10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı BirYay Yayınları Kitap Cevapları 202. sayfanın cevaplarına aşağıdan ulaşabilirsiniz.
- “Pekâlâ ettiniz memnun oldum evladım tabii öyle ben sizin gerek valdeniz merhumdan gerekse peder merhumun çok nam ve nimetler ile perverde oldum. Tabiî sizi himaye yegâne vazifemdir.” okuduğunuz metinden alınan bu cümleler Türk toplumunun manevî değerleriyle ilgili ne tür bilgiler vermektedir?
Türk toplumunun örf ve adetlerine göre anne ve babaya saygı gösterilir. Onlara hürmette eksiklik gösterilmez.
- Orta oyununda “Palutse, Koyanto, Salkım Rum, Yahudi, Kayserili” gibi tiplerin olması Osmanlı toplum yapısının hangi özelliğini gösterir? Açıklayınız.
Çok uluslu bir yapıya sahip olduğunu gösterir. Her milletten azınlığı görebilmek mümkündü.
- Okuduğunuz “Fotoğrafçı” orta oyunu ile “Kütahya Çeşmesi” adlı Karagöz oyununu şahıslar ve içerik açısından karşılaştırınız.
Orta oyunu ile Karagöz’deki karakterler birbirine benzer. Karagöz, halkı temsil eder,cahildir, okuma yazma bilmez ama saf ve temizdir. Hacivat ise aydın kesimi temsil eder. Okumuştur, aydındır ama çok bilmiş olup riyakardır. Karagöz’ün karşılığı Kavuklu , Hacivat’ın karşılığı ise Pişekar’dır. Zenne, Bebe Ruhi,Tuzsuz Dili Bekir gibi diğer karakterler zaten hepsinde vardır.
İçerik olarak bakıldığında benzer olayların çok olduğunu görebiliyoruz.
Etkinlik
- Aşağıda verilen orta oyunu metnindeki boşluklara diyaloglara göre oyunun ana karakterlerden uygun kişileri getiriniz.
Pişekar — Ne ise devam buyurunuz, derken efendim!
Kavuklu — Derken efendim nerde kaldık? Kafamda hal mi bırakdın ki nerde kaldığımı bilip de anlatayım.
Pişekar — Valde ve pederin vefatından sonra vaziyetin çok güçleştiğini soyuyordun. Ordanbaşla canım.
Kavuklu — Oradan değil senin silsilenden başlıyacağım galiba. (…) Meydan ver de anlatayım. Yahut bırak da işime gideyim.
Pişekar — Maşallah maşallah demek meşgulsünüz.
Kavuklu — Evet keşkülüm.
Pişekar — Canım ne keşkülü?
Kavuklu — Fıkara keşkülü.
Pişekar — Ne münasibet canım söz arasında bu da nerden çıktı?
- Aşağıda verilen Karagöz metnindeki boşluklara diyaloglara göre oyunun ana karakterlerden uygun kişileri getiriniz.
Hacivat: Pekala efendim bir soru daha.
Karagöz : Sor bakalim ama dalga geçmek yok patlatırım enseni ona göre ha.
Hacivat : Tamam Istanbulda yeni kapan sokağı nerde?
Karagöz : Yahni kapan sokağı… yahni kapan sokağı… haaa hhmmm ya… yahni kapan sokağı. Allah Allah…
Hacivat : Bilemezsin de, bulamazsın da ha ha hay…
Karagöz : Zihnimi karıştırma benim, bildim bildim işte.
Hacivat : Nerde peki ?
Karagöz : Dolma yutan sokağının yanıbaşında.
Hacivat : Haa haa hay, dolma yutan sokağı olur mu?
Karagöz : Ya yahni kapan sokağı olur da, dolma yutan sokağı neden olmasın?
Hacivat : Tabiki olmaz, ben sana yahni kapan sokağı demedim, yeni kapan dedim.
Metin And, Kavuklu Hamdi’den Üç Orta Oyunu
- Okuduğunuz metin Kavuklu Hamdi’den alınmıştır. Kavuklu Hamdi Efendi (1841-1911) en üstün orta oyuncularındandı. Birinci Pişekârı Tosun Efendi, ikincisi ise Küçük İsmail Efendi’ydi. Kavuklu Hamdi Zuhuri kolu adıyla bir kol kurmuş ve saraya girmiştir.
Bu bilgilerden yola çıkarak orta oyunu ile ilgili çıkarımlarda bulununuz.
ORTAOYUNU
Orta oyunu, çevresi izleyicilerle çevrili bir alan içinde oynanan, yazılı metne dayanmayan, içinde müzik, raks ve şarkı da bulunan doğaçlama bir oyundur. Orta oyunu adının geçtiği ilk belge 1834 tarihlidir. Daha eski kaynaklarda bu oyun; kol oyunu, meydan oyunu, taklit oyunu, zuhurî gibi adlarla anılmıştır.
Orta oyunu, han ya da kahvehane gibi kapalı yerlerde de oynanmakla birlikte, genel olarak açık yerlerde ortada oynanan bir oyundur. Oyunun oynandığı yuvarlak ya da oval alana palanga denir. Oyunun dekoru; yeni dünya denilen bezsiz bir paravandan ve dükkân denilen iki katlı bir kafesten oluşur. Yeni dünya ev olarak, dükkân da iş yeri olarak kullanılır. Dükkânda bir tezgâh, birkaç hasır iskemle bulunur.
Orta oyununun kişileri ve fasılları karagöz oyunuyla büyük oranda benzerlik gösterir. Oyunun en önemli iki kişisi Kavuklu ile Pişekâr’dır. Kavuklu, Karagöz oyunundaki Karagöz’ün karşılığı, Pişekâr da Hacivat’ın karşılığıdır. Orta oyununda da gülmece öğesi, Karagöz oyunundaki gibi, yanlış anlamalara, nüktelere ve güldürücü hareketlere dayanır. Oyunda çeşitli mesleklerden, yörelerden, uluslardan insanların meslekî ve yöresel özellikleri, ağızları taklit edilir. Bunlar arasında Arap, Acem, Kastamonulu, Kayserili, Kürt, Frenk, Laz, Yahudi, Ermeni vb. sayılabilir. Orta oyununda kadın rolünü oynayan kadın kılığına girmiş erkeğe Zenne denir.
Kavuklu Hamdi ile Pişekâr Küçük İsmail Efendi, orta oyununun önemli ustaları sayılır.
Orta Oyununun Bölümleri:
- Mukaddime (Giriş): Zurnacı, Pişekâr havasıçalar. Pişekâr çıkar ve izleyiciyi selâmladıktan sonra zurnacıyla konuşur. Bu konuşmada, oynanacak oyunun adı bildirilir. Daha sonra zurnacı Kavuklu havasını çalar. Kavuklu ile Kavuklu arkası oyun alanına girer. Kavuklu ile Kavuklu arkası arasında kısa bir konuşma geçer. Sonra bu kişiler birden Pişekâr’ı görüp korkarlar ve korkudan birbirlerinin üstüne düşerler. Bazı oyunlarda zenne takımı ve Çelebi’nin daha önce çıkıp Pişekar’la konuştukları bir sahne de vardır.
- Muhavere (Söyleşme): Bu bölüm Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirleriyle tanıdık çıktıkları tanışma konuşmasıyla başlar. Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirinin sözlerini ters anlamaları bir gülmece oluşturur ki buna arzbâr denir. Arzbârdan sonra tekerleme başlar. Tekerlemede Kavuklu, başından geçen olağan dışı bir olayı Pişekâr’a anlatır. Pişekâr da bunu gerçekmiş gibi dinler, sonunda bunun düş olduğu anlaşılır.
- Fasıl (Oyun): Oyunun asıl bölümü, belli bir olayın canlandırıldığı fasıl bölümüdür. Orta oyunu fasılları genellikle iki paralel olay dizisinde gelişir. Dükkân dekorunda gelişen olaylarda genellikle Kavuklu bir iş arar. Pişekâr’ın ona iş bulmasıyla olaylar gelişir. Dükkâna gelip giden çeşitli müşterilerle ilgili oyunlar da vardır. İkinci olaylar dizisi yeni dünya denilen ev dekorunda geçer. Zenne takımının, Pişekâr aracılığıyla ev araması ve bir eve yerleşmesi biçiminde olaylar gelişir.
- Bitiş: Oyunun son bölümüdür. Pişekâr, izleyicilerden özür dileyerek gelecek oyunun adını ve yerini bildirir. Oyunu kapatır.
Geleneksel Türk halk tiyatrosunun önemli seyirliklerinden olan orta oyununun başlıcalar şunlardır: Mahalle Baskını, Terzi Oyunu, Yazıcı Oyunu, Büyücü Hoca, Fotoğrafçı, Hamam, Tahir ile Zühre, Kale Oyunu, Pazarcılar, Çeşme, Gözlemeci, Çifte Hamamlar, Kunduracı, Eskici Abdi.
