İçindekiler
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-180)
Hazırlık
1. “Sahne tozu yutmak” sözünden ne anlıyorsunuz? Açıklayınız.
Sahne emekçileri kullanılan bir terimdir. Sahnede seyirci karşısına çıkıp performans sergileyen tiyatrocu bedenine giren tozun, ruhuna giren sanat aşkını coşturmasını sembolize eden deyim olarak kullanılır. O tozu yutan bir daha tiyatroyu bırakamaz.
2. Tarihî bir olayı anlatan bir tiyatro eseri gerçeği bire bir yansıtabilir mi? Tartışınız.
Romanda olduğu gibi burada da kurmaca gerçeklik söz konusudur. Tiyatroda bazı olaylar gerçeği birebir anlatsa da sonuçta tiyatrocu sahnede bize farklı bir dünya sunar. Bu gerçeğin içine de bizim girmemizi ister. Dolayısıyla anlattığı gerçeklik , gerçeğin birebir aynısı değil kurgulanmış sahneye konmuş şeklidir.
3. Oyunlarla Yaşayanlar adlı tiyatro metninin dekorunun anlatıldığı yukarıdaki bölümü, oyundan alınmış görsellerle karşılaştırınız. Görsellerin metni ne ölçüde yansıttığını tartışınız.
Yazılanla görsellerin hemen hemen aynı yapıya sahip olduklarını , yakın olduklarını görebiliyoruz.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-190)
Metni Anlama ve Çözümleme
1. Kösem Sultan adlı metnin tema ve konusunu belirleyiniz.
İktidar hırsı diyebiliriz temasına.
Konusu: Yönetimi ele geçiren Kösem Sultan, çevresine topladığı Mustafa ve Bektaş Ağa gibi kişilerle devlet makamlarını idare etmeye başlar. İstanbul’da yaşayan halkın gıda ve yakacak gibi ihtiyaçlarını bu kişiler temin etmekte ve halka satmaktadır. Kösem Sultan; halkın gönlünü kazanmak için sadaka dağıtmakta, hayır işleri yapmaktadır. Turhan Sultan ise olanları çaresizlik içinde seyretmekte, bir yandan oğlu Mehmet’i çev#0000ffeki kötülüklerden korumaya çalışırken diğer yandan onun bir an önce yönetimi ele alması için uğraşmaktadır.
Kösem Sultan, Turhan Sultan’ı kendisi için bir tehdit olarak görmekte; Mehmet’i öldürterek yerine Şehzade Süleyman’ı tahta geçirmek için planlar yapmaktadır.Fakat amacına ulaşamadan öldürülür.
2. Kösem Sultan adlı metinde “buyurmak” sözcüğünün hangi anlamda kullanıldığını belirtiniz.
Bir şeyin yapılmasını veya yapılmamasını kesin olarak söylemek, emretmek anlamında kullanılmıştır.
3. Metinden hareketle dönemin siyasi ve sosyal yapısı hakkında neler söylenebilir? Açıklayınız.
Saray ve çevresinde kadınların ya da padişah eşlerinin hakim olduğu ve entrikaların yoğun olduğu bir ortam. Devlet varislerinde biri diğerine iftira atabilmekte ya da gücü yettiği oranda onu ortadan kaldırabilmektedir. Bu da devletin gücünü zayıflatmaktadır.
4. Metindeki dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Dili sade ve anlaşılırdır. Fakat türü trajedi olduğu için trajedi de koro ve şarkı önemlidir. Burada şiirsel bir ifade dizisi hakimdir. Oyun sırasında kişilerin karakterlerine uygun olarak bolca atasözü ve deyim kullanır. Yazar, bu ürünleri kullanırken onları daha çok mizahî ve ironik bir anlatım için tercih eder.
5. Metinde geçen “… askerin başında duran daha güçlüdür sadrazamlık mührünü taşıyandan” sözünden hareketle dönemin devlet işleyişi hakkında ne söylenebilir? Açıklayınız.
Osmanlı’da söz sahibi olmak istiyorsanız ilmiye, kalemiyye, seyfiye sınıfından seyfiye yani kılıç yani askeri elinizde bulundurmanız yeterlidir ya da hepsinden önemlidir. Sadrazam padişahtan sonra gelir ama ordunun başında kim varsa onun sözü geçer.
6. Metnin türünün kaynağını, tarihsel dönemle ilişkisini belirleyiniz.
Metnin türü tiyatro çeşidi de trajedidir. Trajedi varlığının ilk örnekleri eski Yunan edebiyatında (MÖ. 6.yy) görülen tragedya, seyircide acıma ve korku duyguları uyandırarak ruhu tutkulardan temizlemek amacıyla yazılan ve kendine özgü katı kuralları olan bir oyun türüdür. Tragedya, eski Yunan ve Latin edebiyatlarının taklit edildiği ve Klasisizm‘in etkili olduğu 17. yüzyılda, özellikle Fransa’da yeniden canlanmış ve 19.yüzyılın ortalarına kadar sürmüştür.
Trajedi konusunu ya mitolojiden ya da tarihten alır. Dolayısıyla tarihsel olaylarla trajedi arasında doğrudan bir ilişki vardır.
7. Trajedinin Kösem Sultan adlı metne etkisini değerlendiriniz.
Kösem Sultan’ın tarihteki yeri de trajiktir. Hırsları yüzünden ölümle sonlanmış tarihsel bir olay olması trajedi türüne malzeme olmuştur. Trajedinin ilgi alanı iki yüksek değer arasında kalma , ahlak ve erdem türündeki konulardır. Burada da bunları görebilmekteyiz.
8. Kösem Sultan adlı metnin kurmaca dünyası ile eserde anlatılan dönemin gerçekliği arasındaki ilişkiyi karşılaştırınız.
Kösem Sultan olayı tarihte gerçek bir olaydır. Yazar bunu okumuş ve bu olayı tiyatroya aktarmak istediğinde artık gerçeklik üzerinden kurmaca gerçeklik başlamıştır. Yani temeli gerçekliğe dayanan bir kurgu dünyasıdır.
9. Kösem Sultan adlı metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile siyasi ve tarihî öğeleri belirleyiniz.
Ahlak,erdem , hırs, ölüm, iftira … gibi konular.
Etkinlik
a. Kösem Sultan adlı metindeki kişi kadrosunun özelliklerini belirleyiniz.
Kişiler |
Özellikleri |
Kösem Sultan |
hem beşerî hem de evrensel duygu ve istekleriyle çok başarılı bir şekilde işlenmiştir. Sultan İbrahim’i öldürttükten sonra yerine torunu Sultan Mehmet’i tahta oturtan Kösem’in en büyük özelliği iktidar tutkusudur; öyle ki bu tutku, onda bütün insanî değerleri hiçe sayacak derecededir. |
b. Kişi kadrosunun özelliklerinden hareketle bu kişilerin tip mi karakter mi olduğunu belirtiniz.
Herkes hırs vardır ama herkesteki hırs kendini ve çevresini ölüme götürecek kadar sardığını düşünmediğimizden karakter olduğunu düşünüyoruz.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-191)
Hazırlık
1. Bir oyunun metnini okumakla o oyunu tiyatroda seyretmek arasındaki farkları belirtiniz.
Bir tiyatro metnini okumakla sahnede oyun olarak seyretmek arasında konunun anlatımı ve üzerimizde bıraktığı etki bakımından farklılıklar vardır. Sahnelenen bir oyunun görselliğinin olması elbette konunun anlatımı ve etkisi açısından daha etkilidir. Çünkü insan zihni, görselliği algılamak ve sağlamak açısından, birden çok duyusuna hitap ettiği için daha açıktır. Metni okuduğumuzda bazı bölümler, diyaloglar dikkatimizden kaçabilir. Bir tiyatroyu izlediğimizde, metindeki bazı unsurların oyuncu tarafından yorumlandığını görürüz. Görsellik ön planda olduğu için metnin hemen her ayrıntısı bu görselliğe göre sahnelenmiştir. Görsellikle birlikte, müziğin, dekorun bir araya uyumlu bir şekilde getirilmesiyle sahnelenen oyun, tiyatro metininden daha etkilidir.
2. Aşağıdaki görsellerdeki mekânı ve kişileri nasıl betimleyebilirsiniz? Bir tiyatro metninde mekânın ve kişilerin betimlenmesi neden önemlidir? Tartışınız.
Bir tiyatro metninde mekan ve kişilerin betimlenmesi çok önemlidir . Çünkü tiyatro metnini sahneye koyduğunuzda onu yönetecek kişinin algısıyla bir başka kişinin algısı , hayalleri aynı olmayabilir. Mesela aynı tiyatro metinlerini birbirinden farklı yönetmenler farklı şekilde sahneye koyarlar. Bunun neden kişi ve mekan algısındaki farklılıklardır.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-198)
Metni Anlama ve Çözümleme
1. Kaynana Ciğeri adlı metinde geçen Gördün mü? Bak! Nasıl anlarım! Soldan yatmışsındır! Akar çeşme iyidir, kısmetin açılır! Kuru çeşme, talihin küser… Ama senin rüyan sayılmaz!.. cümlelerindeki deyimleri bulunuz. Metnin bağlamından hareketle bu deyimlerin anlamlarını tahmin ediniz. Tahmininizi kaynaklardan kontrol ediniz.
Kısmeti açılmak:1. Kazancı artıp bolluğa erişmek. 2. Bir kızı isteyenlerin çoğalması.
Talihine küsmek :Kötü bir duruma düşmekten yalnızca talihini suçlu görmek.
2. Kaynana Ciğeri adlı metni komedi yapan özellikleri belirleyiniz.
Komedi, insanların ve olayların gülünç yönlerini ortaya koymak, izleyenleri güldürmek ve düşündürmek amacıyla yazılmış tiyatro eseridir.Burada amaç kişilerin zaaflarını abartarak ortaya koymaktır. Kaynana Ciğeri, evde bulunan gelin , kaynana, görümce üzerinden onların zaaflarını abartarak bizlere mizahi unsurları aktarırlar.
3. Kaynana Ciğeri adlı metindeki toplumsal ve kültürel değerleri belirleyiniz.
Kültürel ve toplumsal değerler, rüya görmek, evlilik, çeyiz gitmesi, evde erkek eğemenliği gibi durumlar
4. Kaynana Ciğeri adlı metindeki açık ve örtük iletileri belirleyerek metinle ilgili tespitlerinizi, eleştirilerinizi, beğeninizi gerekçelendirerek ifade ediniz.
5. Metindeki kahramanların kişilik özelliklerini belirleyip tip veya karakter özelliği gösterip göstermediklerini belirtiniz.
Kahramanların hepsi toplumda görülebilecek kişilerdir. Dolayısıyla tiptir. Gelin, görümce ve kaynana … Hemen hemen her ev yada mahalle bu tarz ilişki içerisinde olan bir yapı görülebilir.
6. Kaynana Ciğeri adlı metni Kösem Sultan adlı metinle aşağıdaki tabloda verilen özellikler açısından karşılaştırınız.
|
Kaynana Ciğeri |
Kösem Sultan
|
Tür |
Tiyatro |
Tiyatro |
Biçim
|
|
|
Üslup
|
Anlatım sadedir. Karşılıklı konuşma çok kısa ve tiyatro metni hareketli bir şekilde gitmektedir. Mizah unsurları fazladır. |
Dili sade ve anlaşılırdır. Fakat türü trajedi olduğu için trajedi de koro ve şarkı önemlidir. Burada şiirsel bir ifade dizisi hakimdir. Oyun sırasında kişilerin karakterlerine uygun olarak bolca atasözü ve deyim kullanır. Yazar, bu ürünleri kullanırken onları daha çok mizahî ve ironik bir anlatım için tercih eder. |
İçerik
|
Yeni gelinin sabah kalktığında evdeki ciğeri kedinin yediğini görür ve kocasının kendisini boşamasından korkar. Yeni gelin, görümce, kaynana arasında bir dizi konuşma olduktan sonra evdeki ciğerin kedi tarafından yendiği anlaşılır. Eşi, getirdiği ciğeri kediye kaptırdığını düşündüğü karısını boşayıp boşamayacağını sormak için imamı çağırır. Daha sonra gerçek ortaya çıkar, tel dolabı gece baklava yemek için mutfağa giren kayınbabanın açık bıraktığı anlaşılır. Böylece gelin de boşanmaktan kurtulur. |
Yönetimi ele geçiren Kösem Sultan, çevresine topladığı Mustafa ve Bektaş Ağa gibi kişilerle devlet makamlarını idare etmeye başlar. İstanbul’da yaşayan halkın gıda ve yakacak gibi ihtiyaçlarını bu kişiler temin etmekte ve halka satmaktadır. Kösem Sultan; halkın gönlünü kazanmak için sadaka dağıtmakta, hayır işleri yapmaktadır. Turhan Sultan ise olanları çaresizlik içinde seyretmekte, bir yandan oğlu Mehmet’i çev#0000ffeki kötülüklerden korumaya çalışırken diğer yandan onun bir an önce yönetimi ele alması için uğraşmaktadır. Kösem Sultan, Turhan Sultan’ı kendisi için bir tehdit olarak görmekte; Mehmet’i öldürterek yerine Şehzade Süleyman’ı tahta geçirmek için planlar yapmaktadır.Fakat amacına ulaşamadan öldürülür |
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-199)
Etkinlik
VİCDANİ — Ben kapağı pırlantalı altın bir saat buldum.
POLİS — (İyice uyanmıştır.) Ne dedin? Ne dedin? Bu saati nerden buldun? (Zabıt tutmaya başlamıştır.)
VİCDANİ — Gülhane Parkında buldum.
POLİS — Nasıl buldun?
VİCDANİ — Yürürken ayağıma takıldı, buldum.
POLİS — Ne vakit buldun?
VİCDANİ — Akşamüzeri ezan vakti buldum.
POLİS — Nasıl bir saat buldun?
VİCDANİ — Kapağı pırlantalı altın bir saat buldum.
(…)
POLİS — Nerde?
VİCDANİ — Gülhane’de.
POLİS — Ne vakit?
VİCDANİ — Akşamüzeri.
POLİS — Nasıl?
VİCDANİ — Gözüme takıldı.
POLİS — Tamam! Yakaladım. İfadende mübayenet (çelişki) var.
VİCDANİ — Şey, ayağıma takıldı diyecekken gözüme demişim.
POLİS — Göz nerde, ayak nerde. Sen onu benim kalpağıma anlat.
Haldun Taner, Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım
a. Yukarıdaki metin hangi tür tiyatrodan alınmış olabilir? Nedenleriyle açıklayınız.
Komedi türünden alınmış olabilir. Konusu günlük hayattan, kişileri halktan seçilmiş eserler olduğu için.
b. Bu metindeki mizahi öğeleri belirleyiniz.
Karakter özellikleri abartılarak verilmiştir. Deyimler yanlış kullanılarak mizah oluşturulmuştur. Karakter ismi de mizaha yardımcı olur.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-200)
Hazırlık
1. Ekonomik sorunların aile ve birey üzerindeki etkileri neler olabilir? Tartışınız.
Düşük ve yetersiz ekonomik durumun beslenme, konut gibi temel fizyolojik gereksinimleri karşılayamaması, zorlanmayı önemli bedensel, ruhsal hastalıklara yol açacak düzeye çıkabilir. Bu durumda olan insanların ekonomik olanaklarını arttırmak için çalışıp, çabalamaları, belirsiz ve gereksiz işlerin peşinde koşmaları da zorlanmayı arttırır. Bu insanlardaki gelecek korkusu, güvensizlik; toplumsal ilgiden, saygıdan, saygınlıktan yoksunluk; kendisini gerçekleştirme ve varlama olanaksızlığı toplumsal kaynaklı zararlı etken olarak olumsuz rol oynar. Ayrıca düşük ve yetersiz ekonomik durumun yarattığı aile içi sürtüşmelere bağlı çatışmalar da durumluk kaygı düzeyini yükseltir. Bu düzeyin uzun süre yüksek kalması sürekli kaygı düzeyini de yükselterek zorlanmaya bağlı belirti ve yakınmalara yol açar. Düşük, yetersiz ekonomik düzeyde bulunanla, yaşama koşulları nedeniyle, iletişimi bozuk, kavgası, sürtüşmesi bol ve sık toplum kesiminde bulunurlar. Bu kesimde yaşamak kavgayı, öfkeyi arttırır, zorlanmayı kolaylaştırır. Bu konuda yapılan, büyük kentlerin gecekondu kesimlerinde yaşayanlarda bu tür zorlanmaya bağlı belirti ve yakınmaların daha çok olduğunu göstermiştir.
2. Aşağıdaki tiyatro metinlerinde seyircinin merak ve heyecan duygusunu canlı tutmak için neler yapılmıştır? Belirleyiniz.
Kısa cümlelerle sürekli soru ve cevap şeklinde sağlanmıştır.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-208)
Metni Anlama ve Çözümleme
2. Ocak adlı metindeki temel çatışmayı ve ona bağlı diğer çatışmaları belirleyiniz.
Hayaller- Gerçekler
3. Metindeki şahıs kadrosunun fiziksel ve psikolojik özelliklerini belirleyiniz, bu özelliklerin metindeki olaylara etkisini açıklayınız.
Anne: aileyi kucaklayan ve bir arada tutmasını sağlayan kişi.
Baba: Ailede baba olmakla birlikte sürekli hayal kuran ve her hayalinin sonunda hüsrana uğrayan kişidir.
Nihat:Ailenin haylaz ve yaramaz çocuğu. Çalışmadan aylakça dolaşır.
Büyükanne: Kendini paşa konağında sanır. Aile bireylerini evin hizmetçisi olarak düşünür.
Tarık: Ailenin çalışıp eve katkı sağlayan kişisi.
Sevda: Evin tek kızı. Mahallede birini aşık olup ona kaçsa da oğlan haylaz çıkar ve tekrar baba evine geri döner.
4. Ocak adlı metinde dram türüne özgü nitelikleri belirleyiniz.
Dram, sahnede oynanmak için yazılmış, biçim olarak konuşmaya dayanan ve karşıtların çatışmasıyla gelişen oyun türünün adıdır.Bu tiyatro hayat olduğu gibi aktarılmıştır. Bu ailen de karşılaşılan tipler toplumda rahatça görülebilir. Hayaller ve gerçekler arasında sıkı yaşayan bir ailenin dramı ele alınmıştır.
5. Metnin dil ve üslup özelliklerini belirleyiniz.
Sade bir dille yazılmış bir eserdir. Konusunda varolan hayaller ve gerçekler arasında kalmış ailenin durumunu çok içten bir şekilde ele almıştır.
6. Ocak adlı metindeki değerleri yaşadığınız dönemin değerleriyle karşılaştırınız.
Hayal kurmak, gerçeklerle mücadele etmek, çalışmak, aldatılmak, geçim sıkıntısı , sevmek, sevginin sonucunda aldat gibi değerler bugün içinde karşımıza çıkar.
7. Ocak adlı metni Kösem Sultan adlı metinle tür, biçim, üslup ve içerik açısından karşılaştırınız.
|
Ocak |
Kösem Sultan |
Tür |
Tiyatro |
Tiyatro |
Biçim |
Dram |
Trajedi |
Üslup |
Sade bir dille yazılmış bir eserdir. Konusunda varolan hayaller ve gerçekler arasında kalmış ailenin durumunu çok içten bir şekilde ele almıştır. |
Dili sade ve anlaşılırdır. Fakat türü trajedi olduğu için trajedi de koro ve şarkı önemlidir. Burada şiirsel bir ifade dizisi hakimdir. Oyun sırasında kişilerin karakterlerine uygun olarak bolca atasözü ve deyim kullanır. Yazar, bu ürünleri kullanırken onları daha çok mizahî ve ironik bir anlatım için tercih eder. |
İçerik |
Yokluk içinde mücadele eden bir ailenin dramını anlatır. Babanın hayalleri vardır ve bu hayalleri gerçekleştimek için uğraşsa da her şey hayallerdeki gibi değildir. Özellikle kızının kandırılması ve tekrar eve gelmesi sonucunda dağılmak üzere olan aile birbirine kenetlenir ve babanın başka hayalleriyle son bulur. |
Yönetimi ele geçiren Kösem Sultan, çevresine topladığı Mustafa ve Bektaş Ağa gibi kişilerle devlet makamlarını idare etmeye başlar. İstanbul’da yaşayan halkın gıda ve yakacak gibi ihtiyaçlarını bu kişiler temin etmekte ve halka satmaktadır. Kösem Sultan; halkın gönlünü kazanmak için sadaka dağıtmakta, hayır işleri yapmaktadır. Turhan Sultan ise olanları çaresizlik içinde seyretmekte, bir yandan oğlu Mehmet’i çev#0000ffeki kötülüklerden korumaya çalışırken diğer yandan onun bir an önce yönetimi ele alması için uğraşmaktadır. Kösem Sultan, Turhan Sultan’ı kendisi için bir tehdit olarak görmekte; Mehmet’i öldürterek yerine Şehzade Süleyman’ı tahta geçirmek için planlar yapmaktadır.Fakat amacına ulaşamadan öldürülür. |
Etkinlik
a. Ocak adlı metnin dramatik örgüsünü aşağıdaki tabloya yazınız.
Oto tamircisi babanın araba yapma hayali yapılan arabanın sürekli arızalanması ve bu araba için elde avuçta ne varsa harcanması |
Hiçbir iş yapmayan büyük oğlan Nihat’ın eve katkıda bulunmadan imkansız hayaller peşinde koşması |
Büyükanne’nin kendisi paşa konağında zannetmesi, evdekileri hizmetçileri olarak kabul edip hayallere dalması |
Tek kız Sevde’nin mahallenin serseri çocuğuna aşık olup evden kaçması fakat tekrar evine dönmek zorunda kalması |
Evi çekip çeviren annenin hastalanması |
b. Metindeki dramatik örgünün metnin yapısıyla ilişkisini değerlendiriniz.
Dramatik olay örgüsü sonucunda kurulan hayaller ve devamın yaşanan hayal kırıklıkları metnin yapısıyla ilişkilidir.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-211)
Zorla Evlenme adlı metni Kösem Sultan, Kaynana Ciğeri ve Ocak adlı metinlerle tür, biçim, üslup ve içerik açısından karşılaştırınız.
|
Zorla Evlenme |
Kösem Sultan |
Kaynana Ciğeri |
Ocak |
Tür |
Tiyatro |
Tiyatro |
Tiyatro |
Tiyatro |
Biçim |
Komedi |
Trajedi |
Komedi |
Dram |
Üslup |
Komedi tarzında yazılmış bu oyun da dil akıcı ve sadedir. Karşılıklı konuşmalar kısa tutularak akış hızlandırılmış.İşin içine felsefecilerin garip tavırlarını da koyarak bizlere mizahi yanlar vermeye çalışmıştır. |
Dili sade ve anlaşılırdır. Fakat türü trajedi olduğu için trajedi de koro ve şarkı önemlidir. Burada şiirsel bir ifade dizisi hakimdir. Oyun sırasında kişilerin karakterlerine uygun olarak bolca atasözü ve deyim kullanır. Yazar, bu ürünleri kullanırken onları daha çok mizahî ve ironik bir anlatım için tercih eder. |
Anlatım sadedir. Karşılıklı konuşma çok kısa ve tiyatro metni hareketli bir şekilde gitmektedir. Mizah unsurları fazladır. |
Sade bir dille yazılmış bir eserdir. Konusunda varolan hayaller ve gerçekler arasında kalmış ailenin durumunu çok içten bir şekilde ele almıştır.
|
İçerik |
Oyun Sganarelle adında yaşlı bir kralın genç ve güzel Dorimene ile olan evlenme kararı, şüpheleri ve ardından bu evlenme durumundan kurtulma çabalarını anlatıyor. En sonunda evlenmesiyle nihayetlenen bir süreci anlatıyor. |
Yönetimi ele geçiren Kösem Sultan, çevresine topladığı Mustafa ve Bektaş Ağa gibi kişilerle devlet makamlarını idare etmeye başlar. İstanbul’da yaşayan halkın gıda ve yakacak gibi ihtiyaçlarını bu kişiler temin etmekte ve halka satmaktadır. Kösem Sultan; halkın gönlünü kazanmak için sadaka dağıtmakta, hayır işleri yapmaktadır. Turhan Sultan ise olanları çaresizlik içinde seyretmekte, bir yandan oğlu Mehmet’i çev#0000ffeki kötülüklerden korumaya çalışırken diğer yandan onun bir an önce yönetimi ele alması için uğraşmaktadır. Kösem Sultan, Turhan Sultan’ı kendisi için bir tehdit olarak görmekte; Mehmet’i öldürterek yerine Şehzade Süleyman’ı tahta geçirmek için planlar yapmaktadır.Fakat amacına ulaşamadan öldürülür. |
Yeni gelinin sabah kalktığında evdeki ciğeri kedinin yediğini görür ve kocasının kendisini boşamasından korkar. Yeni gelin, görümce, kaynana arasında bir dizi konuşma olduktan sonra evdeki ciğerin kedi tarafından yendiği anlaşılır. Eşi, getirdiği ciğeri kediye kaptırdığını düşündüğü karısını boşayıp boşamayacağını sormak için imamı çağırır. Daha sonra gerçek ortaya çıkar, tel dolabı gece baklava yemek için mutfağa giren kayınbabanın açık bıraktığı anlaşılır. Böylece gelin de boşanmaktan kurtulur. |
Yokluk içinde mücadele eden bir ailenin dramını anlatır. Babanın hayalleri vardır ve bu hayalleri gerçekleştimek için uğraşsa da her şey hayallerdeki gibi değildir. Özellikle kızının kandırılması ve tekrar eve gelmesi sonucunda dağılmak üzere olan aile birbirine kenetlenir ve babanın başka hayalleriyle son bulur. |
Türk ve dünya edebiyatından tiyatro örnekleri okuyunuz.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-212)
Dil Bilgisi
1. Ocak adlı metinde zarfları bularak bu zarfların türlerini belirleyiniz. Belirlediğiniz zarfların metindeki işlevini değerlendiriniz.
Zarf |
Zarf Türü |
Metindeki İşlevi |
Bıktım artık bu martavallardan.. |
artık: durum zarfı |
Bundan sonra anlamı vardır. |
Niçin bağırıyor bu adam? |
niçin: soru zarfı |
sebep, neden ilişki kurar. |
Nasıl yoklarmış? |
nasıl : soru zarfı |
sebep, neden ilişki kurar. |
Nasıl olur? |
nasıl : soru zarfı |
sebep, neden ilişki kurar. |
.. o kadar yaklaşma bana |
o kadar: miktar zarfı |
çok anlamı kurar. |
Niye kimse bakmıyor bana? |
niye: soru zarfı |
sebep, neden ilişki kurar. |
Yürüdüğü zaman mahmuzları … ederdi |
yürüdüğü zaman: zaman zarfı |
zaman ilgisi kurar, ne zaman yapıldığı gösterir. |
İçime öyle doğuyor |
öyle: durum zarfı |
tarz bildirir. |
Öğleye misafir var diyordum demin |
demin: zaman zarfı |
zaman ilgisi kurar, ne zaman yapıldığı gösterir. |
Babam yine anneanneme mi kızdı? |
yine: durum zarfı |
tekrarlama , yineleme anlamı vardır. |
Hiç öyle şey olur mu? |
hiç: durum zarfı |
kesinlik anlamı vardır. |
Böylesi daha rahat. |
daha: miktar zarfı |
çok , fazla anlamı vardır. |
…zavallı bir şey anlamadı her halde |
her halde: durum zarfı |
ihtimal bildirir. |
Ne bağırıyorsun? |
ne: soru zarfı |
sebep, neden ilişki kurar. |
DAHA ÇOK VAR. DİĞERLERİNİ SİZ BULABİLİRSİNİZ. |
2. Aşağıdaki parçada noktalama işaretlerinin kullanım amaçlarını belirleyiniz.
TURHAN (nefesini kesip kadehi göstererek):
Yay Ayraç : Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır
İki Nokta: Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur.
Buna mı? Hem de mübarek bir günde!
Soru İşareti: Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur
Ünlem İşareti: Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur
(Ezan sesi. Turhan, Mehmet’e sarılıp)
Yay Ayraç: Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır.
Virgül: Özne ile yüklem arasına başka sözcükler girmişse kullanılır.
Kesme İşareti: Özel isimlere gelen çekim ekini ayırmak için kullanılır.
Biraz daha sabret, oğlum.
Virgül: Alıntı sözler tırnak içine alınmamışsa kullanılır.
Nokta: Tamamlanmış , yargı bildiren cümlelerin sonuna konur.
SÜLEYMAN:
İki Nokta: Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur
Bugünkü şerbeti başkası hazırladı, Sultanım,
Virgül: Alıntı sözler tırnak içine alınmamışsa kullanılır.
Nokta: Tamamlanmış , yargı bildiren cümlelerin sonuna konur.
Efendimiz güvende içip orucunu bozabilir.
Nokta: Tamamlanmış , yargı bildiren cümlelerin sonuna konur.
3. Ocak adlı metinde günümüz yazım kurallarına uymayan kullanımları tespit ederek bu durumun nedenini açıklayınız.
Tespit |
Neden |
O kadar. |
Burada yargı yok. Ünlem kullanılması lazım |
Bıktım artık bu martavallardan.. |
Burada üç nokta olması lazım ama iki nokta kullanılmış. Türkçede yan yana iki nokta diye bir işaretimiz yok. Cümlede NOKTA kullanılması lazım. Çünkü yargı bildiriyor. |
Biri baksın buraya.. |
Burada üç nokta olması lazım ama iki nokta kullanılmış. Türkçede yan yana iki nokta diye bir işaretimiz yok. Cümlede NOKTA kullanılması lazım. Çünkü yargı bildiriyor. |
o kadar yaklaşma bana.. |
Burada üç nokta olması lazım ama iki nokta kullanılmış. Türkçede yan yana iki nokta diye bir işaretimiz yok. Cümlede NOKTA kullanılması lazım. Çünkü yargı bildiriyor. |
Bu günlerde dönecek galiba. |
Bu gün ayrı yazılmaz. Bugün şeklinde olmalı. |
Söyle de kızım şey yapsınlar… |
Cümlenin yüklemi var, yargı bildiriyor. Nokta kullanılması lazım. |
Pek te şatafatlı.. |
“de/da ” bağlacı ünsüz sertleşmesine uğramaz. Yani te/ta şekli yoktur. |
Affedersin kızım, o çocuğa söyledim ama, |
ama, fakat bağlacından sonra virgül kullanılmaz. |
METİNDE ÇOK HATALAR VAR. SİZ DE BULABİLİRSİNİZ.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-216)
1. Metnin yapı unsurlarını aşağıdaki tabloya yazınız.
Dramatik örgü |
Kanuni’nin oğulları arasında taht çekişmesi olması. Kanuni sefer dönüşü yanında Gülbahar’ın oğlunu bulundurması Rüstem ve Hürrem’in bu durumdan rahatsız olması |
Yer |
Topkapı Sarayı |
Zaman |
Kanuni’nin Budin seferi dönüşü. |
Çatışma |
Taht kavgaları- Hırs |
Kişiler |
Hürrem Sultan- Kanuni- Mihrimah Sultan –Hürrem-Gülbahar’In oğlu |
2. Metinde tiyatro terimlerinden hangileri vardır?
Metinde aşağıdaki terimler var.
diyalog: Oyundaki iki ya da daha çok kişinin konuşması.
jest: Rol gereği yapılan el, kol ve beden hareketleri.
kostüm: Oyunda rol gereği giyilen kıyafetlerin genel adı.
mimik: Duygu ve düşünceleri yüz ifadeleri ile yansıtma işi.
perde: 1. Bir tiyatro eserinin büyük bölümlerinden her biri. 2. Sahneyi seyirciye açan ve kapatan kumaş parçası.
piyes: Oyun.
replik: 1. Oyuncunun, sözü karşısındakine bırakırken söyleyeceği son söz. 2. Oyunda karşıdakinin sözüne verilen karşılık, karşılama sözü.
rol: Canlandırılan kişiliği ortaya çıkaran söz ve davranışlar.
sahne: 1. Bir tiyatro metninde baş oyun kişisinin ya da önemli kişilerinin yönelişlerini başlatıp bitiren kesim. 2. Bir tiyatro yapısında oyuncuların oynamaları için özel olarak yapılmış ve genellikle
yükseltilmiş oylum ya da alan.
3. Metnin biçimsel özellikleri nelerdir?
Tiyatro şeklinde yazılmıştır.Karşılıklı konuşma replikleri vardır. Betimlemeler parantez içinde verilir.Olay örgüsü, yer, zaman ve kişi vardır.Sahne ve dekorun tasarlanması vardır.Metnin başında oyunun kaç perdeden oynanacağı vardır. Her perdede kimlerin oynayacağı belirtilir.
4. Metindeki mekân ve kişilerin özellikleriyle ilgili neler söylenebilir?
Mekan: Topkapı Sarayı. Burayla ilgili çok fazla ayrıntı verilmemiştir.
Kişi:
Hürrem: Oğlunu tahta çıkarmaya çalışan, saray entrikalarının ortasında olan hırslı bir kadın.
Mihrimah:Olayların farkında olsa da çok da etkin olmayan pasif biri.
Rüstem: Hürrem’den yana olan yine aynı düşüncelere sahip biridir.
5. Tiyatro metninin türü ve özellikleri hakkında neler söylenebilir?
Trajedidir.
- Seyirciye, hayatın acıklı yönlerini göstermek, ahlak, erdemi anlatmak için yazılmış manzum eserlerdir.
- Konusunu seçkin kimselerin hayatından ya da mitolojiden alır.
- Kahramanları tanrılar, tanrıçalar ve soylu kimselerdir.
- Kusursuz bir üslubu vardır. Kaba sözlere yer verilmez.
- Eser baştan sona kadar ağırbaşlı, ciddi bir hava içinde geçer.
- Çirkin olaylar, seyircinin gözü önünde gerçekleştirilmez, sahne arkasında gerçekleştirilir. Bu olaylar haberciler tarafından sahnede aktarılır.
- Üç birlik kuralına uyulur.( Yer, zaman, olay )
- Oyunda koroya yer verilir.
6. Metindeki zarfları bularak bunların türlerini ve işlevlerini belirleyiniz.
- Rüstem az uzakta kalmıştır: az – miktar zarfı
- Niçin?: Niçin-soru zarfı
- Budin önünde görünür görünmez bu sürüler yüz geri etmişler. : görünür görünmez- zaman zarfı
- Budin’de şu anda Osmanlı sancağı dalgalanıyor.: şu anda- zaman zarfı
- Bu pek de pahalı olmayan bir..:pek – miktar zarfı
- Herkes öyle söylüyor sultanım.: öyle-durum zarfı
- Osmanlı namını nasıl tebcil ederler…: nasıl – soru zarfı
- Devletli hünkârımız nasıl düşünür, halk nasıl düşünür, halkla padişahımız efendimiz arasında kalmış, bütün o irili ufaklı enderunlular nasıl düşünür bilirim.: nasıl – soru zarfı
- Şimdi neden korkarım anladınız mı?: neden – soru zarfı
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-217)
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri bu parçadan hareketle uygun ifadelerle doldurunuz.
a. Bu metinde anlatım, KOMEDİ şeklindedir.
b. Tiyatro metninde oyuncuların sergilemeleri gereken davranışlar YAY AYRAÇ içinde verilmiştir.
c. Bu oyun kişilerin ve toplumun aksayan yönlerini güldürücü öğelerle iç içe yansıttığı için
KARAKTER KOMEDİSİ türündedir.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-218)
8. I. Yer II. Bakış Açısı
III. Zaman IV. Dramatik Örgü
V. Çatışma
Yukarıdaki numaralanmış unsurlardan hangisi tiyatro ile ilgili değildir?
A) I. B) II.
C) III. D) IV.
E) V.
9. I. Oyunda tek kişinin kendi kendine konuşması, dışa verilen iç ses.
II. Metin dışı, o an akla geldiği gibi hareket etmek, söz söylemek, doğaçlama.
III. Perde gerisinde oyunu metinden takip eden ve unutulan sözleri fısıldayarak oyunculara hatırlatan görevli.
IV. Düşünceleri ve duyguları kimi kez müzik, kimi kez çeşitli eşyalar eşliğinde, kimi kez dansla ya da gövde ve yüz hareketleriyle yansıtmayı amaçlayan sözsüz oyun.
Aşağıdaki terimlerden hangisinin tanımı yukarıda verilmemiştir?
A) Monolog B) Pandomim
C) Tuluat D) Suflör
E) Replik
10. (I) Türk sanatçılar tiyatroyu halkı aydınlatma ve bilinçlendirme konusunda faydalı bir araç olarak gördüler. (II) Batılı anlamda tiyatro Türk edebiyatına Tanzimat Dönemi’nde girmiştir. (III) 1870 yılında Güllü Agop, Osmanlı Tiyatrosunu kurdu. (IV) Tanzimat sanatçıları Batı’dan çeviriler yaptılar. (V) Namık Kemal, ilk Türkçe oyun olan Şair Evlenmesi’ni yazdı.
Bu paragrafta numaralanmış cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?
A) I. B) II.
C) III. D) IV.
E) V.
11. Aşağıdakilerden hangisi trajedi ile komedinin ortak özelliğidir?
A) Konular günlük yaşamdan alınır.
B) Kahramanlar, halk tabakasından kimselerdir.
C) Üç birlik kuralına uyulur.
D) Kaba şakalar, söz oyunları, imalar önemli yer tutar.
E) Öldürme, yaralama gibi olaylar sahnede canlandırılır.
12. I. Hayatı hem acıklı hem güldürücü yönleriyle bir bütün olarak yansıtmayı amaçlayan tiyatro türüdür. (Dram)
II. Sahnede, bir seyirci topluluğu önünde, oyuncular tarafından canlandırılmak üzere yazılan edebî türdür. (Tiyatro)
III. Oyunun geçtiği yeri canlandırmak için kullanılan ışık, eşya gibi araçların tümü. (Dekor)
IV. Duygu ve düşünceleri yüz ifadeleri ile yansıtma işi. (Jest)
V. Tiyatro eserindeki olay örgüsüne denir. (Dramatik Örgü)
Yukarıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde verilen kavramla uyuşmamaktadır?
A) I. B) II.
C) III. D) IV.
E) V.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-219)
13. ………………………, olayların seyircide merak uyandıracak şekilde düzenlenmesiyle güldürmekten başka bir amaç gözetilmeyen komedi türüdür.
……………………….., günlük yaşamda her zaman rastlanabilecek insan kusurlarını belli tiplerden hareketle konu edinen komedi türüdür.
……………………….., bazı töre ve gelenekleri eleştirel bir tutumla yansıtan komedi türüdür.
Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?
A) Entrika komedisi-Karakter komedisi-Töre komedisi
B) Karakter komedisi-Entrika komedisi-Töre komedisi
C) Karakter komedisi-Töre komedisi-Entrika komedisi
D) Töre komedisi-Karakter komedisi-Entrika komedisi
E) Töre komedisi-Entrika komedisi-Karakter komedisi
14. Trajedi türü ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Konular tarihten ve mitolojiden alınır.
B) Ayrıntıya girilmeden tek bir olay anlatılır.
C) Seyircide heyecan, korku ve acıma hissi uyandırma amaçlanır.
D) Kahramanlar, halktan kişilerden seçilir.
E) Kaba ve çirkin sözlere yer verilmez.
15. (Perde açıldığında sahne boştur. Hareket eden bir tren sesi… Biraz sonra, önde Gazeteci, arkasındaMakasçı, içeri girerler. Makasçı, gazetecinin büyük bir doktor çantasını andıran el çantasıyla küçük valizini taşımaktadır. Gazetecinin elinde portatif bir teyp vardır. Boynunda fotoğraf makinesi asılıdır. Vakit, akşam üze#0000ffir.)
GAZETECİ — Demek, yarın sabaha kadar buradayız ha? Yapma yahu… (Makasçı elektriği yakar.) İyi,bak, burada telefon varmış. Şurdan ilçeye bir telefon etsek, bir taksi çağırsak olmaz mı?
MAKASÇI — Zaten iki taksi var beyim, ama bu saatte kimse gelmez buraya. Yol çok bozuk. Hava dakarlayacağa benziyor. Ama, bugün ekspres günü. Bakarsın, yolcu getiren olur, onlarla dönersin. Ya da çiftlikten bir traktör falan gelir.
GAZETECİ — İstanbul ekspresi, değil mi? Kaçta oluyor burda?
MAKASÇI — (Kolundaki saate bakar.) On dokuz on birde gelmesi gerek.
Erhan Bener, Hızır Doktor
Yukarıdaki metinle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Zaman öğesine değinilmiştir.
B) Trajedi türünde bir tiyatrodan alınmıştır.
C) Oyuncuların hareketleri parantez içlerinde verilmiştir.
D) Diyaloglara yer verilmiştir.
E) Yalın bir dil ile yazılmıştır.
9.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı MEB Kitabı Cevapları (Sayfa-220)
16. Aşağıda verilen tanılayıcı dallanmış ağaçtaki bilgilerden bazısı doğru, bazısı yanlıştır. İlk ifadeden başlayıp, cevap oklarını takip ederek doğru çıkışa ulaşınız.
- Türk edebiyatındaki ilk komedi örneği Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı eseridir. (D)
- “Yeniçeri ocağının ileri gelenleri Kara Murat, Bektaş, Mustafa Ağalar ve Kethüda Bey bekleşmektedirler.”
- cümlesindeki altı çizili kelime zarftır. (Y)
- Tiyatro eserlerinde, anlatım monolog şeklindedir.(Y)
4 NOLU ÇIKIŞ
İSTERSENİZ DİĞERLERİNİ DE CEVAPLAYALIM.
- Kişilerin ve toplumun aksayan, gülünç yönlerini göstererek ders vermeyi amaçlayan tiyatro türüne dram denir. (Y)
- Oyuncuların dekor gereği kullandığı eşyalara ve dekora yardımcı sahne eşyalarına aksesuar denir.(D)
- Trajedi koro ve diyalog bölümlerinden oluşur.(D)
- Dramda, trajedi ve komedideki üç birlik kuralına uyulmaz. (D)