SÖZLÜ İLETİŞİM
A. SÖZLÜ İLETİŞİM TÜR VE TEKNİKLERİNİ TANIMA
DİNLEME
Dinlediğini anlamak, belli bir eğitimi gerektirir. Bunun için birtakım uygulamalar ve yöntemler geliştirilmiştir. Dinlemekte amaç, okunanı ya da söyleneni konu, ad, yer, tarih vb. bilgilerle anlamaktır. Yani dinlemek, okumak gibi haber almanın ve bilgi edinmenin bir başka yoludur.
İyi bir dinleyici dinlediği konuyu anlamaya çalışmalı, ileri sürülen görüşü saptamalıdır. Kurmaca metin dinlerken olayın konusunu ve kişilerini, olayın geçtiği yeri ve olay zamanını, bunların birbirleriyle ilgilerini anlamalı ve sonuç çıkarma becerisi kazanmalıdır. Daha sonra dinlenilenlerden birtakım sorular çıkararak cevaplamak, dinlemeyi ve dinlemekle elde edilen bilgilerin transferini kolaylaştırır.
ÇEŞİTLİ DİNLEME BECERİLERİ VE TEKNİKLERİ
İnsan zihni konuşulanları kelime kelime olarak değil, cümle ve tamamlanmış yargı olarak algılamaktadır. Öyleyse kullanılan cümlelerin kısa, yalın ve kolay anlaşılır olması gerekir. Bunun dışında insanın etkin bir dinleyici olması konuşulan konuya ilgi duymasına, zihinsel bakımdan olgunlaşmasına, yetişme tarzına yani dinleme alışkanlığı kazanmış olmasına, kişisel yeteneğine ve nihayet fiziksel ve ruhsal hazırlığına göre değişmektedir. Buna göre dinleme çeşitlerini şöyle sıralamak mümkündür:
Dikkatli Dinleme
Dikkatli dinleme, dinlenen konuya motive olmakla gerçekleşir. Konuşan açısından dikkatli, konuşmacıya saygılı ve cevap vermeye hazır bir dinleyici; yerinde ilgisiz oturan, dinlediğine dair hiçbir mesaj göndermeyen dinleyiciye göre daha isteklendiricidir.
Konuşmacının anlattığı fıkraya gülerek katılmak, coşkulu konuşmalarda dinlediğini belli etmek, konuşanı isteklendirir, konuşmayı ise canlı kılar. İyi bir konuşmacı kendisini, dinleyicilerin tepkilerine göre düzenler; eksiklerini belirler ve sonraki konuşmalarında bu eksikliklerini tamamlar.
Doğru Dinleme
Her konu herkesi aynı ölçüde ilgilendirmeyebilir. Bu konunun sunuluş biçimine, kişiyi ilgilendirmesine göre değişiklik gösterir. Ayrıca dinlediğini doğru algılamak, ayrıntıları ayıklayıp konunun özünü kavramak, bölümlerini saptayıp onları birleştirmek ve bir yargı oluşturmak doğru dinlemenin temel özelliğidir.
Dinlemenin başarılı olması için dinleyicinin konu ile ilgili olarak önceden kısa bir araştırma yapması gerekir. Böylece dinleyici konuya yabancı kalmayacağı gibi, konuyu daha iyi anlayabilir. Ayrıca konuşmacının konuya hâkimiyeti, konuyu sunuş biçimi ve konunun başlığı da konu ile ilgili bilgi verebilir.
Eleştirel Dinleme
Eleştirel dinleme, dinlediğini sebep-sonuç ilişkisi kurarak doğruluk, eksiklik vb. bakımından değerlendirmektir. Konuşmacının dakikada 110 – 120 kelime konuştuğunu varsayarsak geri kalan boşluk, zihinsel gezinti yerine, konuşulan konu ve görüşler üzerinde düşünülmekle geçirilirse dinleme ve anlama başarısı en yüksek düzeye çıkar. Burada düşünmeden kasıt, konuşmacının düşüncelerini benimseyip benimsememek, yani eleştirmektir. Yine konuşma sırasında not alırken konuşmacının kanıtlarını, örneklerini incelemek; doğruluk, gerçeklik ve uygulanabilirlik bakımından da gerekir.
Dinlerken konuşmacının sunuş ve konuşma tarzına dikkat etmek, konuşmayı başarılı ya da başarısız kılan hususları anlamaya çalışmak, konuşmayı çekici duruma getirmedeki yöntemlerini, tavır ve davranışlarını, vücut ve yüz hareketlerini incelemek de bir tür eleştirel dinlemedir.
