Hüsnü Talil (Güzel Nedene Bağlama), Hüsnü Talil Nedir, Özellikleri, Örnekleri
- Bir olayın, olgunun gerçek nedenini bir yana bırakıp, onu güzel ve hoş bir nedene bağlamaya hüsn-i ta’lil denir.
- Bu sanatta şair, sözünü ettiği olayın ya da durumun asıl nedenini bilir; ama bunu bilmiyormuş gibi davranıp, o olaya başka bir neden bulur.
- Hüsn-i talilde gösterilen neden gerçek olmamalı, fakat güzel olmalıdır.
- Gösterilen neden gerçek olursa hüsn-i ta’lil yapılmış olmaz. Şair, dış dünyaya duygularının penceresinden bakar ve bu sanata başvurur, böylece şiirini, değişik bir hayal dünyası ile zenginleştirir.
“Saksıda ruhumun bütün yası var
Derdimle soluyor açılan gonca”
dizelerinde gonca, açılmamış veya açılmak üzere olan çiçektir. Goncanın solma nedeni ise genellikle susuz kalmasıdır. Ama şair bu geçek nedeni dikkate almayıp, goncanın solmasını kendince güzel bir nedene bağlamıştır: Benim derdimi öğrendiği için gonca soluyor.
“Ateşten kızaran bir gül arar da
Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi”
Bu dizelerde suyun bahçeler arasında akması eğimle ilgilidir. Yukarıdan aşağı doğru belli bir eğimle akar su. Ama şair bu gerçek nedeni, suyun akmasını, daha güzel bir nedene bağlamıştır. Bu da susuz kalan bir gül bulup, ona su vermektir.
“Toprak bir bakışınla kızıl renge büründü
Yıldızlar ülfet için gündüz göründü”
dizelerinde toprağın kırmızı olması, içindeki demir minerallerinin paslanmasından kaynaklanmaktadır. Bu, topraktaki kızıllığın gerçek nedenidir. Şair ise bu kızıllığa, farklı bir neden yüklemiştir. Bu da sevgilinin o yakıcı bakışlarının toprağı kızıl hale getirmesidir. İkinci dizede de bir hüsn-i ta’lil vardır. Bildiğiniz gibi yıldızlar gündüz pek görünmez. Bu, güneş ışınlarının havada yansımasından kaynaklanır. Sabah güneş doğarken ve akşam batarken yansıma azaldığı için yıldızlar hafif hafif görünür. İşte şair bu doğa olayını, kendince güzel bir nedene bağlamıştır: Sevgili ile dost olmak için yıldızlar gündüz de görünür.
“Hurşide baksa gözleri halkın dola gelir
Zira görünce hatıra ol mehlika gelir”
“Gök masmavi bu sabah
Güzel şeyler düşünelim diye”
Gündüzleri gökyüzünün mavi olması doğal bir durumdur. Şair, bu durumu kendince güzel bir nedene bağlamıştır: İnsanların güzel şeyler düşünmesi.
HÜSN-İ TA’LİL (GÜZEL NEDENE BAĞLAMA) ÖRNEKLERİ
“Yemyeşil oluvermiş ağaçlar
Bulutlara hayretinden
“Yeni bir ülkede yem vermek için atlarına
Nice bin atlı kapılmıştı fetih rüzgârına”
“Sen yoksun hiçbir şey yok
Güneşin rengi
Ağustos yıldızlarının sıcaklığı
Karanfil kokusu”
“Kadrin bilmeyenler alır eline
Onun için eğri biter menekşe”
“Güneş sevgilinin güzelliğini görüp utanıyor
Görmemek için bulut perdesini başına çekiyor”
“O kadar çaldı ki yürekten
Türküler aşındırdı kavalı”
“Hâk – i pâyine yetem der ömrlerdir muttasıl
Başını taştan taşa urup gezer âvâre su”
Kopdağı’nda akar bir çeşme var
Serçe parmak kalınlığında suyu
Haram etmiş gece gündüz uykuyu
Akar da akar
Afrika dediğin bir garip kıta
El bilir âlem bilir
Ki şekli bozulmasın diye Akdeniz’in
Hala eskisi gibi çizilir
Haritalarda
Yalnız kalınca ben bilirim diktatör heykellerine pislemek için göç ettiğini dünyadaki bütün kuşların
Avcının kıstırdığı ceylan bir diğerine kaçıp kolayca kurtulsun diye omuz omuza vermiştir yurdumun dağları
Rüzgâr gökte bir gezinti,
Üşürüz her akşam vakti,
Ne sıcak vücutlar gitti,
Toprağı ısıtmak için.
Güller kızarır utancından o gonca gül gülünce
Sümbül bükülür kıskancından kâkül bükülünce.
“Müzeyyen oldu reyâhin bezendi bâğ -ı çemen
Meğer ki bağa haber geldi yârdan bu gece”
Bir an önce görülsün diye Akdeniz,
Toroslarda ağaçlar hep çocuk kalır.
Yoksun diye bahçemde çiçekler açmıyor bak.
“Sen gelince güller açar bahçemde
Bahar güler kahkahayla.”
O çay ağır akar yorgun mu bilmem
Mehtâbı hasta mı, solgun mu bilmem”
“İşim gücüm budur benim
Gökyüzünü boyarım her sabah
Hepiniz uykudayken
Uyanır bakarsınız ki mavi”
“Gün senin için doğuyor, senin için
Ben bir yıldızım yıldızlar ortasında”
