10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı BirYay Yayınları Kitap Cevapları 261.sayfanın cevaplarına aşağıdan ulaşabilirsiniz.
Metni Anlama ve Çözümleme
- Evliya Çelebi, okuduğunuz metinle nasıl bir amaç gütmüş olabilir? Söyleyiniz.
Evliya Çelebi, ünlü bir gezgin olup gezdiği yerlerdeki dikkat çekici özellikleri tanıtmak amacıyla kaleme almıştır. Hemen hemen gittiği ve gördüğü her yerin özelliklerini nesnel ve öznel bir şekilde ifade etmiştir. Buradaki amaç da gezdiği yeri tanıtmaktır.
- Metinde açıklama, öyküleme, betimleme yapılan yerleri tespit ediniz.
Açıklama: Diyârbekir eyâletinde Hazzo beğiyle sınırdaşdır… Erzurûm hâkinde Mamrevân beğiyle …Van deryâsı kenârından Van sancağından Ahlat beği ile hudûddaşdır ammâ cânib-i şarkîsi hâki cümle Van deryâsıdır kim andan öte alâkası yokdur.
Betimleme: Ehl-i beled andan gâfildir kim o cebelden cümle Van deryâsı ve Van kal’ası ve Rahova sahrâsı ve Muş ovası ve Deliklikaya deresi el-hâsıl ol kadar eflâke ser çekmiş kûh-ı bî-hemtâ değil iken ana hâ’il olan kûh-ı bülend-i azîmin mâverâsında olan sahrâlar ve kurâ vü kasabâtlar cümle nümâyândır.
Öyküleme: Anınçün Hüsrev Paşa merhûm mâl-ı Kârûn harc edüp bu sahrâ içre bu hanı inşâ edüp yemîn ü yesârına kemerler edüp içinden ibâdullah âyende vü revendegân güzer ederlermiş.
- Okuduğunuz metinden yaklaşık yüzyıl önce Matrakçı Nasuh tarafından çizilen Bitlis minyatüründeki görselle metinde anlatılanları karşılaştırınız. Benzerlikleri söyleyiniz.
Bezerlik göstermiştir. Zaten minyatürler o dönemde var olan özellikleri değiştirmeden gerçeğine uygun bir şekilde ortaya koyar.
- Metinde yazarın mübalağalı anlatımlarının olduğu yerleri belirleyiniz.
Van deryâsı ve Van kal’ası ve Rahova sahrâsı ve Muş ovası ve Deliklikaya deresi el-hâsıl ol kadar eflâke ser çekmiş kûh-ı bî-hemtâ değil iken ana hâ’il olan kûh-ı bülend-i azîmin mâverâsında olan sahrâlar ve kurâ vü kasabâtlar cümle nümâyândır.
- Metinde Evliya Çelebi, Bitlis ile ilgili ne tür bilgi ve yorumlar verilmiştir? Aşağıdaki kutucuklara yazınız.
Bilgi | Yorum |
Bitlis ne zaman ve nerede kurulduğu ile ilgili bilgiler verilmiştir. (cânib-i şarkda Hakkarî hâkiminin ve Sultân kal’asıyla hudûddaşdır ve cânib-i cenûbda Şirvân beğiyle hem-cenâhdır…Diyârbekir eyâletinde Hazzo beğiyle sınırdaşdır… Erzurûm hâkinde Mamrevân beğiyle …Van deryâsı kenârından Van sancağından Ahlat beği ile hudûddaşdır ammâ cânib-i şarkîsi hâki cümle Van deryâsıdır kim andan öte alâkası yokdur.) | Tarihi ve coğrafi bilgilerin dışında aktardıkları Evliya Çelebi’nin yorumlarıdır. (Seyf Alî refîkimizin bir sefîh gulâmı bu gâr bir mu’attal kehfdir, deyü kelbin leşin alup gârın kapusundan içeri niçe atdı ise ol ân tarfetü’l-ayn içre lâşe-i kelb-i bî-cânı taşra pâre pâre ve dilim dilim ve şilim şilim ve çilim çilim taşra atıldı. Hemân hakîrin aklı başından gidüp hândan taşra firâr etdim, ammâ zehrem çâk oldu.) |
- Metinde yazarın bakış açısı(kurgusal/sanatsal/bilimsel) nasıldır? Değerlendiriniz.
Yazar tanıttığı yerlerin öncelikle coğrafi, tarihi ve folklorik özelliklerini anlatırken yoruma kaçmadan izah etmiştir. Yani açıklayıcı anlatım yolunu seçmiştir. Fakat anlatımda daha sonraki bölümlerde sanatsal özellikler ağır basmaktadır ki bu yazarın genel özelliğidir.
- Yazar hangi kaynaklardan araştırma yapmıştır? Söyleyiniz.
Bölge ile ilgili daha önce yazılmış tarih kitaplarından faydalanmıştır. Bunun yanında bölge halkının folklorik özelliklerinden de yararlanılmıştır.
- Okuduğunuz metinde hangi tarihî karakter ve olaylara atıflar yapılmıştır?
Makedonyalı İskender, Ahlat Beylikleri, Diyarbekir eyaletleri Hazzo Beylikleri…
