BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI
Cümlelerin ilk sözcüğü büyük harfle başlatılır.
• “Yanıma geldiğinde gerçeği anladım.”
Bir cümlede iki kısa çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz.
• Bir zamanlar – bu zamanlar çok da uzak değildir – Türk saltanatının maddi sınırları çok genişti.
Bütün özel adlar büyük harfle başlatılır.
• Kişi adları ve soyadları: Onur Yüksel, Yağmur Atalay…
• Hayvanlara verilen adlar: Boncuk, Bobi, Duman, Sarman…
• Ulus adları: Türk, Alman, İngiliz, Arap…
• Devlet, ülke adları: Türkiye, İtalya, Pakistan
• Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe köy, semt, cadde, sokak vb.):
Asya, iç Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Yakın Doğu, Ankara, Atatürk Bulvarı, Ziya Gökalp Caddesi, Kediseven Sokağı
UYARI: Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda sözcük başında büyük harf kullanılır
• Hisardan, Boğaz’dan, Bulvar’dan
Coğrafya ile ilgili kıta, bölge, ova, dağ, deniz, göl, akarsu, orman adları, büyük harfle başlar. Kavramı kendi başına bildirmeyip ancak bir tür adı ile tamamlanan özel yer adlarında tür adı ayrı olmak üzere, her iki sözcük de büyük harfle başlatılır:
Ağrı Dağı, Van Gölü, Konya Ovası, Sakarya Irmağı, Gülek Geçidi, Süveyş Kanalı…
UYARI: Özel ada dahil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, bucak, belde, köy vb sözler küçük harfle başlar:
Konya ili, Etimesgut ilçesi, Taflan köyü vb.
Deniz, dağ, koy, gol, su, ırmak adlarıyla tamamlanıp kalıplaşmış özel adlar bitişik yazılır:
Akdeniz, Karadeniz, Kızılırmak, Uludağ, Göksu, Kavaklıdere, Çukurova
Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar:
Topkapı Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Galata Köprüsü, Beyazıt Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kağan Anıtı, Huzur Apartmanı…
Kurum ve kuruluş adları:
Türkiye Cumhuriyeti, Ankara Üniversitesi, Türkiye Ziraat Bankası, Ankara Belediyesi, Devlet Su işleri, Millî Kütüphane, Atatürk Orman Çiftliği…
Dil adları:
Türkçe, İngilizce, Almanca, Latince…
Din, mezhep, tarikat adları:
İslamiyet, Musevilik, Budizm, Alevilik, Protestanlık, Kadirilik…
Ulus, din, dil, mezhep, kişi ve benzeri adlardan türemiş sözcükler:
Türklük, Türkçülük, Atatürkçülük, Hegelci, Iraklı, İngilizler…
UYARI- Özel ad kendi anlamı dışında yem bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz:
acem (Türk müziğinde bir perde), allahlık (saf, zararsız kimse), donkişotluk (gereği yokken kahramanlık göstermeye kalkışmak
Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar:
Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus, Kibele…
Tanrı sözcüğü özel ad olarak kullanılmadığında küçük harfle başlar:
Eski Yunan tanrıları.
Bazı dinî terimlerin küçük harfle başlaması gelenekselleşmiştir:
cennet, cehennem, peygamber, sırat köprüsü.
Özel adlara bağlı saygı sözcükleri, şanlar, meslek adları büyük harfle başlatılır:
Serpil Hanım, Bay Murat Kartal, Doktor Ali Sipahi, Koca Yusuf, Mimar Sinan…
UYARl: Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz :
Nehir abla, Mehmet amca, Ali dayı…
Akrabalık adları başa geldiğinde büyük harfle yazılır:
• Dayı Kemal, Hala Sultan, Nene Hatun…
Bazı tarihî şahsiyetler de unvan değeri kazandığı için büyük harfle yazılır:
• Gül Baba, Gülsüm Bacı, Sultan Ana…
Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:
Borçlar Hukuku(kanun), Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği, Medeni Kanun…)
UYARI: Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm kanun, tüzük, yönetmelik vb.ni bildiren kelimeler, belli bir kurum vb. kastedildiğinde büyük harfle başlar:
• “Bu yıl Meclis, yeni döneme erken başlayacaktır”
Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, müzik) her kelimesi büyük harfle başlar: Nutuk, Safahat, Kendi Gök Kubbemiz, Anadolu Notları, Sinekli Bakkal; Türk Dili, Türk Kültürü, Varlık; Resmî Gazete, Hürriyet, Milliyet, Türkiye, Yeni Yüzyıl, Yeni Asır; Saraydan Kız Kaçırma, Onuncu Yıl Marşı…
Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz:
Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tablosu ..
Kitaplarda bölüm; dergi ve gazetelerde yazı ve haber başlıklarının her sözcüğü büyük harfle başlatılır. Bu yazıların “ve, de, ile, ya, ya da, ki” bağlaçları ve “mi” soru edatı küçük harfle başlatılır:
• Türk Dilinin Sorunları ve Çözümleri
• Doğa ile İnsan
Mektuplarda, konuşma metinlerinde ve resmî yazılarda hitap sözcükleri ve zarf üzerine yazılan her sözcük büyük harfle başlatılır:
• Sevgili Emre,
• Sayın Başkan,
• Canım Anneciğim,
Yer, yön, bölge bildiren sözcükler, bir özel addan önce geliyorsa ya da bir özel adın yerine kullanılmışsa büyük harfle başlatılır:
• “Yine Güneydoğu Anadolu sorunlar içinde.”
• “Olaylar Kuzey Afrika’da olmuş.”
• “Felsefe Batı’da gelişti.”
UYARI: Doğu ve batı sönen yön bildirdiğinde küçük olarak yazılır Bursa’nın doğusu Bu sözler düşünce, hayat tarzı, politika vb anlamlar bildirdiğinde ise büyük olarak yazılır.
Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi
Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği kazanmış günlerin adları büyük harfle başlar:
29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Nevruz Bayramı, Anneler Günü, Öğretmenler Günü, 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü, 14 Mart Tıp Bayramı, Hıdırellez…
Kurultay, bilgi şöleni, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelime büyük harfle başlar:
V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Manas Bilgi Şöleni.
Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar:
Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Yükselme Devri, Millî Edebiyat Dönemi, Tanzimat Dönemi…
Tarihî dönem bildirmeyip tür veya tarz bildiren terimler küçük harflerle başlar :
divan şiiri, divan edebiyatı, halk şiiri, halk edebiyatı, eski Türk edebiyatı, Türk dili, Türk sanat müziği, Türk halk müziği, tekke edebiyatı.
Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf büyük yazılır:
“Banka, bütçe, fındık, kanepe, menekşe, şemsiye” gibi yüzlerce kelime, kökenleri yabancı olmakla birlikte artık dilimizin malı olmuştur.
Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar:
“Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Otobüs Durağı, III. Kat, IV. Sınıf…”
UYARI:
Para birimleri büyük harfle başlamaz:
avro, dinar, dolar, lira, kuruş, liret…
Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.
Müzikte kullanılan makam ve tur adları büyük harfle başlamaz:
acemaşiran, acembuselik, bayatı, hicazkâr. türkü, varsağı, bayatı..
