ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
EDEBİ TÜRLERDEN YARARLANMA
Edebî tür. edebiyat eserlerinin biçimlerine, konularına ve teknik özelliklerine göre ayrılmış çeşididir. Bir başka söyleyişle, biçim ve öz bakımından ortak kurallara göre yazılmış ve söylenmiş eser kümelerine verilen addır.
Edebî türler, değişmeyen yazı kalıpları değildir. Toplumda zamanla meydana gelen değişmeler edebiyata da yansır. Edebî türler de değişen zamanın ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte ve Çeşitlilikte değişime uğrar. Söz gelimi Eski Yunan edebiyatında yalnızca şiir, tiyatro, söylev, tarih gibi dört türden söz edilirken, XIX. yüzyıldan itibaren bu türlere roman, tenkit, mektup gibi yeni türler eklenmiştir. XX. yüzyıldan itibaren, Özellikle basın ve yayın hayatındaki gelişmeler yeni türlerin oluşumunu sağlamış; makale, deneme, fıkra, skeç, senaryo gibi yeni türlerden bahsedilmeye başlanmıştır.
Bir yandan yeni edebî türler oluşurken diğer yandan da eski türlerden bazıları zamanla kaybolmuş veya anlamı değişmiş, yeni anlamlar kazanmıştır. Buna en güzel örnek olarak destanı verebiliriz. Romantizm akımı ile birlikte, İlk Çağ’ın en önemli türü olan trajedi, yerini drama bırakmıştır.
Avrupa ülkelerinden İtalya, Fransa, İspanya’da Latince dışında halkın kullandığı dile roman, bu dille anlatılan hikâyelere de romans adı veriliyordu. Zamanla, gelişen ve gerçeklik boyutu kazanan bu anlatımlar günümüz çağdaş türlerinden biri olan romanı meydana getirmiştir.
Bİr taraftan yeni edebî türler gelişirken diğer yandan da bazı türler birbirine karışmıştır. Röportaj, deneme, hikâye, şiir, masal arasında bir yaklaşma görülürken bazı türler de kendi içlerinde bölümlere ayrılmıştır. Roman, antl roman gibi.
Glyasetlln Aytaş,
http:/dhgm.meb.gov.tr
A. Aşağıdaki soruları yukarıda verilen parçaya göre cevaplayınız.
1. Parçada edebî türler hangi özelliklerine göre sınıflandırmıştır?
Konularına göre,yazı kalıplarına göre,eski ve yeni tür oluşuna göre
2- “Edebî türler, değişmeyen yazı kalıpları değildir.” cümlesinden ne anlıyorsunuz?
Düz yazı ya da şiir oluşu yazı kalıbını belirler. Bazı türler düz yazı olarak ele alınırken bazıları da şiir yani dize olarak ele alınmıştır.
3. Zamanla değişen ya da ortadan kaybolan tür olarak hangisi gösterilmektedir? Bu değişimi siz nasıl yorumluyorsunuz?
Önceleri destan varken zamanla kalkmıştır.Trajedi yerini drama bırakmıştır.
4. Zamanla birbirine karışan ya da yaklaşan türler arasında bir benzerlik var mı? Bu yaklaşımın ya da karışmanın nedeni ne olabilir?
Röportaj, deneme, hikâye, şiir, masal arasında bir yaklaşma görülürken bazı türler de kendi içlerinde bölümlere ayrılmıştır. Roman, antl roman gibi.
5. Parçanın ana düşüncesini bulunuz.
Edebi türlerin gelişimi ve değişimi
B. Aşağıdaki yargılar doğru ise cümlenin başına “D”, yanlış İse “Y” yazınız.
1.Metinler, göstermeye bağlı ve anlatmaya bağlı metinler diye ikiye ayrılır. (D)
2. Sunum, panel, forum, açık oturum gibi türler sözlü anlatım türleridir. (D)
3. Gönderici, iletinin anlaşılıp anlaşılmadığını kod(şitre) sayesinde öğrenir. (Y)
4.“Heykel” plastik (görsel), edebiyat da fonetik (işitsel) sanatların bir koludur. (D)
5. Edebiyatın bir anlamı da şudur: Bir çağda, bir dilde yaratılmış, sözlü ya da yazılı, sanat değeri taşıyan yapıtların bütünü. (D)
