Telmih (Anımsatma), Telmih Nedir, Özellikleri, Örnekleri

• Telmih sözcüğü “andırma” anlamına gelir. Şairin, bir­çok kişi tarafından bilenen bir olaya, konuya, atasözü­ne ya da inanca işaret etmesi, bir iki sözle onu hatırlatmasıdır.
• Telmih bilgiye dayalı bir sanattır. Gerek şairin gerekse okuyucunun sözü edilen olayı, durumu, sözü bilmesi gerekir. Bu bilgi olmazsa telmih anlaşılmaz. Örneğin, şiirde tarihi bir olaya telmih varsa bu olayın bilinmesi, bir peygamber kıssasına telmih varsa yine bu kıssanın bilinmesi gerekir. Böylece şair birkaç sözle bir tarihi olaya, gelenek ve göreneklere, bir peygamber kıssası­na ya da meşhur bir olaya okuyucu zihnine götürmüş olur.

 

“Gökyüzünde İsa ile
Tur dağında Musa ile
Elindeki asa ile
Çağırayım Mevlâm seni”
Bu dörtlükte birkaç olaya telmih vardır. Birinci dizede İsa peygamberin Allah tarafından gökyüzüne yükseltil­mesine, ikinci dizede ateş bulmak için Tur dağına gi­den Musa peygamberin buradan peygamber olarak dönmesine, üçüncü dizede ise Musa peygamberin ye­re attığında büyük bir yılan olan asasına ve bu asası ile gerçekleşen mucizelerine telmih yapılmıştır.
 
“Yeter yüreğime düşen ateş
İbrahim’de güle çevrilen ateş
Neredesin gel kuşandır beni
Yüreğimden kaldır ateşleri”
Bu dörtlükte bir peygamber kıssasına telmihte bulu­nulmuştur. İbrahim peygamber, putlara tapan Nemrut ve halkını bir Allah’a davet eder. Bu daveti Nemrut’un tepkisini çeker, geniş bir meydana büyük bir ateş yak­tırır ve İbrahim peygamberi mancınıkla o ateşe atar. Bu dörtlükte şair, İbrahim peygamberin o ateşe atılışına telmih vardır.
 
“Dövdükçe tavlanan demir er geç kılıçlaşır
Her kın filizlenip, Ali’den Zülfikar açar”
Bu dizelerde Hz. Ali’nin kahramanlıklarına ve onun meşhur kılıcı Zülfikar’a telmih yapılmıştır. Bu kılıç çift başlı olması ile diğer kılıçlardan farklıdır.
 
“Beni bende demen bende değilem
Bir ben vardır bende benden içerü
Süleyman kuş dili bilür dediler
Süleyman var Süleyman’dan içerü”
Bu dörtlükte Süleyman peygamberin kuşlarla konuş­masına telmih vardır. Süleyman peygambere verilen mucizelerden biri de insan dışındaki diğer varlıkların dilini bilmesi, onları emrinde çalıştırmasıdır.
 
“Hırçın yel, uslu dal kapışırlar yalınkılıç
Rüstem bitirse bir savaş, İsfendiyar açar”
Bu dizelerde ise tarihi kişilere telmih vardır. İran’ın güç­lü, savaşçı komutanlarından Zaloğlu Rüstem ile İsfendiyar’a ve onların mücadelelerine telmih yapılmıştır.
 
“Gel etme karınca kardeş
Ağustos böceğine acı
Kabahat onun mu sanki
Şarkı söylediyse bütün yaz”
Bu dörtlükte fabllere konu olan ateş böceği ile karınca arasında geçen hikayeye telmih vardır.

Telmih Örnekleri
Kardeşini öldürüyor Kaabil,
İçimde bir yalnızlık duygusu,
Ölüm kadar uzun yaz uykusu,
Sıkıntı ile geçilen sahil.
 
 
Mesele falan değildi öyle,
To be or not to be kendisi için;
Bir akşam uyudu;
Uyanmayıverdi.
 
 
Ben ölünce sanırım dünya yalınlaşacak
Gözlerim Âşık Veysel, bileklerim Yasenin!
 
Serp onlara ambardan bir avuç arpa
Kuşlarım geliyor kanat çırpa çırpa
Değil mi ki yollar kilitli ve sapa,
Oku, güzel Yusuf’u öven Mezamir…
 
Uçmakta, konmadan, kıyışız bir denizde ruh;
Benzer mi böyle bir kuşa Tufan içinde Nuh?
 
Aynı ırmakta iki kez yıkandım
Aynı çıktığımda gene aynı ırmaktan
Herakleitos’un tuttuğu havluyla kurulandım