Yazım Kuralları – Konu Anlatımı

YAZIM KURALLARI:

1.DE’NİN YAZIMI:

• Bağlaç olan de ayrı yazılır ve kendisinden önceki cümleye bağlanmaz.
• Ünsüz benzeşmesi kuralına uğramaz.
• Cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz ; ama daralma olabilir.

Gel de bu adamın dediklerine akıl erdir.

Sizin de bir dikili ağacınız olsun.

Ayşe’nin de bu olaydan pay çıkarması lazım.

Salına da salına  da gel, hadi yavrum

Dön dolaş yine bana gel.

Kurudu gözümün yaşı silsen de bir silmesen de bir.

 

UYARI: Bağlaç olan   –de, -da ‘nın –ta, -te şeklinde yazımı yoktur. Böyle yazılırsa yazım yanlışı   olur.

1996/ÖSS:   Bunca yıl öğretmenlik yaptıktan sonra mesleği bırakmak hiç te kolay olmadı.

• Hal eki yani bulunma durum eki de bitişik yazılır ve kendisinden önceki cümleye bağlanır.
• Ünsüz benzeşmesi kuralına uyar.Yani ekin –de, -da şekli yanında bir de –ta ve –te şekli de vardır.
• Cümleden çıkarıldığında anlam bozulur.

İki keklik bir kayada ötüyor.

Bize düşmez can vermek yumuşak bir yatakta.

Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında.

Zamanında yapılmayan işler önümüze engel oldu.

Hayatımızda bu durumla sıkça karşılaşırız.

Bir mumun ardında bekleyen rüzgar

Işıksız ruhumu sallar da durur.

 

NOT:   Özel isimlere geldiğinde ünsüz benzeşmesi yine gerçekleşir.

Murat’ta benim defterlerim kalmış.Bu   olay Zonguldak’ta gerçekleşiyor.

 

NOT:   Hal eki ve bağlaç olan -de’ nin yanında bir de sıfat yapan de vardır. Bu -de   de bitişik yazılır. Ünsüz benzeşmesine uyar.

Sınıfın   en gözde öğrencisiydi.   Sözde   konuyu bana anlattı.

 

2. Kİ’NİN YAZIMI:

Dilimizde ikisi ek (ilgi zamiri ve sıfat yapan -ki) ve biri bağlaç olmak üzere 3 tane –ki vardır.

Ek olan –ki’ler her zaman bitişik yazılır. Cümleden çıkarıldığında anlam bozulur.

• Annem sepetteki yumurtaları dolaba yerleştirdi.(sıfat yapan -ki)
• Masadaki kitapları kaldırabilir misin? (sıfat yapan -ki)
• Evdeki hesap çarşıya uymazmış.      ( sıfat yapan -ki)
• Benim babam seninkini döver.(İlgi zamiri)
• Bizimki her zaman bu olaya farklı bakmıştır. (İlgi zamiri)

Bağlaç olan –ki ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz; ama daralma olabilir.

• Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini
• Öyle güzel ifade etti ki herkesi kendine hayran bıraktı.
• Hayat ki bitirilmesi gereken en kutsal görevdir.
• Sanma ki her şeyi biliyorsun.

NOT:   Ki bağlacı bazı ünsüzlerde kalıplaştığı için bitişik yazılır.   Halbuki,   sanki , oysaki, mademki, çünkü,belki,meğerki..

3. Mİ’NİN YAZIMI:

Mi soru edatı hangi anlamda olursa olsun daima ayrı yazılır.

• Rıza, bugün seni arayacak mıydı?(Soru)
• Konuyu  mahkemeye intikal ettirmediniz mi? (Soru)
• Teyzemin tatlı mı tatlı bir çocuğu var. (Pekiştirme)
• İnsan sabretti mi her şey oluyor. (Koşul)
• Akşam oldu mu tüm dünyayı sanki hüzün kaplıyor. (Zaman)
• İnsan bu olay karşısında hüzünlenmez mi? (Sözde soru)

4. EKFİİLİN YAZIMI:

-İdi, -imiş, – ise olan ekfiiller kendinden önceki sözcüklere bitişik yazılır.

Sözcüğün son harfi ünlüyse ekfiildeki –i sesi –y’ye dönüşür.Ünsüzse –i sesi düşer.

• Herkes gibi teselliye ihtiyacım olsaydı, bunu senin yanında aramazdım.
• Adam, sürekli babasına rahmet okutuyordu.
• Bir varmış , bir yokmuş.
• Anlayabilirse, dünyanın en hayırlı evladı olur.

 NOT: ile ve iken de bu kurala uygun yazılır.

• Çalışır—iken =  çalışırken
• Bursa’da –iken  =  Bursa’dayken
• Sevgi—ile  =  Sevgiyle
• Kitap­­­– ile  =   Kitapla

5. SAYILARIN YAZIMI:

Sayılar yazıyla yazılırsa daima ayrı yazılır.

• Yaş otuz beş  yolun yarısı eder .
• Atmış dokuzun kışıydı, hava soğuktu, yalan yok bekçilerde üşüyordu.
• Bin bir gece masallarını andıran bir düğün yapıldı.

UYARI:  Çek ve senetlerde sahteciliği önlemek amacıyla sayılar bitişik yazılabilir.

• =üçmilyarsekizellimilyon=

Rakamlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır.

• Bu olay, 1965’te ara mahallede  herkesin gözü önünde gerçekleşiyor.
• Bu kalkınma hamlesi Türkiye, 1997’de gerçekleştirseydi, hayat bugün rahat olurdu.

UYARI:  Sayılardan sonra ayrılan kesme işareti ünsüz   benzeşmesi kuralına uyması lazım gelir.   1925’te   1933’te

Rakamlardan  “ . ” ve “-ıncı, -inci”sıra sayısı bildiren   sözcükler beraber kullanılmaz.

Ayrıca yazımda –inci ekinin yazımına dikkat edilmelidir .Sonu ünlüyle biterse –inci yerine –nci şeklini almalıdır.

7’inci== Yedi+inci  ——   Yazım Yanlışı

26’ıncı== Yirmi altı + ıncı—- Yazım Yanlışı

1994/ÖSS: Babam bu saati 17’inci yaş günümde aldı.

6.YÖN ADLARININ YAZIMI:

Yön adları cins ismi olduğundan küçük harfle yazılır.

• Haritanın doğusuna bakıp buranın jeolojik yapısını bütün sınıfa anlattı.
• Yeni evin kuzey cephesi çok rutubetli.

Özel yer adlarından önce gelen yön adları büyük, sonra gelen yön adları küçük harfle başlar.

• Her zaman Anadolu’nun güneyinde fay kırılmaları izlemek gerekir.
• Okulumuz yazın Güneydoğu Anadolu’ya bir gezi düzenlemeyi düşünüyor.
• Amerika’nın güneyinde meydana gelen trafik kazasında altı yaralı var.
• Dünya Güney Amerika’da meydana gelen hortum vakasını konuşuyor.

Yön adları ad aktarması olarak kullanılıyorsa büyük harfle başlar ve gelen çekim ekleri  kesme işaretiyle ayrılır.

• Oryantalistler, Doğu’yu çok yanlış tanıyıp Batı’ya da yanlış tanıtmışlardır.
• Dünya’da Kuzey ve Güney arasında ekonomik uçurum çok büyüyor.

6.TARİHLERİN YAZIMI:

20 Mart1920        Bunların

20 . III . 1920       Yazımı

20 / 03 / 1920        Doğrudur.

20 – 03 – 1920

20 / III / 1920

20 – III –  1920

20 . 03 . 1920

7. SAATLERİN YAZIMI:

Saatler yazıldıktan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır ve ünsüz benzeşmesi kuralı geçerlidir.

• Bugün saat 19’da orada ol, sakın geç kalma.
• Bugün saat 19.15’te orada ol, sakın geç kalma.

8. GÜN VE AY ADLARININ YAZIMI:

Rakam destekli olan gün ve ay adları özel isim konumuna girdikleri için ilk harfleri büyük harfle yazılır ve gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

• 15 Temmuz 2003’te okulumuzun mezuniyet töreni yapılacak.
• Okulumuz temmuzun 15’inde mezuniyet töreni yapacak.
• 2 Aralık 2005 ‘te konuyu basına duyuru yoluyla bildireceğiz.
• 2005’in aralık ayında bu konu edebiyat literatürüne girdi.
• 3 Ekim 2008 Pazartesi günü AB uyumları masaya yatırılacak.
• Ekim ayının ilk pazartesi  günü evin her tarafında  onarım yapmaya başlayacağız.

9.PEKİŞTİRMELERİN YAZIMI:

m, p, r ,s ile yapılan pekiştirmeler anlam karışıklığına yer vermemek için daima bitişik yazılır.

• Saçları darmadağınık bir vaziyette okula geldi.
• Masmavi bir deniz insanı hayal alemine bırakıyor.
• Karmakarışık bir dünyanın çocuğuydu.
• Yüzü apaktı; ama gönlü öyle mi?
• Korkudan suratının rengi sapsarı olmuştu.
• Gönlünü paramparça etmişti bu sevda yolunda.

NOT: Sap sarıydı                    Sapsarıydı

          Yem yeşildi                  Yemyeşildi

Sapsarı ve yemyeşil pekiştirmesi ayrı yazılırsa sanki sapın sarı olduğu  yemin de yeşil olduğu ortaya çıkar ki bu ifadede de anlam karışıklığı olur.

10. İKİLEMELERİN YAZIMI:

İkilemeler daima  ayrı yazılır ve aralarına hiçbir noktalama işareti konmaz.

• Eş dost bu evin huzuru çalışıyor.
• Bir sokak çocuğu üstüne giydiği eski püskü bir elbiseyle tir tir titriyordu.
• Kapkaç olayları günden güne artıyor ve yetkililer bu duruma sessiz kalıyor.
• Mırın kırın etme de soruları çöz.
• Sınıfa girer girmez herkesi tehdit etmeye başladı.
• Kılık-kıyafet yasasının bugün uygulamada pek geçerliliği yok.(Yazım Yanlışı)
• Edebiyatımızda eski-yeni çatışması her zaman olmuştur.(Yazım Yanlışı)

11. GÜNEŞ, DÜNYA VE AY ADLARININ YAZIMI:

Güneş, dünya ve ay isimleri “terim anlamlı” olarak kullanılırsa büyük harfle yazılır ve kendilerinden sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.Aksi takdirde cins ismi olacağı için küçük harfle yazılır.

• Her zaman bilim adamları Güneş’teki dikkatle izliyorlar.
• Bu perdeler güneşi kırmaya yetmiyor.
• Dünya, Güneş etrafındaki dönüşünü üç yüz atmış beş günde tamamlar.
• Herkes bilir, Dünya’nın uydusu Ay’dır.
• Bu sabah ay güneşe rağmen görülebiliyor.
• Rahmi Koç, yatıyla dünya turuna çıkıyor.

12.KISALTMALARIN YAZIMI:

sokak==== s.

Yardımcı Doçent Doktor==== Yrd.Doç. Dr.

Ankara==== Ank.

Profesör=== Prof.

Apartman==== Apt.

Kurum ve kuruluş isimlerinin kısaltılması büyük harfle yapılır ve aralarına noktalama işareti konmaz.

SHÇEK= Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu

ODTÜ= Ortadoğu Teknik Üniversitesi

TMO= Toprak Mahsulleri Ofisi

ÇEAŞ= Çukurova Elektrik Anonim Şirketi

Bu kısaltmalardan sonra çekim eki gelirse kesme işaretiyle ayrılır. Ekler kısaltmaların kısa okunuşuna uygun olarak yazılır.

• ODTÜ’nün kampüsündeki McDonalds kriz nedeniyle kapanmış.
• TEMA ‘ ya bir milyar lira bağışta bulundu.
• THY’deki yeni yapılanma izlenmesi gerekir.
• SSK’nin alacakları günden güne artıyor.
• ÖSYM’nin yeni sınav sistemi çok tartışılıyor.
• TBMM’de yeni çıkacak kararname için vekiller sabaha kadar  çalışma yaptılar.

13. KESME İŞARETİNİN KULLANILMASI:

Özel isimlere gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır.

• Ahmet Bey’in bu hataları  yüzünden şirket zara ediyor.
• Atilla İlhan’ın şiirlerinde insan kendi gençliğini buluyor.
• Türkiye’nin milli geliri dünya sıralamasında çok geride bulunuyor.

NOT: Özel isimlerden türeyen sözcüklerde kesme işareti kullanılmaz.

• Türkçenin bu sorunlarına büyük hassasiyet gösterilmelidir.
• Atatürkçülük bu ülkede çok konuşuluyor.
• Sivaslı kardeşlerimiz kurtuluşun 75.yılını coşkuyla kutluyorlar.

NOT: Özel isimlere gelen –lar çokluk eki  –gil anlamında veya millet olarak kullanılırsa ayrılmaz.

• Ahmetler, bu hadiseyi duymadılar bile.

Konuşma özelliği olan hece ölçüsüne uydurmak amacıyla düşürülen ünlünün yerine kesme işareti kullanılır.

• Karacaoğlan==Karac’oğlan
• Ne eyleyim==N’eyleyim
• Ne olur==N’olur

Anlam karışıklığını önlemek amacıyla kullanılır.

• Bugün kadının görevlerini bilmeyen var mı?
• Bugün kadı’nın görevlerini bilmeyen var mı?
• Bilginin efendisi olmak için çalışmanın kölesi olmak lazım.
• Bilgin’in efendisi olmak için çalışmanın kölesi olmak lazım.
• Tepeyi aşınca birden ay’ı gördük.
• Tepeyi aşınca birden ayı  gördük.
• Tavanın rengi değişmiş.
• Tava’nın rengi değişmiş.

Kısaltmalara gelen eklerde kullanılır.

• Bugün TRT’nin spikerleri eski eğitimden geçmiyor.

14. BİLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI:

Bileşik olarak yazılabilmesi için anlam kayması, tür değişmesi, ses olayı olması lazım gelir.

Anlam Kayması:

• babayiğit, rüzgargülü, gözbebeği, hanımeli, devetabanı,iriyarı, boşboğaz,ayakkabı…..

Tür Değişmesi:

• gecekondu, çekyat, vurdumduymaz, biçerdöver, kapkaç,  uyurgezer,tutkal,yapboz,

Ses Olayı:

• devret-, kaybol-, emret-, fethet-, seyret-, mahvol-, resmet-, zehret-, naklet-, affet- zannet-,hisset-,hallol-
• kaynana, sütlaç, güllaç, kahvaltı, cumartesi, pazartesi.

NOT: Kurallı bileşik filler de bitişik yazılır.

Okuyabil=yeterlilik k.b.f

Çıkıver= tezlik k.b.f

Düşeyaz= yaklaşıklık k.b.f

Yazadur=sürerlilik k.b.f

Birtakım sözcüğü “bazı” anlamındaysa bitişik değilse ayrı yazılır.

• Seninle  aramıza birtakım insanlar girdi.
• Futbol bir takım oyunudur.

Bugün içinde bulunan zaman dilimini ifade etmişse bitişik yazılır değilse ayrı yazılır.

• Bugünlerde yaptıklarına çok kızıyorum.
• Cumhuriyeti kurulduğu bu günü çoşkuyla anıyoruz.

15.BÜYÜK HARFLERİN YAZIMI:

Başlıklar büyük yazılır.

• Güzel Konuşma ve  Yazma
• GÜZEL KONUŞMA VE YAZMA

Cümle başındaki ilk harf  her zaman büyük yazılır.

• Üç günlük ömrün beş günü de şenlensin.

Özel adlar büyük harfle başlar.

• Kişi ad ve soyadları:Cem Baki
• Hayvan adları: Pamuk, Tekir, Boncuk
• Millet adları: Türk, İngiliz, İtalyan Macar
• Ülke adları:Azerbaycan, Mısır, Japonya
• Şehir, ilçe ve köy adları:Adana, Karataş, Karaadilli, Uluborlu

Kurum ve kuruluş adları:

• Anayasa Hukuk Mahkemesi,
• Afyon Valiliği
• Altı Nokta Körler Derneği
• TEMA Vakfı
• Bilim Kültür Dershaneleri

Din, mezhep, tarikat ve mitolojik kavram isimleri:

• İslamiyet, Batınilik, Hrıstiyanlık,
• Mevlevilik, Protestanlık, Bektaşilik

Eser adları:

• Çalıkuşu, Tercüman (gazetesi), Milli Gazete, Resmi Gazete, Sabah (gazetesi),Tutunamayanlar(roman), Türk Dili (dergisi)
• Zeus, Apollon, Atlas

Özel adlara bağlı unvan, lakap, saygı bildiren sözcükler

• Osman Bey, Doktor Fahri Bey,
• Gazi Mustafa Kemal Paşa,
• Dün bize Ayşe Teyze geldi.
• Dün bize Ayşe teyzem geldi.
• Drej Mehmet , Karate Kamil,
• Oflu Hoca

NOT: Lakaplar ve meslek adları tek başına kullanıldığında o kişinin ismini karşılıyorsa büyük yazılır.

• Bu işi yapsa yapsa Çolak bilir.
• Konuyu Başbakan MGK’ye bildirecek.

Dağ, ova, göl ve nehir adları :

• Van Gölü, Beyşehir Gölü, Hazar gölü, Seyhan Nehri, Murat Nehri, Fırat nehri, Çakıt nehri, Konya Ovası, Amik ovası, Ağrı Dağı, Hasan Dağı, Erciyes dağı, Toros dağları………..