Tanzimat Dönemi’nde Ortaya Çıkan Gazetelerin Özellikleri
| Takvim-i Vekayi | 1831’de II. Mahmut zamanında ve onun isteğiyle haftalık olarak ve Osmanlıca, Arapça, Ermenice, Farsça, Fransızca, Rumca baskılarla yayınlandı. Yurt içinden ve yurt dışından çeşitli haberleri halka aktaran gazete dokuz yıl boyunca Osmanlının tek yerli gazetesi olarak faaliyet gösterdi. |
| Ceride-i Havadis | 1840’ta William Churchill adlı bir İngiliz tüccar tarafından, Tanzimat Fermanı’nın ilandan bir yıl sonra kuruldu. İlk başlarda özel sermaye ile kurulsa da daha sonra, umduğu abone sayısına ulaşamayınca yayınına bir süre ara vermek durumunda kaldı. Hükümetin kendisine aylık 2.500 kuruşluk bir ödenek bağlaması üzerine yeniden yayın hayatına döndü, dolayısıyla bu gelişmeden sonra yarı resmi bir kimliğe büründü. |
| Tercüman-ı Ahval | 1860’ta Şinasi ile Agâh Efendi’nin birlikte çıkardıkları ilk özel Türk gazetesidir. Tercüman-ı Ahval, sütunlarında siyasî makalelere yer vererek fikir gazeteciliğini başlatan ilk Türk gazetesidir. Edebî eserlerin de yayımlandığı gazetede, Batılı anlamda ilk Türkçe oyun olan Şinasi’nin “Şair Evlenmesi” de (1860) dizi olarak yayınlanmıştı. Gazete, Ziya Paşa’nın kaleme aldığı sanılan ve eğitim sistemine sert eleştirilerde bulunan bir yazı yüzünden Mayıs 1861’de iki hafta süreyle kapatıldı. Bu olay Türk basınında yayın durdurmanın ilk örneği oldu. 792 sayı yayımlanan Tercüman-ı Ahval 11 Mart 1866’da yayınına son verdi. Şinasi 24. sayısından sonra gazeteden ayrılmıştır. |
| Tasvir-i Efkâr | 1862’de Şinasi tarafından çıkarıldı. Modern Türk gazetesinin öncüsü kabul edilir. Şinasi; Tasvir-i Efkâr ‘da hükümetin dış politikadaki tavrına da eleştiriler getirdi. Sosyal konulara da eğilen Şinasi, İstanbul’un kent olarak sorunları, yoksulların- durumu gibi pek çok konuyu kamuoyunun gündemine taşıdı.1865’te Şinasi Fransa’ya gittikten sonra gazeteyi Namık Kemal çıkardı. O da Avrupa’ya gidince gazeteyi Recaizade Mahmut Ekrem yayımladı. Meşrutiyet ve hürriyet kelimeleri, ilk kez Tasvir-i Efkâr’da kullanılmıştır. |
| Muhbir | 1866’da çıkarılır. Kurucusu Diyar bakırlı Filip Efendi, başyazarı ise Ali Suavi’dir. Muhbir, ilk sayısından başlayarak, iç meseleler hakkında halkı aydınlattı. Gazete, bu meseleler arasında Girit meselesine ayrı bir önem vermiştir. Ali Suavi, Avrupa’ya kaçtıktan sonra da gazeteyi yayımlamaya devam etmiştir. Farklı dillerde de yayın yapan gazete özellikle inkılap fikirlerini yaymaya çalışmıştır. |
| İbret | 1870 yılında yayın hayatına başlayan gazetenin adı iki yıllık çalkantılı bir dönem geçirdikten sonra Ahmet Mithat Efendi tarafından kiralandı. 1872’den başlayarak Namık Kemal, Ebüzziya Tevfik gibi ünlü adların bulunduğu kadrosuyla çıkmaya başladı. Başyazarı Namık Kemal’dir. Özellikle Namık Kemal’in yazıları nedeniyle ilgi gören gazete, yine Namık Kemal’in Vatan yahut Silistre piyesinin yüzünden kapatılmıştır. |
| Tercüman-ı Hakikat | II. Abdülhamid döneminde yayımlanan en önemli gazetedir. 1878’de çıkmaya başlayan Tercüman-ı Hakikat, Ahmed Mithat’ın başarılı kalemi ile ve hükümeti tenkid etmeyen büyüklere şantaj, sansasyon özelliğinde olmayan ciddi haberciliğiyle bu devrin en uzun ömürlü ve itibarlı gazetesi oldu. Daha sonra Muallim Naci’nin idare ettiği bir edebi ilave verdi. Bu son derece ciddi ve terbiyevi bir edebiyat mecmuasıydı. Çocuklar için haftalık ilaveler verdi. Bu gazetede telif romanlar tefrika edildiği gibi, Batı klasikleri de verilmiştir. |
| Hürriyet | 1868’de Londra’da Namık Kemal ve Ziya Paşa tarafından çıkarıldı. Yurt dışında yayınlanan ilk Türk gazetesidir. |
| Ayine-i Vatan | Eğribozlu Mehmed Arif Bey’in gazetesi 1866’da çıkmıştır. İlk resimli gazetedir. |
| Terakki | 1868’de Ali Raşid ve Filip Efendi’lerin çıkarttığı gazetedir. Gazetenin haftada bir kez ilave olarak mizah nüshası da vardır. |
