Sözcüksel Sapma
Dilbilgisi kurallarına uymayan cümle ya da birimlere sapma denir. Şiir, doğal dilin her düzeyinde sapmadan yararlanır. Sözcüksel sapmada şair, “en iyi anlatımı bulabilmek için yeni sözcük uydurabilir ya da bir sözcüğü ön takılar, ekler aracılığıyla yenileştirir. Bu tür sapmaları en çok İkinci Yeni şiirinde bulmak mümkündür. Şiiri düzyazıdan ayıran dilsel özelliklerden biri de günlük konuşma dilinden sapmalardır. Şiir dilinin kendine özgü yapısı, kimi zaman konuşma dilinden sapmalarla öne çıkmakta ve dilin anlatım olanaklarından yararlanmaktadır. Herhangi bir sözcüğe bir ön ya da son ek eklenmesiyle oluşturulan sözcüksel sapmalar, daha çok, dilde alışılmış anlatımların dışına çıkılarak okuru şaşırtmaya yöneliktir.
Şimdi birkaç örnekle sözcüksel sapmaları inceleyelim:
- Zaman bütün İstanbulistan Vizansiyadan kalan sandaydı
Vizansiyanın rengi eski bir yapraktır
Turgut Uyar
Şair, yer adlarından hareketle sözcüksel sapmalar yapmıştır. İstanbul ve Bizans sözcüklerinin çağrışımlarından yararlanmıştır.
2. Dirim kısa ölüm uzundur cehennette herhal abiler
Ece Ayhan
Şair, cennet ve cehennem sözcüklerini kullanarak yeni bir sözcük oluşturmuştur. Cehennem sözcüğünün ilk iki hecesini, cennet sözcüğünün son hecesini kullanmıştır. Bu sözcükle arada kalma durumunu yansıtmaya çalışmıştır. Ayrıca ölüm sözcüğünün karşıtı olarak sağ ya da diri sözcüğünü değil dirim sözcüğünü kullanarak da farklı bir sözcüksel sapma oluşturmuştur.
3. Topağacından aparthanlarda odası bulunamaz
Ayhan
Apartman ve han sözcüklerinden yeni bir sözcük türetilmiştir.
4.Gözleri göz değil gözistan
Cemal Süreya
Şair, göz sözcüğüyle ülke,yer anlamı veren Farsça kökenli -(i)stan ekini birleştirerek gözistan sözcüğünü türetmiştir. Şiirde anlatılan kadının gözlerinin büyüklüğü, etkileyiciliği, farklılığı, ulaşılmazlığı gibi nitelikleri sözcüksel sapmayla anlatılmaya çalışılmıştır.
