1. ETKİNLİK
Aşağıda farklı dönemlere ait şiir örnekleri verilmiştir. Bu örneklerden hareketle türlerin oluşumunda sözlü ve yazılı kültürün, toplumsal değişimlerin etkisini belirleyiniz.
Bu metinlerden hareketler şunu görebilmekteyiz ki toplumlar içinde bulundukları döneme ait izler bulundururlar. Yani toplumun yapısı hakkında ip ucu verirler. Bu şiirlerden 1.sinde İslamiyet önceisne ait,2. şiirde İslamiyet sonrasına ait 3. ve 4. şiirde Batı etkisindeki şiire ait izler bulunur. Bu izler aynı zamanda sözlü,yazılı kültürle beraber yanında toplumsal değişimleri de aktarır.
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Dönemi
KOŞUK
Keçe turup yorır erdim
Kara kızıl böri kördüm
Katıg yanı kura kördüm
Kaya körüp baku agdı
(Gece kalkıp yürüdüm
Kara kızıl kurt gördüm
Sert ve güçlü yayımı gerdim
[Kurt] dönüp bakınca beni gördü
Kaçarak tepeye tırmandı)
Kaşgarlı Mahmut, Divânü Lugâti’t-Türk
İslamiyet Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı
İŞİDİN İY YÂRENLER
İşidün iy yârenler
Işk bir güneşe benzer
Işkı olmayan gönül
Misâl-i taşa benzer
Taş gönülde ne biter
Dilinde ağu düter
Nice yumşak söylese
Sözi savaşa benzer
(…)
Yunus Emre, Yunus Emre Divanı
haz.: Mustafa Tatcı
Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı
ELHÂN-I ŞİTÂ
Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş,
Eşini gâib eyleyen bir kuş
Gibi kar
Geçen eyyâm-ı nev-bahârı arar.
Ey kulûbun sürûd-i şeydâsı,
Ey kebûterlerin neşîdeleri,
O bahârın bu işte ferdâsı:
Kapladı bir derin sükûta yeri
Karlar
Ki hamûşâne dem-be-dem ağlar.
(…)
Cenap Şahabettin
Nihad Sami Banarlı, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi II. Cilt
Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı
SESSİZ GEMİ
Artık demir almak günü gelmişse zamandan,
Meçhûle giden bir gemi kalkar bu limandan.
Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.
Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli,
Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli.
Bîçâre gönüller! Ne giden son gemidir bu!
Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu.
(…)
Yahya Kemal Beyatlı, Kendi Gök Kubbemiz
