edilir. Herkesin kadehten yudum yudum içmesi onların vahdette birleşmesini temsil eder.

Yukarıdaki parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Deme

B) Nefes

C) Hikmet

D) Bezm-i Cem

E) Ritl-i Girân

CEVAPLAR

1 A

2 B

3 E

4 E

5 A

6 D

7 E

8 C

9 B

10 A

11 B

12 D

Halk Edebiyatı – 6

yönetici — Sat, 15 Feb 2014 21:38:37 +0000

HALK EDEBİYATI – 6

1. Halk edebiyatı ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Şiirler çoğu zaman saz eşliğinde söylenir.

B) Nazım birimi dörtlüktür; ancak az da olsa üçlü, beşli söyleyişler görülür.

C) Dil tam bir halk dilidir. Halka mal olmamış sözcükler kullanılmamıştır.

D) Nazım şekli olarak mani, tuyuğ, koşma, semai, rubai vs. kullanılmıştır.

E) Söyleyişlerinde doğa ile iç içe olmaktan kaynaklanan bir somutluk hakimdir.

2. Aşağıdakilerden hangisi Halk edebiyatında kullanılan bir destan motifi değildir?

A) at

B) ışık

C) su

D) mum

E) rüya

3. 19. yüzyılda yaşamış, lirik bir saz şairidir. Tasavvufa bağlı bir şair olarak aruzla didaktik şiirler yazmıştır. Başarılı olduğu şiirleri, hece ile yazdığı koşmalardır.

Yukarıda tanıtılmaya çalışılan şair aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sümmani

B) Ruhsati

C) Seyrani

D) Dertli

E) Gevheri

4. Halk edebiyatı sanatçısı olmasına rağmen aruz ölçüsüyle şiir yazan şair, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dertli

B) Karacaoğlan

C) Aşık Veysel

D) Kayıkçı Kul Mustafa

E) Dadaloğlu

5. I. Karacaoğlan

II. Dadaloğlu

III. Aşık Veysel

Bu üç ozanımızın ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) 19. yüzyılda yaşamış kişiler olmaları

B) Yeniçeri Ocağı’ndan yetişmiş şairler olmaları

C) Yiğitçe bir söyleyişleri olması

D) Sadece heceyle şiir yazmaları

E) En başarılı oldukları nazım biçiminin varsağı olması

6. Mani ile aynı kafiyelenişe sahip olan nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rubai

B) Gazel

C) Kaside

D) Koşma

E) Mesnevi

7. I. 15. yüzyılda yaşayan şair, Bektaşi tarikatına bağlıdır.

II. Yunus Emre’nin etkisinde hem hece ile hem aruzla şiirler yazmıştır.

III. Nükteli ve iğneli bir dili vardır.

IV. Şiirlerinin yanında öğretici nesirler de yazmıştır.

V. Budalanâme ve Mugaalâtanâme önemli eserleridir.

Yukarıda özellikleri sayılan Halk edebiyatı sanatçısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Pir Sultan Abdal

B) Kaygusuz Abdal

C) Hacı Bayram Veli

D) Kayıkçı Kul Mustafa

E) Hacı Bektaşi Veli

8. Toplumu ilgilendiren her konuda söylenen halk şiiridir. Birtakım gülünç durumları ele alan mizahi türleri de vardır. Dörtlüklerle yazılır. 11 hecelidir, “abab–cccb–dddb” şeklinde uyaklanır.

Açıklayıcı bilgiler verilen bu nazım biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Koşma B) Semai

C) Varsağı D) Destan

E) İlahi

9. I. Doğu Anadolu’da aşık geleneğine uygun olarak aşık olmuş; şiir söylemiştir.

II. Hayali sevgilisi Gülperi’yi bulmak için Uzakdoğu ülkelerini dolaşmıştır.

III. Destanlarında sosyal konuları, deprem ve yangın gibi acıları dile getirmiştir.

IV. Koşma ve semailerde aşk, doğa ve insan sevgisini işlemiştir.

V. Orijinal buluşlarıyla, halk söyleyişinin en güzel örneklerini vermiştir.

Yukarıda kimi özellikleri verilen Hak edebiyatı sanatçısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Seyrani B) Gevheri

C) Sümmani D) Ruhsati

E) Hayali

10. I. Kavuştaklı bir nazım biçimi ve türüdür.

II. Ayırıcı, belirleyici bir kuralı yoktur.

III. Bireysel veya toplumsal bir sevinci veya hüznü anlatır.

IV. Dört dizeli, söz ve ezgisinde yiğitlik havası olanlarına hoyrat denir.

Numaralandırılarak verilen bilgiler hangi nazım biçimini buldurmaya yöneliktir?

A) Mani B) Türkü

C) Koşma D) Semai

E) Destan

11. Keklik gibi taştan taşa sekerek,

Gerdan açıp gelişini sevdiğim.

Sağa sola taksim etmiş örgüsün,

Onar onar bölüşünü sevdiğim.

Yukarıda verilen Aşık edebiyatı nazım şekillerinden koşmanın konusuna göre aldığı isim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Güzelleme B) Taşlama

C) Ağıt D) Koçaklama

E) Varsağı

12. Aşağıdakilerden hangisi Tekke (Tasavvuf) edebiyatı şairlerinden değildir?

A) Kaygusuz Abdal

B) Eşrefoğlu Rumi

C) Seyrâni

D) Pir Sultan Abdal

E) Ahmet Yesevi

CEVAPLAR

1 D

2 D

3 B

4 A

5 D

6 A

7 B

8 D

9 C

10 B

11 A

12 C

Halk Edebiyatı – 5

yönetici — Sat, 15 Feb 2014 21:33:47 +0000

HALK EDEBİYATI- 5

1. Bir vakte erdi ki bizim günümüz

Yiğit belli değil mert belli değil

Herkes yarasına derman arıyor

Devâ belli değil dert belli değil

Koşmadan alınan bu dörtlüğün konusuna göre aldığı isim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Güzelleme

B) Ağıt

C) Mani

D) Taşlama

E) Koçaklama

2. Aşağıdakilerden hangisi Halk edebiyatında aruz ölçüsüne dayalı türlerden değildir?

A) Divan

B) Selis

C) Kalenderi

D) Satranç

E) Varsağı

3. Aşağıdakilerden hangisi Halk edebiyatında nesre dayalı türlerden biri değildir?

A) Efsaneler

B) Masallar

C) Atasözleri

D) Hilyeler

E) Bilmeceler

4. Aşağıdakilerden hangisi Tekke (Tasavvuf) edebiyatı şairleri içinde yer almaz?

A) Kayıkçı Kul Mustafa

B) Niyazî-i Mısrî

C) Hacı Bektaşi Veli

D) Kaygusuz Abdal

E) Aşık Paşa

5. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi sadece heceyle şiirler söylemiştir?

A) Köroğlu B)Dadaloğlu

C) Bayburtlu Zihni D)Seyrani

E) Dertli

6. I. Nazım birimi dörtlüktür.

II. Sanatlı ve süslü söyleyişten uzaktır.

III. Sagu, koşuk, sav en önemli ürünleridir.

IV. Halkın ortak problemlerini dile getirmiştir.

V. Nesir alanında şiirden daha çok gelişme görülmüştür.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde ya da hangilerinde Halk edebiyatıyla ilgili bir bilgi yanlışı yapılmıştır?

A) Yalnız II B) Yalnız III

C) Yalnız V D) III ve V

E) I ve IV

7. I. En güzel örnekleri halk hikayeleri ve masallardır.

II. Nazımla nesir iç içedir.

III. Oldukça sade ve halk ağzıyladır.

IV. Mersiyeler ve hicviyeler birer halk nesri örneğidir.

V. Halk hikayelerinin bitiminde “duvak kapama” adı verilen bir türkü söylenir.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde ya da hangilerinde Halk edebiyatı nesri ile ilgili bir bilgi yanlışı vardır?

A) Yalnız II B) Yalnız IV

C) Yalnız V D) IV ve V

E) I ve III

8. Halk şairleri arasında en kültürlü, en yaratıcı kişi olarak tanınır. Divan şairleriyle boş ölçüşen şair, gerçekten onları aratmayacak tarzda gazeller, murabbalar söylemiştir. Dilindeki sadelik ve akıcılık onun başarısının delilidir. En çok bilinen şiiri, 38 dörtlükten meydana gelen ve 105 şairin adının sayıldığı Şairname’sidir. Burada 17 saz şairinin adının zikredilmesi Arap ve Acem şairlerinin yanında klasik şiirimizle tekke şiirimizin ünlü adlarına daha fazla yer vermesi düşündürücüdür.

Parçada tanıtılmaya çalışılan 17. yüzyıl Halk edebiyatı sanatçısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karacaoğlan B) Aşık Ömer

C) Sümmani D) Dadaloğlu

E) Kul Mehmet

9. Telli sazlıdır bunun adı

Ne ayet dinler ne kadı

Bunu çalan onlar kendi

Şeytan bunun neresinde

Yukarıdaki dörtlük aşağıdaki şiir türlerinden hangisine aittir?

A) Taşlama B) Güzelleme

C) Koçaklama D) Ağıt

E) Mani

10. Şair, Nakşibendi Tarikatı’nın Halidiye kolunu kuran Şeyh Halid’e bağlanarak, onun fikir ve telkinlerinden feyz alır. Arapça ve Farsça sözcükleri, deyimleri öğrenmeye çabalar, aruz veznindeki ses dalgalanmalarını sezinler gibi olur. Fakat medresenin kasveti ve esrarlı havasına daha fazla dayanamayarak köyüne geri döner. Daha sonra birçok yer gezen şair, kasaba ve köylerin kahvelerinde saz çalıp türkü söyleyerek kendini gittiği her yerde sevdirir. Asıl sanatçı kişiliği hece ile yazdığı koşma ve semailerinde görülür.

Paragrafta sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aşık Ömer B) Bayburtlu Zihni

C) Erzurumlu Emrah D) Dadaloğlu

E) Ruhsati

11. I. Özel bir ezgisi vardır.

II. Yapısı yönünden iki bölümden oluşur.

III. Hece ve aruzla yazılabilir.

IV. Anonim Halk edebiyatı nazım biçimidir.

V. Aşk, gurbet, kahramanlık konularında yazı labilir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi “türkü” için söylenemez?

A) V B) IV C) III D) II E) I

12. I. Ben giderim o gider, benden ileri gider.

II. Ağaç üstünde kilitli sandık.

Yukarıda verilen ifadeler Halk edebiyatının hangi nazım şeklidir?

A) Tekerleme B) Bilmece

C) Ninni D) Efsane

E) Mani

CEVAPLAR

1 D

2 E

3 D

4 A

5 B

6 D

7 D

8 B

9 A

10 C

11 C

12 B

Halk Edebiyatı – 4

yönetici — Sat, 15 Feb 2014 21:27:57 +0000

HALK EDEBİYATI- 4

1. I. Umumiyetle aşk duygularını ve tabiat güzelliklerini anlatan lirik şiirlerdir.

II. 11’li (6 + 5 veya 4 + 4 + 3) hece vezniyle söylenen dörtlüklerden meydana gelir.

III. Ezgilerine ve yapılarına göre ayrıca isimlendirilir.

Yukarıda özellikleri verilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Koşma

B) Mani

C) Semai

D) Destan

E) Ninni

2. Aşağıdakilerden hangisi Tasavvuf edebiyatı nazım biçimlerinden değildir?

A) Semai

B) İlahi

C) Şathiye

D) Devriye

E) Nefes

3. Aşağıdakilerden hangisi “koşma”nın konularına göre isimlendirilişlerinden biri değildir?

A) Taşlama

B) Koçaklama

C) Ağıt

D) Hicviye

E) Güzelleme

4. Yürü bre Bulgar dağı

Hemen dağlar sende m’olur

Yaylalı sümbüllü yurtlar

Büyük evler sende m’olur

Yukarıdaki dörtlüğün nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Koşma B) Semai

C) Rubai D) Destan

E) Varsağı

5. İncecikten bir kar yağar

Tozar Elif Elif diye

Deli gönül abdal olmuş

Gezer Elif Elif diye

Bu tür hecenin 8’li kalıbıyla söylenir. Dörtlük sayısı 3–5 arasında değişir. Konu bakımından aşk, tabiat, ayrılık duygusu temaları işlenir.

Sözü edilen bu tür aşağıdakilerden hangisidir?

A) İlahi B) Rubai

C) Koşma D) Kalenderi

E) Semai

6. Ala gözlü nazlı dilber

Seni kandan sakınırım

Kandan değil hey efendim

Seni candan sakınırım

Bu dörtlükten Halk şiiri ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine varılamaz?

A) Redif sıklıkla kullanılır.

B) Halk söyleyişi ve yalın bir dil tercih edilir.

C) Şiirlerde hece ölçüsü kullanılır.

D) Dörtlük nazım birimiyle söylenir.

E) Klasik edebiyatın etkileri yer yer görülür.

7. Aşağıdakilerden hangisi tümüyle Halk edebiyatı nazım şekilleridir?

A) Koşma – destan – varsağı – mesnevi

B) Semai – varsağı – koşma – mani

C) Mani – ilahi – koşma – rubai

D) Şarkı – türkü – mani – varsağı

E) Varsağı – tuyuğ – türkü – koşma

8. Aşağıdaki sanatçı–eser eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Aşık Paşa – Garipname

B) Köroğlu – Genç Osman Destanı

C) Kaygusuz Abdal – Budalaname

D) Hacı Bektaşi Veli – Makalât

E) Yunus Emre – Risalet’ün Nushiyye

9. Derdim var seller gibi

Diyemem eller gibi

Kurudum kadîd oldum

Meyvesiz dallar gibi

Bu şiir için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Yedili hece ölçüsüyle söylenmiştir.

B) Düz kafiye örneğidir.

C) Halk söyleyişlerine yer verilmiştir.

D) Kesik mani örneğidir.

E) Kelime halinde redif kullanılmıştır.

10. Aşağıdakilerden hangisinde bir bilgi yanlışlığı vardır?

A) Halk edebiyatı din etkisi dışında oluşturulan bir edebiyattır.

B) Dede Korkut Hikayeleri on iki hikaye ve bir önsözden oluşur.

C) Türkünün asıl sözlerinin bulunduğu bölüme bent denir.

D) Taşlamalar Divan şiirinde hicviye, Batı edebiyatında satir adını alır.

E) Semai Toroslardaki “Varsak” boyunun özel ezgiyle söyledikleri şiirin adıdır.

11. Aşık edebiyatında bir kişiyi ya da sosyal düzeni eleştiren hiciv konulu şiirlere …; bunun yanı sıra tabiat güzelliklerini veya kadın, at, silah gibi sevilen varlıkları övmek için söylenen şiirlere … denir.

Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Hicviye – güzelleme

B) Taşlama – şarkı

C) Taşlama – güzelleme

D) Güzelleme – koçaklama

E) Satirik – lirik

12. I. Türkü

II. Semai

III. Varsağı

IV. Tekerleme

V. Şarkı

Yukarıdakilerden hangisi Halk edebiyatı nazım biçimlerinden biri değildir?

A) V B) IV C) III D) II E) I

CEVAPLAR

1 A

2 A

3 D

4 E

5 E

6 E

7 B

8 B

9 D

10 E

11 C

12 E

Halk Edebiyatı – 3

yönetici — Sat, 15 Feb 2014 21:23:45 +0000

HALK EDEBİYATI- 3

1. Aşağıdakilerden hangisi Tekke (Tasavvuf) edebiyatının genel özelliklerinden değildir?

A) Konu ilahi aşk ve felsefi düşüncedir.

B) Hem aruz hem de hece ölçüsü kullanılmıştır.

C) Mevlevilerde olduğu gibi şiir, musiki eşliğinde söylenmiştir.

D) Şiirlerde öğretici ve yol gösterici, insanları iyilik ve güzelliğe sevk edici bir tutum görülür.

E) Nazım birimi beyit, dili ağırdır.

2. Bektaşilerde “nefes”, Alevilerde “deme” adını alan nazım türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şathiye

B) Nutuk

C) İlahi

D) Semai

E) Devriye

3. I. Risalet’ün Nushiyye

II. Garipname

III. Nutuk

IV. Genç Osman Destanı

Yukarıda eseri verilmeyen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kayıkçı Kul Mustafa

B) Yunus Emre

C) Hacı Bayram Veli

D) Pir Sultan Abdal

E) Aşık Paşa

4. I. Makalat

II. Garipname

III. Nutuk

Yukarıda verilen eserlerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) 13. yüzyılda yaşamış sanatçılar tarafından yazılmaları

B) Bektaşi tarikatına bağlı sanatçılar tarafından yazılmaları

C) Aruz ölçüsüyle yazılmaları

D) Tasavvuf edebiyatına bağlı sanatçılar tarafından yazılmaları

E) Arapça olarak yazılmaları

5. 16. ve 17. yüzyılda yaşadığını tahmin ettiğimiz saz şiirinin en ünlü şairidir. Bütün şiirlerini din dışı konularda yazmıştır. Elinde sazı, dilinde sözüyle Anadolu’yu köy köy, diyar diyar dolaşarak insan sevgisini, doğa güzelliklerini dile getirmiştir. Süsten ve gösterişten uzak samimi bir anlatımı vardır. Şiirlerini hece ölçüsüyle ve konuşma diliyle söylemiştir.

Paragrafta sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?

A) Köroğlu B) Karacaoğlan

C) Dadaloğlu D) Gevheri

E) Aşık Ömer

6. Bahçede hanımeli

Derdinden oldum deli

Alemde hüner odur

Sevmeli sevilmeli

Yukarıdaki bu tür, yedi heceli ve dört mısralı tek kıtadan meydana gelir. İlk iki dize doldurma, asıl anlam son iki dizededir.

Örneği ve açıklaması verilen bu tür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rubai B) Ninni

C) Koşma D) Mani

E) Türkü

7. Dinleyin ağalar methin eyleyim

Elma yanaklımın kara kaşlımın

O gül yüzlerine kurban olayım

Dal gerdanlımın da sırma saçlımın

Koşmadan alınan bu dörtlüğün konusuna göre aldığı isim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Koçaklama B) Güzelleme

C) Ağıt D) Taşlama

E) Türkü

8. Aşağıdakilerden hangisi Halk edebiyatı sanatçılarından değildir?

A) Bayburtlu Zihni B) Gevheri

C) Seyrani D) Bağdatlı Ruhi

E) Sümmani

9. Şair, 1984’te Sivas’a bağlı Sarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde doğmuş, 21 Mart 1971’de aynı köyde vefat etmiştir. Yedi yaşında gözlerini çiçek hastalığı ve bir kaza neticesinde kaybetmiştir. Babasının yanına gelen aşıkların uyandırdığı ilgi ve sevgi neticesinde saz çalmaya başlamıştır. Şiirlerinde sade bir dil gözlemlenir. Aşk, yurt ve toprak sevgisini işlemiştir. Şiirleri “Dostlar Beni Hatırlasın” adlı kitapta toplanmıştır.

Paragrafta bahsedilen ozanımız aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aşık Veysel Şatıroğlu

B) Konyalı Aşık Mehmet Yakıcı

C) Şeref Taşlıova

D) Murat Çobanoğlu

E) Aşık İlhami

10. I. Semai

II. Koşma

III. Türkü

IV. İlahi

V. Mani

Yukarıdaki nazım biçimleri Halk edebiyatında kullanıldığı bölümlere göre eşleştirildiğinde hangisi dışta kalır?

A) V B) IV C) III D) II E) I

11. I. Anonim Halk edebiyatı nazım türüdür.

II. İlk iki dize doldurmadır, asıl söylenmek istenen son iki dizededir.

III. Sadece aşk üzerine söylenir.

IV. Son dörtlükte şairin mahlası geçer.

V. Çoğunlukla hecenin 7’li kalıbıyla söylenir.

Yukarıda “mani”yle ilgili numaralandırılmış cümlelerden hangisi ya da hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız V

C) I ve III D) III ve IV

E) II ve V

12. I. Nutuk

II. İlahi

III. Semai

IV. Koşma

V. Devriye

Yukarıdakilerden hangileri Tekke edebiyatı nazım biçimlerinden değildir?

A) I ve II B) II ve III

C) IV ve V D) III ve IV

E) II ve V

CEVAPLAR

1 E

2 C

3 D

4 D

5 B

6 D

7 B

8 D

9 A

10 B

11 E

12 D

Halk Edebiyatı – 2

yönetici — Sat, 15 Feb 2014 21:18:59 +0000

HALK EDEBİYATI- 2

1. Aşağıdakilerden hangisi Anonim Halk edebiyatına ait bir özellik değildir?

A) Bu edebiyat ürünlerinin ilk söyleyeni olmasına rağmen sahipleri belli değildir.

B) Koşma, varsağı, semai ve destan başlıca ürünleridir.

C) Ölçü, hece ölçüsüdür.

D) Genellikle yarım ve cinaslı uyak kullanılmıştır.

E) Dil yalındır. Halk söyleyişlerine ve söyleyiş inceliklerine yer verilmiştir.

2. Aşağıdakilerden hangisi Aşık edebiyatı nazım biçimlerinden değildir?

A) Varsağı

B) Semai

C) Destan

D) Koşma

E) Nutuk

3. Aşağıdakilerden hangisi Halk edebiyatı nesrinin bir özelliği değildir?

A) Halk nesri, sözlü anlatımın yazıya geçirilmesiyle oluşmuştur.

B) Nazımla nesir iç içedir.

C) En önemli ürünleri Halk hikayeleridir.

D) Kerem ile Aslı, Arzu ile Kamber, Ferhat ile Şirin önemli menkıbelerdendir.

E) Dil oldukça sadedir.

4. Tarihi kişiler ve din büyüklerinin hayatları etrafında oluşan olağanüstü hikayelerdir.

Yukarıda tanımı verilen Halk edebiyatı nesri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Menkıbe

B) Efsane

C) Halk Masalları

D) Bilmece

E) Halk Hikayeleri

5. Karagöz bir gölge oyunudur. İki temel tip vardır: …; saf, temiz yaratılışlı halkı temsil eden, …; okumuş, ukala, kibar geçinen sınıfın temsilcisidir.

Yukarıdaki paragrafta boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Hacivat – Beberuhi

B) Karagöz – Zenne

C) Karagöz – Hacivat

D) Tiryaki – Hacivat

E) Hacivat – Karagöz

6. Aşağıdakilerden hangisi Halk oyunlarının ortak özelliklerinden değildir?

A) Hem göze, hem kulağa seslenir.

B) Yazılı tiyatro örneğidirler.

C) Şive (ağız) taklitlerinden yararlanılır.

D) Güldürü öğesine yer verilir.

E) Kişiler, oyunlarını çok içten oynarlar.

7. Tek kişilik oyundur. Oyuncu, bütün kişileri küçük değişikliklerle (kostüm değiştirerek, konuşma ağzını değiştirerek, jest ve mimiklerini değiştirerek) canlandırır, oynar.

Yukarıda açıklaması verilen Halk tiyatrosu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karagöz B) Ortaoyunu

C) Meddah D) Halk Masalları

E) Efsane

8. … dekorsuz, metinsiz bir tiyatrodur. Oyuncular hazırlıksız bir şekilde oyunu sahneler. İki tip vardır: Pişekar ve Kavuklu. …, gölge oyunundaki Karagöz’ün; …, Hacivat’ın özelliklerini gösterir.

Yukarıdaki paragrafta boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Meddah – Pişekar – Kavuklu

B) Ortaoyunu – Kavuklu – Pişekar

C) Ortaoyunu – Pişekar – Tiryaki

D) Meddah – Tiryaki – Zenne

E) Ortaoyunu – Pişekar – Kavuklu

9. I. Türk edebiyatının en önemli şairlerindendir; dünya edebiyatının da tanıdığı bir mutasavvıftır.

II. Lirik ve didaktik söyleyişleri hep insan sev gisine dönüktür.

III. Genellikle hece ölçüsünü kullanmıştır; ancak aruz ölçüsüyle da yazmıştır.

IV. İlahi nazım biçimini kullanmıştır.

Yukarıda özellikleri verilen Halk edebiyatı sanatçısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yunus Emre B) Hacı Bektaşi Veli

C) Hacı Bayram Veli D) Kaygusuz Abdal

E) Pir Sultan Abdal

10. 13. yüzyılda yaşamış mutasavvıf bir şairdir. Horasan’da Hoca Ahmet Yesevi’den ders almış ve Anadolu’ya gönderilmiştir. Anadolu birliğinin sağlanmasında Orhan Bey’le işbirliği yapmış, Yeniçeri Ocağı’nın kurulmasında etkili olmuştur. Tasavvuf düşüncesini anlatan Arapça yazdığı Makalât adlı eseri ünlüdür.

Bu parçada tanıtılan Halk edebiyatı sanatçısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kayıkçı Kul Mustafa

B) Hacı Bayram Veli

C) Kaygusuz Abdal

D) Yunus Emre

E) Hacı Bektaşi Veli

11. Aşağıdakilerden hangisi Halk şiirinin belirleyici özelliklerinden biri değildir?

A) Toplumun her kesimine hitap eden bir dil kullanması

B) Dış dünyaya yönelik somut konuları işlemesi

C) Hece ölçüsü ve dörtlüklerle yazılmış olması

D) Bütün güzelliğinden çok parça güzelliğini ön planda tutması

E) Koşma, mani, semai gibi belli nazım biçimlerini kullanması

12. – Anonim Halk edebiyatının yaygın örneklerindendir.

– Birbiriyle bağdaşmayan hayallerle düşüncelerin sıralanmasından oluşur.

– Ses taklidi, yineleme ve ikilemelerden yararlanılır.

– Bunlar birer söz oyunudur.

Yukarıda özellikleri verilen tür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilmece B) Ninni

C) Tekerleme D) Efsane

E) Akrostiş

CEVAPLAR

1 B

2 E

3 D

4 A

5 C

6 B

7 C

8 E

9 A

10 E

11 D

12 C

Halk Edebiyatı – 1

yönetici — Sat, 15 Feb 2014 21:12:12 +0000

HALK EDEBİYATI- 1

1. Aşağıdakilerden hangisi Aşık edebiyatının genel özelliklerinden değildir?

A) Din etkisi dışında oluşturulan halk edebiyatıdır.

B) Nazım birimi dörtlük, ölçüsü ise hece ölçüsüdür.

C) Genellikle tam kafiye kullanılır.

D) Şiirler saz eşliğinde söylenir.

E) Şiirlerin söylenişi içten ve doğaldır.

2. Aşağıdakilerden hangisi Anonim Halk edebiyatı nazım biçimlerinden değildir?

A) Mani

B) Türkü

C) Masal

D) Koşma

E) Atasözü

3. Tekke önderlerinin (mürşit) tarikata yeni giren dervişleri aydınlatmak, bilgi vermek için söyledikleri şiirlerdir. Didaktik (öğretici ve öğüt verici) özelliktedir.

Yukarıda açıklaması verilen nazım türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) İlahi

B) Devriye

C) Şahtiye

D) Nutuk

E) Kalenderi

4. Aşağıdakilerden hangisi “mani”nin bir özelliği değildir?

A) Dört mısradan oluşur.

B) Çoğunlukla yedili hece ölçüsüyle yazılır.

C) Kafiyelenişi “abab” şeklindedir.

D) Sevgi, doğa, dostluk, övgü, yergi, aşk gibi hemen her konuyu işler.

E) Cinaslı, ayaklı manilerde mısra sayısı dörtten fazla olabilir.

5. Tasavvufa göre, evrenin ve insanın Allah’tan gelip tekrar Allah’a dönmesi düşüncesini anlatan şiirlere ne ad verilir?

A) Devriye

B) İlahi

C) Nutuk

D) Münacaat

E) Şathiye

6. Sevgilinin güzelliklerini, doğa güzelliklerini konu alan koşmalara verilen addır. En güzel örneklerini Karacaoğlan vermiştir.

Yukarıda açıklanan tür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Varsağı

B) Koçaklama

C) Mersiye

D) Hicviye

E) Güzelleme

7. Sevilen bir kişinin ölümünden duyulan üzüntüyü dile getirmek, yas duygularını belirtmek amacıyla yazılan şiirlerdir. İslâmiyet’ten önceki Türk edebiyatı, Sözlü edebiyat dönemindeki karşılığı …, Divan edebiyatındaki karşılığı … şeklindedir.

Yukarıdaki boşluklara sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) ağıt – sagu

B) mersiye – ağıt

C) sagu – mersiye

D) sagu – ağıt

E) ağıt – mersiye

8. I. On birli hece ölçüsüyle yazılır.

II. Dörtlüklerden oluşur. Dörtlük sayısı beş ile yedi arasındadır.

III. Aşık edebiyatının en çok kullanılan nazım biçimidir.

IV. Genellikle kafiyelenişi “abab/cbcb/dbdb” şeklindedir.

V. Konu bakımından Divan edebiyatındaki karşılığı “gazel”dir.

Yukarıda özellikleri verilen nazım türüyle ilgili hangisi ya da hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II

C) Yalnız III D) III ve V

E) II ve IV

9. Kişilerin ve toplumun kötü yanlarını yeren eleştiren şiirlere taşlama denir. Divan edebiyatındaki adı …, Batı edebiyatındaki adı …, günümüz edebiyatındaki adı …’dir.

Paragraftaki boşluklara sırasıyla aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?

A) hicviye – satir – yergi

B) mersiye – sagu – satir

C) satir – hicviye – yergi

D) hicviye – satir – epik

E) mersiye – satir – şarkı

10. “Epik şiir”in konusuyla uygunluk gösteren nazım türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Taşlama

B) Koçaklama

C) Güzelleme

D) Ağıt

E) Mersiye

11. Yiğit anlamına gelen bir sözcükten türetilmiştir. Yiğitlik, kahramanlık ve savaş konularını işler. Bu türün en başarılı örneklerini Köroğlu ve Dadaloğlu vermişlerdir.

Sözü edilen bu tür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Varsağı

B) Koçaklama

C) Taşlama

D) Rubai

E) Semai

12. Aşağıdakilerden hangisi Divan şiiriyle Halk şiirinin ortak bir özelliği olabilir?

A) Şiirin dilinin yalın olması

B) Aynı nazım biçimlerini kullanma

C) Ölçülerinin aynı olması

D) Uyak ve redife çok önem vermeleri

E) Aşk ve doğa konularının işlenmesi

CEVAPLAR

1 C

2 D

3 D

4 C

5 A

6 E

7 C

8 E

9 A

10 B

11 A

12 E